Những dấu hỏi cho các công ty thẩm định tài chính

Hiện nay, một số công ty thẩm định tài chính được đánh giá là có uy tín trên thế giới như Standard & Poor’s, Moody’s và Fitch. Họ có khoảng 100 quốc gia là khách hàng.

Các công ty này sử dụng hàng nghìn chuyên gia phân tích, trong nhiều lĩnh vực như: Nợ quốc gia, xí nghiệp, ngân hàng và làm việc cùng một lúc trong cả lĩnh vực tư nhân và các định chế tài chính công (như Quỹ Tiền tệ quốc tế, Ngân hàng Pháp...).

Cuộc khủng hoảng Hy Lạp cho thấy tiếng nói của một cơ quan thẩm định tài chính có thể có sức nặng ngang với một định chế chính trị. Chẳng hạn, ngày 27/4 vừa qua, Công ty Standard & Poor’s đã tạo nên một cơn chấn động khi hạ điểm các khoản vay của Hy Lạp xuống hàng “junk bond” (tạm dịch là “nợ thối”). Kể từ đó, cuộc tranh luận về vai trò của các công ty thẩm định sôi sục trở lại.

Về nguyên tắc, các công ty thẩm định tài chính có chức năng đưa ra đánh giá, nhận định về các nguy cơ gắn liền với nền tài chính của các quốc gia khách hàng dựa trên tài liệu chính thức, số liệu thống kê, dữ kiện của ngân hàng trung ương, thông tin báo chí và ý kiến của các chuyên gia. Nhưng những nhận định của các công ty thẩm định đưa ra không giống nhau do mỗi công ty hướng về một mục tiêu khác nhau.

Ví dụ, Standard & Poor’s là công ty chiếm tới 45% thị phần thẩm định thế giới, chuyên đưa ra các nhận định về khả năng thanh toán của một quốc gia theo chu kỳ kinh tế mang tính trung hạn. Còn Fitch và Moody’s đưa ra các nhận định gắn liền với thị trường. Chính vì thế, người ta cho rằng nhận định của Standard & Poor’s có tính thông tin cao và được các thị trường rất quan tâm.

Tuy nhiên, các công ty này, từng bị lên án là không dự đoán được 3 cuộc phá sản lớn trong một thập kỷ: vụ phá sản của Tập đoàn Năng lượng Enron ở Mỹ, cuộc khủng hoảng tín dụng thứ cấp và sự sụp đổ của Ngân hàng Lehman Brothers, giờ đây lại trở thành đối tượng của một làn sóng chỉ trích mới là đã tỏ ra dễ dãi trong việc nhận định về nền tài chính công của khu vực sử dụng đồng Euro. Hơn nữa, họ đã làm tăng thêm sự hoảng loạn khi liên tục hạ điểm Hy Lạp, Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha trong thời gian vừa qua.

Lý do trách cứ cho rằng họ đóng vai trò "xô đẩy" các nước, vốn đã gặp khó khăn tài chính, vào tình trạng không có khả năng vay tiền vì mất uy tín, hay nói cách khác trong trường hợp này, các công ty thẩm định tài chính  “té nước theo mưa”.

Và người ta đặt ra 2 câu hỏi: Thực chất các công ty này vận hành như thế nào? Liệu có cần phải cải cách các công ty này hay thay thế bằng một tổ chức công không?

Nguyễn Chiến