Phải tăng minh bạch trong quản trị doanh nghiệp

Các doanh nghiệp cần cải thiện khả năng kiểm soát nội bộ. Ảnh:VGP/Huy Thắng.

Hội thảo diễn ra vào thời điểm Luật Phòng, chống tham nhũng (sửa đổi) sắp chính thức có hiệu lực (tháng 7/2019), mở rộng phạm vi điều chỉnh sang khu vực ngoài nhà nước (khu vực doanh nghiệp). 
Theo kết quả nghiên cứu cho thấy một tỷ lệ lớn các doanh nghiệp còn chưa hiểu đúng, đầy đủ về khái niệm kiểm soát nội bộ và bộ quy tắc ứng xử. Nhiều doanh nghiệp cho rằng kiểm soát nội bộ chỉ đơn thuần là trách nhiệm của kiểm soát viên nội bộ chứ không phải là vấn đề quản trị doanh nghiệp.
Chỉ có 50%-60% doanh nghiệp cho thấy họ hiểu rõ về kiểm soát nội bộ và bộ quy tắc ứng xử cũng như vai trò quan trọng đối với sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.
Đáng chú ý, trong quan hệ giữa doanh nghiệp với các đối tác kinh doanh, các biện pháp không chính thức và làm ăn dựa trên mối quan hệ thân quen được sử dụng khá rộng rãi. Quan hệ cá nhân, chi phí không chính thức chiếm 25-30% trong trong các giao dịch kinh doanh. Một phần ba số doanh nghiệp được hỏi cho biết không bao giờ áp dụng phương thức đấu thầu mua sắm cạnh tranh.
Các hoạt động bất thường trong mua sắm, bán hàng chiếm một tỉ lệ không nhỏ, là nguy cơ tác động đáng kể tới tính liêm chính trong kinh doanh. Ví dụ như đặt hàng không theo nhu cầu, không đúng chất lượng, hồ sơ báo giá bị can thiệp làm mất tính khách quan, lập hóa đơn sai, bán hàng không theo đúng chính sách của doanh nghiệp, giao hàng không đúng như cam kết trong hợp đồng.
Đáng báo động hơn là các bất thường trong quản lý nhân sự có khoảng 27-38% người trả lời biết về các hoạt động như “thực hiện không đầy đủ các khoản phải nộp cho người lao động”, “Chưa tuân thủ pháp luật về lao động trong ký kết và thực hiện hợp đồng” và “tuyển dụng dựa phần lớn vào quen biết, quan hệ nhiều hơn là năng lực”.
Ngoài ra, tại các công ty có quy mô lớn, vai trò của ban kiểm soát hoạt động còn khá hình thức, chưa thể hiện rõ chức năng nhiệm vụ yêu cầu cao về tính độc lập, phụ thuộc rất lớn vào hội đồng quản trị và ban điều hành. Các báo cáo vi phạm trong quản trị doanh nghiệp vừa qua đã phần nào khẳng định hầu hết các vụ việc liên quan gần đây xảy ra là hậu quả của năng lực kiểm soát nội bộ và sự tuân thủ bộ quy tắc ứng xử còn yếu kém, thiếu minh bạch.
Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Vũ Tiến Lộc cho biết, khi các hệ thống kiểm soát và tuân thủ của doanh nghiệp không được áp dụng hoặc không thực hiện đúng chức năng thì các hành vi xấu dễ có cơ hội nảy sinh trong các công ty và vượt ra ngoài biên giới thông qua các chuỗi cung ứng, đầu tư và thương mại toàn cầu.
Chia sẻ về tầm quan trọng của Bộ quy tắc ứng xử và cơ chế kiểm soát nội bộ, Quyền Trưởng Đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam Caitlin Wiesen cho rằng, bộ quy tắc ứng xử và cơ chế kiểm soát nội bộ có tầm quan trọng đặc biệt trong việc thúc đẩy liêm chính trong kinh doanh.
“UNDP sẽ hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp xây dựng cẩm nang hướng dẫn áp dụng bộ quy tắc ứng xử và cơ chế kiểm soát nội bộ, đồng thời cung cấp các khóa đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật cho những doanh nghiệp còn đang tìm cách áp dụng các công cụ đó”, bà Caitlin Wiesen nói.