Nghị định mới về ô tô: Từ những ý kiến trái ngược nhau

Ảnh minh họa

Ngày 17/10/2017, Chính phủ ban hành Nghị định số 116/2017/NĐ-CP (NĐ 116) quy định điều kiện sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu (NK) và kinh doanh dịch vụ bảo hành, bảo dưỡng ô tô các loại nhằm góp phần giúp phát triển ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đúng hướng hơn, tạo cơ sở vững chắc hơn cho một nền công nghiệp ô tô thực sự.

Ngay sau khi NĐ 116 được ban hành, ngày 25/10, Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) đã có văn bản số 102501/2017/VAMA gửi Thủ tướng Chính phủ và các cơ quan chức năng, cho rằng: “Hoạt động kinh doanh của các thành viên VAMA sẽ bị ảnh hưởng nặng nề bởi các quy định mới”.

Ngược lại, nhiều ý kiến của các nhà kinh tế, các chuyên gia, người tiêu dùng và doanh nghiệp (DN) sản xuất ô tô trong nước đồng thuận cao với NĐ 116 vì cho rằng NĐ đã dựa trên tiêu chí bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng cũng như sự công bằng giữa các DN đầu tư sản xuất, lắp ráp trong nước với các nhà NK, từ đó tạo điều kiện để phát triển một nền công nghiệp ô tô thực sự.

Tạo sự công bằng

Cụ thể, một trong những khó khăn được VAMA nêu ra là NĐ 116 yêu cầu các DN nhập khẩu ô tô phải cung cấp Giấy chứng nhận chất lượng kiểu loại của cơ quan có thẩm quyền nước ngoài. Theo VAMA, các DN NK ô tô không thể tìm được bất kỳ một giấy chứng nhận nước ngoài nào phù hợp với thông số kỹ thuật của các xe ô tô NK vào Việt Nam.

Là Phó Chủ tịch VAMA, song ông Bùi Kim Kha, Phó TGĐ kinh doanh xe du lịch Thaco lại cho rằng những nội dung trong NĐ 116 là hoàn toàn hợp lý và hướng tới đích  bảo vệ người tiêu dùng và đồng thời cũng tạo sự bình đẳng với ô tô sản xuất, lắp ráp trong nước.

Bởi vì, theo quy định, tất cả các xe NK về Việt Nam phải đáp ứng được các yêu cầu kỹ thuật đang áp dụng tại Việt Nam. Do đó DN NK trước khi nhập khẩu một kiểu loại ô tô sẽ phải kiểm tra, đối chiếu với các quy định kỹ thuật hiện hành. Chính vì vậy, không thể xảy ra trường hợp xe nhập về có sự khác biệt về vị trí ngồi lái xe, tiêu chuẩn khí thải, hay các đặc điểm kỹ thuật khác, giữa những xe bán ở các thị trường khác nhau, như VAMA kiến nghị.

Trong khi đó, thực tế là đối với xe sản xuất, lắp ráp trong nước, để ra thị trường phải qua các khâu thiết kế, thẩm định thiết kế, thử nghiệm, kiểm tra linh kiện, cụm linh kiện tổng thành, vật tư sản xuất sau đó Cục Đăng kiểm mới cấp Giấy chứng nhận kiểu loại cho loại xe đó.

Như vậy, xe sản xuất, lắp ráp trong nước phải tuân thủ các điều kiện khắt khe như vừa nêu trong khi đó, với kiến nghị của các DN NK thì cơ quan đăng kiểm không thể kiểm tra, thử nghiệm được tất cả các vật tư dùng trên xe các loại xe nhập khẩu.

Liên quan đến yêu cầu của NĐ 116 là phải thử nghiệm từng lô xe NK, mỗi lô xe nhập về sẽ phải lấy mẫu đem đi kiểm tra, thử nghiệm về chất lượng an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường. VAMA phản đối vì cho rằng quy định này không có ý nghĩa về mặt chất lượng, chỉ làm kéo dài thời gian thông quan và làm lãng phí chi phí của xã hội.

Nhưng theo ý kiến của người tiêu dùng, các chuyên gia nếu không quy định như vậy sẽ tạo ra khe hở để những xe NK có linh kiện, kết cấu xe kém chất lượng, không đảm an toàn, không đáp ứng được quy định xâm nhập vào thị trường Việt Nam. Trong khi đó, đối với tất cả các xe lắp ráp, sản xuất trong nước mỗi chiếc ô tô trước khi xuất xưởng phải được kiểm tra sự phù hợp các linh kiện so với sản phẩm mẫu, kiểm tra từng ô tô trên dây chuyền thiết bị. Nếu mỗi ô tô đó không có chứng nhận an toàn về linh kiện thì sẽ không được cơ quan có thẩm quyền cấp phiếu xuất xưởng.

Theo ông Bùi Kim Kha, NĐ được ký ban hành và có hiệu lực từ ngày 17/10/2017. Tuy nhiên, đối với hoạt động kinh doanh nhập khẩu được thực hiện theo quy định hiện hành đến hết ngày 31/12/2017. Như vậy, khi Nghị định ban hành cho đến khi có hiệu lực, DN NK nhập khẩu phải có kế hoạch để đưa hàng về cảng trước ngày 31/12/2017.

Do đó, không thể có trường hợp ùn tắt tại cảng và không đăng kiểm được, cụ thể như Thaco nhập xe MAZDA2, MAZDABT50, KIA, PEUGEOT về Việt Nam không hề gặp vướng mắc gì.

