“Sự cố Fukushima” - Thách thức và cơ hội với ngành năng lượng hạt nhân

Thảm họa động đất và sóng thần ngày 11/3 ở Nhật Bản đã gây ra sự cố ở Nhà máy điện hạt nhân Fukushima số 1. Cho đến nay, sự cố này dù gây ra nhiều lo ngại, là thách thức đồng thời cũng là cơ hội với ngành năng lượng hạt nhân toàn cầu.

An toàn hạt nhân là mục tiêu tối thượng

Trong Hội nghị lần thứ 5 của các nước thành viên Công ước An toàn hạt nhân (CNS) khai mạc hôm 6/4 tại TP Viena của CH Áo, Tổng Giám đốc Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA), Yukiya Amano khẳng định những động lực căn bản thúc đẩy phát triển năng lượng hạt nhân vẫn không thay đổi sau “sự cố Fukushima”.

Ông cho biết do năng lượng hạt nhân đáp ứng nhu cầu năng lượng ngày càng tăng cũng như làm dịu những lo ngại về biến đổi khí hậu, an ninh năng lượng và giá nhiên liệu hoá thạch tăng cao, vào cuối năm 2010, hơn 60 nước thành viên đã thông báo cho IAEA dự định phát triển các chương trình năng lượng hạt nhân. Cùng với những thông báo này, 29 nước thành viên đã có nhà máy điện hạt nhân đều dự kiến mở rộng chương trình điện hạt nhân.

Ông Amano nói “sự cố Fukushima” tác động hết sức lớn đến tương lai của năng lượng hạt nhân và đặt thế giới trước thách thức quan trọng, đòi hỏi phải thực hiện khẩn cấp một đường lối mới để đảm bảo an toàn cao nhất năng lượng hạt nhân.

Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng cũng đã mở ra cơ hội chính thức đầu tiên để các nước thành viên CNS cùng chia sẻ những bài học cần thiết trong việc đạt được và duy trì an toàn hạt nhân mức độ cao toàn cầu, thông qua tăng cường các biện pháp cấp quốc gia về quản lý an toàn, văn hoá an toàn, hợp tác quốc tế và phối hợp  xử lý trong các trường hợp  khẩn cấp.

Tổng Giám đốc IAEA cũng nhấn mạnh lo ngại của hàng tỷ người trên thế giới về an toàn hạt nhân phải được đặc biệt coi trọng. Việc tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn quốc tế và sự minh bạch hạt nhân ở cấp cao nhất dù trong bất cứ tình huống tốt hay xấu có tầm quan trọng sống còn  để phục hồi và duy trì niềm tin của công chúng vào năng lượng hạt nhân.

IAEA sẽ tổ chức Hội nghị cấp Bộ trưởng các nước thành viên IAEA về an toàn hạt nhân toàn cầu vào trung tuần tháng 6 tới. Hội nghị sẽ thảo luận các khía cạnh quan trọng của việc giám sát thực hiện các quy chế an toàn, tình trạng sẵn sàng và khả năng phản ứng xử lý tai nạn hạt nhân cũng như vai trò và các quy chế trong tương lai của IAEA trong việc đảm bảo an toàn và an ninh hạt nhân, phát triển các tiêu chuẩn an toàn hạt nhân.

Hình dung về công nghệ mới

Về những tiến bộ kỹ thuật trong công nghệ hạt nhân, ngày 6/4, tờ Nhật báo Phố Uôn của Hoa Kỳ đề cập: Những tiến bộ về công nghệ và thiết kế đang ngày càng nâng cao mức độ an toàn của các lò phản ứng hạt nhân.

Hiện đã có nhiều công nghệ triển vọng. Đó là những nguyên liệu mới dùng để bọc các thanh nhiên liệu hạt nhân đang được phát triển mà loại nguyên liệu này không phản ứng với hơi nước ở nhiệt độ cao để tạo ra hydro - nguyên nhân gây ra các vụ nổ tại các lò phản ứng hạt nhân ở Fukushima.

Những thiết kế mới cũng dựa trên việc truyền dẫn và đối lưu nhiệt một cách tự nhiên thay vì dựa vào các bơm điện, van và sự can thiệp của con người nhằm làm mát các thanh nhiên liệu trong lò phản ứng đã ngừng hoạt động như hiện nay.

Những thiết kế hiện đại nhất hiện nay ngày càng tiến gần hơn đến mục tiêu an toàn ở mức cao nhất, có nghĩa là các lò phản ứng sẽ tự ngừng hoạt động và làm mát mà không cần điện hay bất kỳ một sự can thiệp nào của con người.

Các khả năng khác nữa là việc chỉ phải nạp nhiên liệu một lần cho các lò phản ứng hạt nhân và nó sẽ hoạt động cho đến hết đời. Bên cạnh đó, việc kết hợp nhà máy điện và hệ thống xả chất thải là một khái niệm khác đầy hứa hẹn.

Những thành tựu to lớn trong vi tính hoá điện năng cũng giúp mô phỏng chính xác hoạt động của lò phản ứng hạt nhân hơn nhiều so với trước đây. Tiến bộ về điện toán dẫn tới khả năng tạo ra các nguyên liệu chống phóng xạ và xây dựng các kiến trúc nhỏ có thể chứa rác thải hạt nhân một cách an toàn trong hàng chục nghìn năm.

Hiện nay, tất cả những điều này có thể nhìn thấy trước và những tiến bộ lớn hơn đang đến gần.

Bên cạnh kỹ thuật và công nghệ, hiện nay những người đổi mới lĩnh vực hạt nhân sẽ không phải là các nhà lãnh đạo ngành công nghiệp này mà là những thanh niên mới bước vào các trường đại học chuyên ngành chế tạo hạt nhân trong thập kỷ vừa qua. Họ thấy những thách thức lớn trong việc chế tạo các hệ thống điện hạt nhân mới cần phải an toàn hơn, kinh tế hơn, nhưng họ cũng thấy cơ hội giúp giải quyết thách thức về biến đổi khí hậu. Họ đã biết rằng điện hạt nhân là nguồn năng lượng duy nhất tạo ra ít khí thải, sản xuất được trên quy mô lớn, đáp ứng được nhu cầu về điện đang tăng lên nhanh của thế giới.

Do đó, sự cố tại Nhà máy điện hạt nhân Fukushima số 1 dù nghiêm trọng và gây ra nhiều lo ngại, nhưng cũng không phải là “sự cáo chung” của ngành năng lượng hạt nhân toàn cầu.

Nguyễn Chiến