“Nhà nước phải nhận phần vất vả hơn”

Bảo đảm quyền tự do kinh doanh sẽ có thêm nhiều doanh nghiệp thành lập mới

Như đã phân tích trong bài trước, vấn đề thực thi quyền tự do kinh doanh trong thực tế đang gặp phải những vướng mắc không nhỏ, bởi hệ thống các văn bản pháp luật cấm kinh doanh và đặt ra điều kiện kinh doanh.

Những người soạn thảo Luật Doanh nghiệp sửa đổi muốn bảo đảm quyền tự do kinh doanh bằng 2 giải pháp: Một, hạn chế các chủ thể có thẩm quyền cấm kinh doanh và đặt ra điều kiện kinh doanh (các bộ ngành, địa phương không có thẩm quyền này); và hai, ưu tiên áp dụng Luật Doanh nghiệp trong trường hợp các luật chuyên ngành có quy định khác.

Tuy nhiên, nhiều ý kiến, trong đó có các bộ, ngành, có thể không đồng tình với quan điểm này và trong nhiều trường hợp, không phải họ không có lý.

“Dung hòa” – giải pháp mà bà Phạm Chi Lan nhắc đến – có lẽ đều được các bên liên quan, từ cơ quan quản lý đến doanh nghiệp đồng tình, nhưng trong từng tình huống cụ thể, ranh giới để xác định phạm vi mà cơ quan Nhà nước được can thiệp vào quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp, lại khó thống nhất hơn nhiều.

Bà Phạm Chi Lan cho rằng, không có nước nào mà Nhà nước từ bỏ quyền quản lý, bởi nếu không sẽ làm rối loạn xã hội, và đến một lúc nào đó, tự do kinh doanh mà không có bàn tay quản lý của Nhà nước sẽ dẫn đến tiêu diệt tự do kinh doanh, ví dụ bị độc quyền khống chế.

Thế nhưng, tâm lý khá phổ biến hiện nay trong nhiều bộ, ngành là “cái gì cũng muốn quản”, bà Lan nhận xét. “Nói như một luật sư mà tôi từng nghe, chúng ta quản lý dựa trên sự nghi ngờ. Lúc nào cũng sợ người dân và doanh nghiệp làm việc sai trái nếu không quản thật chặt”.

Hoàn toàn nhất trí với tinh thần trên của dự thảo sửa đổi Luật Doanh nghiệp, bà Lan cho rằng quá nhiều thông tư quy định điều kiện kinh doanh làm cho môi trường kinh doanh bị đảo lộn liên tục, “doanh nghiệp nơm nớp lo sợ lúc nào cũng có thể bị tuýt còi”.

Theo dự thảo Luật sửa đổi, Chính phủ định kỳ hàng năm rà soát, đánh giá lại toàn bộ hoặc một phần danh mục ngành nghề cấm kinh doanh, danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện và điều kiện kinh doanh; kiến nghị bổ sung, sửa đổi danh mục ngành, nghề cấm kinh doanh; bãi bỏ hoặc kiến nghị bãi bỏ các điều kiện không còn phù hợp; sửa đổi hoặc kiến nghị sửa đổi các điều kiện bất hợp lý; ban hành hoặc kiến nghị ban hành điều kiện kinh doanh mới theo yêu cầu quản lý nhà nước.

Thậm chí, chuyên gia kinh tế này còn đi xa hơn cả ban soạn thảo trong vấn đề thẩm quyền cấm và đặt ra điều kiện kinh doanh. Cụ thể, bà đề nghị quy định “cứng” luôn trong Luật Doanh nghiệp danh mục các ngành nghề cấm kinh doanh cũng như kinh doanh có điều kiện. Điều này có nghĩa, thẩm quyền này chỉ thuộc về chủ thể duy nhất là Quốc hội.

Bà Lan cho rằng việc vô hiệu hóa các thông tư có nội dung hạn chế quyền tự do kinh doanh sẽ gây khó khăn cho các bộ, ngành. Và danh mục các ngành nghề kinh doanh có điều kiện dù được quy định trong Luật hay thuộc thẩm quyền của Chính phủ, thì các cơ quan Nhà nước sẽ rất vất vả khi liên tục phải rà soát, bổ sung.

Thế nhưng, nhắc lại một câu nói của nguyên Thủ tướng Phan Văn Khải, cơ quan quản lý “không thể cứ giành thuận lợi cho mình, để khó khăn cho doanh nghiệp và người dân”, bà Lan cho rằng “Nhà nước phải nhận phần vất vả hơn để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp kinh doanh”.

Theo đó, nếu do Quốc hội hoặc Chính phủ quy định, “các ngành nghề kinh doanh có điều kiện cũng như điều kiện kinh doanh sẽ được nghiên cứu, xem xét rất kỹ, nâng lên đặt xuống nhiều lần, có sự trao đi đổi lại từ nhiều phía”, tức là quyền tự do kinh doanh sẽ chỉ bị hạn chế khi thực sự cần thiết, tránh được tối đa các trường hợp mà quyền tự do kinh doanh bị hạn chế.

Một vấn đề khác được vị chuyên gia nhắc đến trong cuộc trao đổi với phóng viên, đó là những rào cản trong việc thực hiện nghĩa vụ với Nhà nước, mà thời sự nhất, là thời gian nộp thuế, thời gian thực hiện thủ tục hải quan.

Chính những rào cản này khiến không ít người ngần ngại khởi sự kinh doanh, ngay cả khi quyền tự do kinh doanh được bảo đảm. Điều đáng mừng là Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 19/NQ-CP, trong đó đặt mục tiêu rất cụ thể về giảm thời gian thực hiện các thủ tục này. Thủ tướng Chính phủ cũng đã có những chỉ đạo hết sức quyết liệt, trực tiếp.

Theo bà Lan, trong bối cảnh hiện nay, niềm tin của doanh nghiệp là vấn đề hết sức quan trọng. Cùng với những động thái quyết liệt của Chính phủ trong triển khai Nghị quyết số 19, việc sửa đổi Luật Doanh nghiệp sẽ củng cố niềm tin ấy. Nếu doanh nghiệp khởi sự kinh doanh thuận lợi, được tự do kinh doanh những gì mà luật không cấm, chúng ta hoàn toàn có thể kỳ vọng vào một làn sóng thành lập doanh nghiệp mới.

Hà Chính