“Phanh” từ từ để doanh nghiệp không bị “lật nhào”

Ngay sau khi trở về từ Lào Cai sau cuộc tận mắt chứng kiến hiện trường vụ tai nạn thảm khốc của một xe giường nằm khiến 12 người chết, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) Đinh La Thăng đã yêu cầu các đơn vị tham mưu xem xét đưa ngay vào Thông tư 18 (đang được sửa đổi) quy định xe giường nằm không được chạy đường đèo, dốc quanh co, hiểm trở. Nhiều ý kiến cho rằng khi cơ quan quản lý chưa đưa ra được các dẫn chứng có cơ sở khoa học để cấm thì chưa nên cấm.

Hiện nay, quy chuẩn về việc sản xuất, lắp ráp, kiểm tra kỹ thuật xe khách giường nằm ở Việt Nam vẫn còn chung chung, các phương pháp kiểm tra an toàn chủ yếu dựa vào tính toán, không theo các mô hình mô phỏng rủi ro và tai nạn giao thông như thông lệ quốc tế.

Chưa có cơ sở khoa học để cấm

Hầu hết ý kiến của các doanh nghiệp thuộc hiệp hội vận tải các địa phương đều cho rằng cần phải có khảo sát nguyên nhân tai nạn giao thông của xe giường nằm, bao nhiêu vụ do lái xe, bao nhiêu vụ do chất lượng phương tiện, bao nhiêu vụ do chất lượng đường sá… Từ đó, mới đưa được ra giải pháp tháo gỡ.

Ông Thân Văn Thanh, Phó chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam, đặt vấn đề trước khi quyết định cấm, Bộ GTVT cần phải làm rõ thế nào là đường đèo dốc quanh co hiểm trở, bán kính, độ dốc là bao nhiêu và phải chạy tốc độ thế nào cho đảm bảo an toàn. Đến nay, những vấn đề nói trên chưa được làm rõ thì chưa có cơ sở để cấm xe giường nằm chạy đường đèo, dốc. Ông Thanh cho rằng, vấn đề mấu chốt của cơ quan chức năng là quản lý chặt hoạt động vận tải.

Về phía nhà sản xuất, ông Nguyễn Một, Giám đốc truyền thông của Công ty cổ phần Ô tô Trường Hải (Thaco), cho biết trước xu thế hành khách lựa chọn xe giường nằm ngày càng nhiều, không ít xe giường nằm được cải tạo lại từ xe ghế ngồi trong khi việc sản xuất xe giường nằm phải được tính toán ngay từ khâu thiết kế với kích thước, kết cấu và tính năng đặc thù. Việc cấm xe giường nằm chạy đường núi và đèo dốc cần xem xét toàn diện từ tiêu chuẩn kỹ thuật, an toàn của xe trong đăng kiểm và sản xuất, đến các vấn đề điều khiển phương tiện.

Cấm cũng cần có lộ trình

PGS.TS. Phạm Xuân Mai, giảng viên bộ môn ô tô, Đại học Bách khoa TPHCM, nhận định Việt Nam có địa hình trải dài từ Bắc vào Nam, việc đi lại trên tuyến đường bộ Bắc - Nam mất khoảng một ngày/đêm. Vì vậy, nhu cầu ngủ, nghỉ của hành khách là rất cần thiết mà các xe khách ghế ngồi chưa đáp ứng được.

Về mặt kỹ thuật, theo ông Mai, xe khách giường nằm được thiết kế theo tiêu chuẩn đều đáp ứng được độ an toàn về chiều cao, tọa độ trọng tâm nên vẫn chạy được trên các đường đèo, dốc. Ông cho biết, hiện nay, nhiều xe còn cải tiến lắp đặt thêm hệ thống phanh điện từ để sử dụng khi xe lên xuống đèo, dốc, đảm bảo độ an toàn cần thiết cho xe. Ông Mai nhận định 10-15 năm nữa, trong khi chờ đợi xây dựng được đường sắt cao tốc, xe khách giường nằm vẫn là phương tiện hữu hiệu, tiện nghi và an toàn. “Hiện nay, chỉ những nước có đường sắt cao tốc mới từ bỏ xe khách giường nằm hai tầng như Trung Quốc mới đây đã làm”, ông nói.

Chuyên gia giao thông Phạm Sanh dẫn Quy chuẩn 09 (QCVN 09:2011/BGTVT) về việc sản xuất, lắp ráp, kiểm tra chất lượng an toàn kỹ thuật xe khách giường nằm ở Việt Nam, cho rằng các quy định còn chung chung. Đơn cử như quy định về khoảng cách từ giường tầng trên đến mép trần xe, quy định các thông số khoảng cách của các giường. Hiện xe giường nằm hầu như không trang bị dây đai an toàn cho từng giường. Các phương pháp kiểm tra an toàn chủ yếu dựa vào tính toán, không theo các mô hình mô phỏng rủi ro và tai nạn giao thông như thông lệ quốc tế. “Như vậy, việc đầu tiên Bộ GTVT cần làm là thay thế Quy chuẩn 09 bằng một quy chuẩn kỹ thuật rõ ràng, khoa học hơn”, ông Sanh nói. Ông này cũng cho rằng “việc thay thế xe giường nằm hai tầng cần phải có lộ trình và phải làm từng bước”.

Trước nhiều ý kiến băn khoăn của doanh nghiệp vận tải có xe giường nằm, trao đổi với TBKTSG qua điện thoại hôm 7-9, Bộ trưởng Bộ GTVT Đinh La Thăng khẳng định, đây mới chỉ là xem xét cấm xe giường nằm đi đường đèo, dốc quanh co nguy hiểm, chứ không phải cấm hết tại các tuyến đường có đèo, dốc. “Việc cấm hay không phải đảm bảo tính pháp lý cũng như vì lợi ích của người dân và doanh nghiệp nhưng cũng phải đặt tính mạng con người là trên hết”, ông Thăng nói.

Tất nhiên là phải đặt tính mạng con người lên trên hết nhưng “đảm bảo tính pháp lý” và “lợi ích” của người dân và  doanh nghiệp như thế nào thì chưa thấy ông nói rõ.

Hầu hết, các doanh nghiệp cho rằng để giảm tai nạn, trước tiên, việc kiểm định xe phải làm thật nghiêm, nếu phát hiện xe không đảm bảo an toàn thì không cho lưu hành. Đối với doanh nghiệp có xe đi lộ trình đường đèo, núi thì cần phải có tiêu chí ngặt hơn. Việc cấm nói trên phải có căn cứ khoa học và lộ trình phù hợp, cụ thể. Nếu Bộ GTVT cấm ngay chỉ sau một vụ tai nạn thì chẳng khác nào cơ quan quản lý “phanh gấp” khiến doanh nghiệp vận tải bị “lật nhào” hết.

Theo Lê Anh - Thời báo Kinh tế Sài Gòn