Gặp người bỏ phố lên non…

Vườn dược liệu của chị Nguyễn Thanh Tuyền. Ảnh: VGP/Hồng Công Huyền

Một ngày giáp Tết Mậu Tuất 2018, theo chân vợ chồng anh chị Hưng-Ngà, một cặp đôi có tiếng trong giới thực phẩm hữu cơ Hà Nội, tôi đến thăm khu vườn này. Từ  Hà Nội, qua thị trấn huyện Sóc Sơn chừng hơn 20 km nữa theo tỉnh lộ, rồi đường liên xã gập ghềnh, chiếc xe bán tải đưa chúng tôi tới vườn. Rời xa thị thành, xa khu dân cư, vườn dược liệu ẩn mình trong không gian tĩnh lặng của núi rừng. Không khí thoáng đãng và thời gian cũng như ngưng đọng ở nơi này.

 “Thuốc tiên” trồng ở chốn này

Chủ nhân khu vườn, chị Nguyễn Thanh Tuyền trong trang phục khỏe khoắn quần jean, áo phao, giày thể thao trông trẻ hơn tuổi 50, lanh lẹ đưa tôi đi thăm vườn.

Đầu tiên là một khu vườn nhỏ chừng vài trăm mét vuông gọi là vườn trồng mẫu. Ở khu vườn này, trên mỗi luống đất đều có bảng hiệu gắn tên từng loại dược liệu. Có loài gần gũi đời thường như hoa hồng, có loài nức tiếng cao sang như cây trà hoa vàng… Một cảnh tượng nao lòng khi đàn ong đang vo ve bên những nhụy hoa, nơi đất lành nên ong bướm đang nhả mật cho đời.

Dặng cây kim ngân trong vườn. Ảnh: VGP/Hồng Công Huyền

 Thật sự thì tôi hoa mắt vì không thể biết được tên của các loài cây trong vườn, tất cả phải trông chờ chị Tuyền giới thiệu. Chị nói về cây dược liệu như một người mẹ khi nói về những đứa con của mình. Nào đây là kim ngân, kia là kỷ tử, còn đây là cây hoa sói, cây mộc, cúc đinh hương…

Mỗi cây trị mỗi bệnh cứu người. Đặc biệt nhất là cây trà hoa vàng cho hoa dùng chữa các bệnh về tim mạch, cao huyết áp. Đây là loại dược liệu quý hiếm nên không chỉ ở nước ta mà cả Trung Quốc, Nhật Bản, người ta đang săn lùng mua về làm thuốc. Bởi thế mà giá trà hoa vàng rất cao, thấp nhất là loại 10 triệu đồng còn cao nhất là loại 30 triệu đồng/kg. Thế mà thị trường khan hiếm, hàng không bao giờ đủ bán…

Đi khỏi vườn mẫu, chúng tôi lên đồi cao để tới cánh đồng 7 ha trồng toàn dược liệu. Từ dưới chân đồi, một hồ nước nhỏ đón nước từ suối nguồn trữ lại để máy bơm đưa vào hệ thống vòi tưới len lách đến từng luống cây đang thâm canh.

Khung cảnh ở đây có vẻ hoành tráng hơn, cây kim ngân phủ xanh lối đi và hàng hàng, luống luống cây trà hoa vàng đang vươn lên từ đất. Đây là loài cây có giá trị kinh tế cao nhất nên chị Tuyền đã dành hẳn 3 ha để trồng trà hoa vàng.

Toàn bộ cánh đồng 7 ha này được che chắn xung quanh bằng rào kẽm và hệ thống giàn lưới trời để che đỡ cho cây khỏi bị mưa giông. Thêm nữa, dưới các luống đất trồng cây là những dải nilon màu đen trải dài như tấm lụa lớn che phủ mặt đất, chỉ có lỗ hổng cho thân cây vươn lên. Chị Tuyền giải thích cây dược liệu chẳng khác gì những đứa trẻ non nớt, sức khỏe dễ bị tổn thương trước mưa gió, cho nên lưới cao là để ngăn mưa xối xuống, còn nilon dưới đất là ngăn cỏ dại ăn lấn đất màu của cây non.