Với yêu cầu đường thử tổng chiều dài 800m, VAMA cho biết, thời điểm hiện tại, không có thành viên VAMA nào có sẵn đường thử đáp ứng điều kiện của Nghị định 116. Chính vì vậy, VAMA đề xuất: “Không áp dụng hồi tố yêu cầu này đối với các nhà sản xuất đã đầu tư và đang hoạt động bình thường hiện nay”.

Đây là một trong những kiến nghị của VAMA gặp nhiều ý kiến không đồng tình từ các DN sản xuất ô tô trong nước.

Theo phân tích của ông Bùi Kim Kha, độ dài đường chạy thử xe sau khi sản xuất, lắp ráp là một việc rất quan trọng, đảm bảo cho xe đạt chất lượng trước khi xuất xưởng. Do đó, nếu đường thử xe không đáp ứng được tiêu chuẩn, không bố trí được các địa hình thử theo quy định sẽ ảnh hưởng đến chất lượng của xe xuất xưởng.

Trong khi đó, để có thời gian cho các DN trong nước chuẩn bị, NĐ đã quy định rất rõ ràng tạo thuận lợi cho các DN đang hoạt động là sẽ áp dụng sau 18 tháng kể từ ngày Nghị định có hiệu lực (áp dụng từ ngày 18/4/2019).

Về vấn đề này, ông Lê Ngọc Đức, TGĐ Hyundai Thành Công cho biết, việc thử nghiệm xe trước khi ra thị trường là yếu tố quan trọng, đảm bảo chất lượng, giảm thiểu rủi ro cho người tiêu dùng. Ở những thị trường khắt khe hơn, độ dài tối thiểu của đường thử không phải là 800m mà lớn hơn nhiều.

“DN sản xuất, lắp ráp thì sản phẩm phải đảm bảo tiêu dùng, không nên coi rẻ tính mạng người tiêu dùng mà trốn làm đường thử. Bởi vì, vấn đề chạy thử cũng như độ dài của đường thử ảnh hưởng đến việc kiểm định chất lượng của xe từ đó ảnh hưởng trực tiếp tới sự an toàn của người tiêu dùng”, ông Đức khẳng định.

Do vậy, bên cạnh yếu tố đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng việc áp dụng quy định về đường chạy thử đối với các DN sản xuất, lắp ráp, kinh doanh xe ô tô mới tạo được sự công bằng giữa nhà đầu tư mới và nhà đầu tư đã hoạt động.

Tạo thuận lợi cho DN đầu tư bài bản

Thực tế sau nhiều năm đầu tư sản xuất, lắp ráp ô tô tại Việt Nam, theo Bộ Công Thương, ngành công nghiệp ô tô Việt Nam mới dừng ở lắp ráp giản đơn, tỉ lệ nội đại hoá mới đạt trên dưới 10%. Trong khi đó, trước xu thế giảm thuế NK xe nguyên chiếc trong khu vực, nhiều DN đã không còn ý định đầu tư, mở rộng sản xuất tại Việt Nam, thậm chí nhiều DN đã chuyển hướng giảm bớt sản phẩm lắp ráp trong nước, chuyển sang NK nguyên chiếc.

Để hướng tới phát triển ngành ô tô Việt Nam bài bản hơn nữa, Chính phủ đã có nhiều chính sách tạo mọi điều kiện thuận lợi để ủng hộ các DN đầu tư mạnh vào ngành sản xuất, lắp ráp ô tô trong nước, đồng thời đưa ra những quy định chặt chẽ, đảm bảo chất lượng sản phẩm, bảo đảm quyền lợi cho người tiêu dùng.

Do đó, khi NĐ 116 ban hành với các yêu cầu “siết chặt” các quy định về NK ô tô để đảm bảo chất lượng sản phẩm, từ đó đòi hỏi các DN phải tăng đầu tư bài bản, lâu dài thay cho việc chờ ưu đãi, đầu tư đơn giản thì việc có những ý kiến kiến nghị của các DN NK là điều dễ hiểu.

Đơn cử như việc VAMA kêu khó với yêu cầu về chiều dài đường thử với chiều dài tối thiểu 800 m và tối thiểu 400 m đường thẳng theo qui định tại NĐ 116 cho thấy các DN này không muốn đầu tư thêm vào sản xuất.

Bình luận về việc đầu tư đường thử mới hoặc mở rộng quy mô đường thử, ông Bùi Kim Kha, Phó TGĐ kinh doanh xe du lịch Thaco kiêm Phó chủ tịch VAMA cho biết, việc đầu tư làm đường thử mới hoặc mở rộng quy mô đường thử thể hiện việc gắn bó lâu dài của DN đối với hoạt động sản xuất, lắp ráp ô tô trong tình hình thuế nhập khẩu giảm, các DN sẽ hướng đến nhập khẩu nguyên chiếc hơn là chú trọng sản xuất, lắp ráp.

Do đó, NĐ 116 ra đời sẽ là động lực để các DN phải đầu tư dài hạn, tạo ra sản lượng đủ lớn nhằm tăng dung lượng thị trường cho ngành công nghiệp ô tô nội địa, hướng tới mục tiêu nâng cao hàm lượng giá trị gia tăng sản xuất trong nước đối với ô tô, ông Bùi Kim Kha khẳng định.