Thách thức mới đối với kinh tế toàn cầu

Cuộc khủng hoảng ở Hy Lạp gây ra nhiều bất ổn kinh tế. Ảnh chỉ có tính minh họa

Trong cuộc khủng hoảng vừa qua, nhờ rút được bài học từ thập niên 1930, chính phủ các nước đã phản ứng nhanh và mạnh khi tầm mức của cuộc khủng hoảng tài chính bắt đầu lộ rõ vào cuối 2008.

Nợ công – mối lo mới

Các ngân hàng trung ương như Cục Dự trữ liên bang Mỹ (FED) và Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) đã cắt giảm mạnh lãi suất và dành những khoản vay lớn cho các tổ chức tài chính và các nhà đầu tư gặp khó khăn. Mỹ và nhiều nước khác đã đưa ra các chương trình kích thích kinh tế, cắt giảm thuế và tăng chi tiêu. Cơn hoảng loạn được chặn lại.

Theo dự báo của Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), kinh tế thế giới có thể tăng trưởng 4,3% trong năm 2010 và 2011, trong đó kinh tế Mỹ có thể tăng trưởng gần 3%.

Tuy nhiên, khủng hoảng nợ ở Hy Lạp đang thách thức những đánh giá lạc quan và nó chứng tỏ rằng hãy còn quá sớm để ăn mừng thắng lợi. Khủng hoảng nợ ở Hy Lạp ám chỉ rằng khủng hoảng kinh tế đang chuyển sang giai đoạn mới, mà đặc điểm bao trùm của nó là gánh nặng nợ nần của các chính phủ trong xã hội tiên tiến.

3 thách thức chủ yếu của nền kinh tế toàn cầu

Thứ nhất, phúc lợi xã hội cao trong khi xã hội ngày càng già đi; thứ hai, nợ của khu vực tư nhân quá cao do cho vay thế chấp và tín dụng tiêu dùng ở Mỹ và nhiều nước khác; thứ ba, thương mại toàn cầu rất mất cân đối, trong khi một số nước xuất siêu khổng lồ, đặc biệt là Trung Quốc, thì nhiều nước khác lại nhập siêu lớn, rõ nhất là Mỹ. Cả 3 vấn đề này cùng đe doạ tiến trình phục hồi và có thể đẩy kinh tế thế giới trở lại suy trầm.

Để đối phó với thâm hụt ngân sách, các nước đã phát triển có thể cắt giảm chi tiêu hoặc tăng thuế. Mặc dù những biện pháp này có thể sẽ cản trở phục hồi kinh tế nhưng nếu không thực hiện thì có thể dẫn tới khủng hoảng tài chính.

Người cho vay, do lo ngại trước mức dư nợ khổng lồ, sẽ đòi lãi suất cao hơn. Trái phiếu chính phủ, vốn trước đây được ban hành với lãi suất thấp, sẽ bị mất giá. Các ngân hàng trên toàn thế giới, vốn nắm giữ nhiều trái phiếu của các chính phủ, sẽ bị thua lỗ lớn. Các nhà đầu tư và các tổ chức tài chính cũng rơi vào tình trạng tương tự. Hệ thống tài chính lại bị rơi vào thế kẹt.

Tình thế tiến thoái lưỡng nan của Hy Lạp không phải là duy nhất. Khác chăng chỉ là tầm mức. Năm 2009, Hy Lạp thâm hụt ngân sách tương đương với gần 14% GDP và tổng dư nợ khoảng 115% GDP. Thâm hụt ngân sách của Italia cũng vào khoảng 5% GDP và tổng dư nợ 116%. Tây Ban Nha thâm hụt 11% GDP và tổng dư nợ 53% GDP còn thâm hụt của Đức là 3% và tổng dư nợ 73% GDP. Ở Mỹ, thâm hụt ngân sách tương đương với 9,9% GDP và tổng dư nợ 53% GDP…

Tình hình này cũng đang xảy ra, tuy ở mức độ nhẹ hơn, đối với tổng dư nợ của các hộ gia đình ở các nước đã phát triển. Do nợ tăng hoặc do chủ nợ thắt chặt hơn điều kiện cho vay, chi tiêu của người tiêu dùng sẽ bị cắt giảm, làm xói mòn một trụ cột quan trọng của tiến trình phục hồi.

Tất cả các nước cùng đang đứng trước thách thức phải thay đổi những chính sách, cách hành xử và thói quen vốn đã đan quyện vào xã hội, chính trị và kinh tế của họ.

Nguyễn Chiến