Nhìn lại cuộc chiến 7 năm của Mỹ ở Iraq

Năm 2003, Mỹ và Liên quân tấn công Iraq, bắt đầu cuộc chiến 7 năm

Ngày 31/8 vừa qua có thể coi là dấu mốc lịch sử của quân đội Mỹ khi họ chấm dứt “sứ mạng chiến đấu” ở đất nước này sau 7 năm, kể từ năm 2003 nổ ra cuộc chiến Iraq. Kết quả cuộc chiến cũng như tình hình Iraq sau ngày 31/8 là điều cần nhìn lại với niềm hy vọng người dân của đất nước chịu nhiều đau thương này sẽ ngẩng cao đầu.

Chỉ sau vài tuần của năm 2003 các lực lượng Mỹ đã lật đổ chế độ Saddam Hussein, nhưng sự sụp đổ của chế độ Hussein cùng với việc quân đội Iraq bị giải tán sau đó chỉ làm tình trạng nổi loạn và xung đột bè phái ở Iraq tăng lên. Và đến nay, khi Mỹ chính thức kết thúc nhiệm vụ chiến đấu của mình vào ngày 31/8, câu hỏi “nhiệm vụ của Mỹ ở Iraq là gì; nhiệm vụ đó có được hoàn thành?” lại nổi lên.

Nguyên nhân cuộc chiến

Hussein được cho là độc tài tàn ác với việc thanh trừng các nhân vật chính trị đối lập; xâm lược Iran năm 1980, Kuwait năm 1990; cố gắng phát triển vũ khí hạt nhân, sử dụng vũ khí hoá học đối với người Iran và chính công dân của mình... Những hành động đó được thực hiện trong nhiều thập kỷ và nhiều hành động được thực hiện từ rất lâu trước khi Tổng thống George W. Bush quyết định tìm cách "thay đổi chế độ" của Hussein. Tuy nhiên, chúng là lý do để Mỹ đưa quân vào Iraq.

Chính quyền Bush quyết định tiến hành cuộc chiến Iraq sau vụ khủng bố nhằm vào nước Mỹ ngày 11/9/2001 - vụ khủng bố do Al Qaeda lập kế hoạch.

Mỹ đưa ra nhiều lý do để tập trung vào Iraq. Tổng thống Bush cho việc tấn công Iraq là để ngăn chặn trước các mối đe doạ tiềm tàng đối với Mỹ vì chế độ Saddam Hussein đang phát triển vũ khí huỷ diệt hàng loạt, vi phạm nghị quyết của HĐBA LHQ và có mối quan hệ với Al Qaeda nên có thể cung cấp vũ khí huỷ diệt hàng loạt cho các phần tử khủng bố. Những người bảo thủ mới cũng lập luận thêm rằng việc loại bỏ chế độ Saddam Hussein sẽ mở cửa cho việc thành lập chính quyền dân chủ ở Iraq và mở rộng ra toàn khu vực Trung Đông, giúp ổn định khu vực này.

Những người phản đối thì cho rằng có các động cơ khác để Tổng thống Bush tiến hành cuộc chiến này, đó là để "hoàn thành công việc" của ông Bush cha, người đánh đuổi Saddam Hussein khỏi Kuwait trrong cuộc chiến tranh vùng Vịnh. Hay vì lý do khác mà nhiều người Iraq tin, đó là để kiểm soát nguồn dầu mỏ của Iraq.

Lữ đoàn chiến đấu cuối cùng của Mỹ rút khỏi Iraq ngày 19/8/2010. Ảnh: BBC

Hậu quả nặng nề

Tuy nhiên, cho đến ngày 31/8/2010, ngày Mỹ chính thức rút quân đội chiến đấu khỏi Iraq, nhiều người cho rằng cái giá mà Mỹ phải trả cho cuộc chiến này là quá cao cả về xương máu và tiền bạc. Bởi đã có ít nhất 4.415 lính Mỹ bị chết, hàng chục nghìn bị thương.

Theo trang web của Tổ chức Body Count (Iraq) thì đã có khoảng 97.000 - 106.000 dân thường Iraq tử vong, hàng trăm nghìn người bị thương và rất nhiều người khác mất nhà cửa, lưu vong. Về chi phí, chính quyền Bush ước tính ban đầu chi phí cho cuộc chiến này là 50 tỷ USD, nhưng sau 7 năm, tổng chi phí đã lên đến 750 tỷ USD và còn cần một khoản tiền tương đương như thế nữa để phục vụ cho những người bị tổn thương về thể chất và tinh thần do cuộc chiến này.

Nhiều chuyên gia cho rằng chính quyền Bush đã thực hiện cuộc chiến trên cơ sở các bằng chứng giả tạo vì đã không thể chứng minh rằng Saddam Hussein có vũ khí huỷ diệt hàng loạt hay có mối quan hệ với những kẻ thực hiện vụ tấn công ngày 11/9. Ngoài ra, nước Mỹ cũng không an toàn hơn sau cuộc chiến này vì trước đó chẳng có mối đe doạ nào từ đây.

Trong khi đó, Al Qaeda đã lợi dụng được sự oán giận của người Iraq đối với quân đội Mỹ. Những hành động của Mỹ tại nhà tù Abu Ghraib cũng làm cho sự tức giận và chống Mỹ tăng lên. Do vậy, trước cuộc chiến, Al Qaeda không có lực lượng ở Iraq, nhưng sau cuộc chiến thì chúng đã có lực lượng tại nước này.

Đặc biệt, thay vì ổn định khu vực, cuộc chiến tại Iraq của Mỹ đã làm mất đi sự cân bằng chiến lược. Chế độ Saddam Hussein của người Sunnite vốn là đối trọng hữu hiệu đối với chính quyền người Shiite của Iran. Tuy nhiên, sau cuộc chiến, ảnh hưởng của Tehran đối với đa số người Shiite lên nắm quyền ở Iraq tăng lên khi mà Mỹ thất bại trong việc đảm bảo an ninh, điện và sự ổn định. Và bây giờ, khi Mỹ rút quân, ảnh hưởng giảm đi, Iran sẽ là lực lượng lấp khoảng trống này.

Tương lai của Iraq nằm trong tay người dân Iraq

Saddam Hussein bị bắt, xét xử và hành hình. Người Iraq ngày nay có quyền tự do thể hiện quan điểm và thành lập tổ chức chính trị lớn hơn, có bầu cử tự do, công bằng và nền kinh tế mở hơn. Tuy nhiên, thay vì một xã hội chuyên chế rất có trật tự (thời Saddam Hussein) lại là một sự hỗn loạn của bạo lực bè phái với các vụ đánh bom, các vụ ám sát và dân thường phải đổ máu.

Người dân Iraq sẽ tự quyết định vận mệnh của dân tộc mình. Trong ảnh: Người dân Iraq đi bầu cử Quốc hội ngày 7/3/2010. (Ảnh: SGGP)

Dân chủ cũng chưa bám rễ ở Iraq. Cuộc bầu cử mùa xuân vừa qua của Iraq đã tạo ra một Quốc hội bế tắc không có khả năng thành lập một chính phủ mới; các nhà lãnh đạo Shiite không đồng ý với nhau về các vị trí lãnh đạo và người Kurds và Sunnite thì cũng thế. 7 năm sau khi chế độ Saddam Hussein sụp đổ, họ vẫn chưa thống nhất được việc chia sẻ quyền lực, đất đai và dầu mỏ.

Do vậy, mặc dù nhiều người nói họ cảm thấy thoải mái khi chế độ Hussein mất đi, nhưng nhiều người khác thì nói rằng việc lật đổ chế độ độc tài không đáng so với những nỗi đau và một số người thậm chí còn muốn lại có một lãnh đạo cứng rắn như thế để phục hồi lại trật tự. Nhiều người Iraq và Mỹ lo ngại rằng việc rút quân tác chiến Mỹ sẽ không đánh dấu sự kết thúc của cuộc chiến Iraq mà nó là điều báo hiệu của một cuộc nội chiến mà cuộc nội chiến đó có thể lan rộng ra cả khu vực. Và đó có thể là một thảm hoạ khủng khiếp.

Cuối cùng, có thể Iraq sẽ phục hồi, vượt qua được sự nghi ngờ và bạo lực, đoàn kết đất nước, nhưng đó sẽ là nhiệm vụ của người dân Iraq chứ không phải do việc Mỹ xâm chiếm Iraq.

Nguyễn Chiến