Cơ ngơi của chị Tuyền bây giờ quả là một kho báu khi khu vườn này đang ươm trồng gần 100 loại dược liệu thông dụng. Còn quý hơn khi ở đây đang lưu giữ tới 22/30 loại thảo dược đặc chủng của Việt Nam đang trong tình trạng phải bảo tồn. Trong đó, đặc biệt quý hiếm là các loài như lan kim tuyến đỏ, thất diệp nhất chi hoa, hoàng thảo kèn (từ miền núi Sìn Hồ, Lai Châu đưa về), thạch hộc tía, ngải rắn, ngải đen (từ miền đất Bảy Núi, An Giang)…

Bốn năm qua, từ con số không giữa một vùng đồi núi hoang sơ không trồng cấy được gì, nay thì vườn dược liệu này đã có tiếng vang đến các cơ quan y tế và nghiên cứu khoa học.

Chị Tuyền cho hay Viện Hóa dược và Viện Đào tạo và Ứng dụng khoa học công nghệ thuộc Viện Hàn lâm Khoa học công nghệ Việt Nam đã cử cán bộ đến tận vườn nghiên cứu và hỗ trợ trong việc chăm sóc thảo dược và nghiên cứu hóa dược.

Hiện đã có 2 công ty dược phẩm ở Hà Nội (Công ty Dược phẩm Hoàng Giang và Công ty Dược liệu Indochina) “chịu chơi” dược liệu hữu cơ giá cao, ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm của vườn. Còn trong năm 2017, một số chuyên gia y tế của Nhật Bản đã tìm đến và đặt hàng trà hoa vàng ngay cả khi phải chờ hàng năm nữa mới tới mùa thu hái.

Chị Tuyền cũng tỏ ra rất cảm kích, biết ơn chính quyền huyện Sóc Sơn đã tạo thuận lợi cho chị về đây lập nghiệp, như giảm giá thuê đất; hỗ trợ làm đường bê tông nối từ đường liên xã đến vườn; hỗ trợ phân bón hữu cơ, hỗ trợ làm hệ thống tưới và gần đây nhất là hỗ trợ việc dựng lại hệ thống giàn che mưa…

Chị Tuyền nói trong niềm xúc động: “Tôi thấy mình thật hợp đất Sóc Sơn. Đúng là thiên thời, địa lợi, nhân hòa".

Cây trà hoa vàng trong vườn của chị Tuyết. Ảnh: VGP/Hồng Công Huyền

Khổ công đào luyện đến ngày khai hoa

Bốn năm trước, chị Tuyền cũng không ngờ cơ duyên nào đã đưa chị khi đó đang làm việc trong Hội Dược liệu tỉnh Đồng Nai lặn lội dặm trường để đến với miền đất Sóc Sơn này. Chị chỉ nhớ là qua học tập, làm nghề thảo dược nhiều năm, chị lờ mờ nhận biết được vùng đất Sóc Sơn và có niềm tin rằng nơi đây sẽ là miền “đất hứa” của dược liệu.

Khi chị đến đây còn chưa có đường, chị phải vạch lá rừng mà đi thăm đất. Rồi ý tưởng về một vùng thảo dược hun đúc quyết tâm đầu tư, gây dựng cơ đồ của chị. Thuở ban đầu, ý tưởng của chị được một số bạn hữu ủng hộ nhiệt thành, họ nghe đã chị và cùng hùn vốn tạo lập khu vườn.

“Tổng vốn đầu tư của chúng tôi cho khu vườn lên tới 6 tỷ đồng. Không phải vay ngân hàng đồng nào mà toàn vốn bạn bè góp”, chị Tuyền nói vậy...

Theo chị Tuyền, làm dược liệu hữu cơ phải hoàn toàn nói không với chế phẩm hóa học, thuốc trừ sâu, diệt cỏ, với phân ure. Bởi vậy mà mọi công đoạn từ chăm ươm đến thu hái đều bằng bàn tay con người, từ nhổ cỏ dại cho đến thu hái sản phẩm. Đất cũng phải là nơi chưa từng bị khuấy động bởi hóa chất công nghiệp, được khai hóa và phục tráng bằng xác cây đậu tương…

Ở vườn thảo dược hữu cơ của chị Tuyền, mỗi loài dược liệu chỉ cho thu hoạch đúng mùa vụ nên sản lượng không thể có nhiều.Ví như cây trà hoa vàng, trồng 4 năm thì năm thứ 5 mới cho hoa. Mỗi cây lại chỉ có số hoa đếm được trên đầu ngón tay, mỗi nụ hoa ấy từ lúc nảy nụ đến khi hái được phải đợi 10 tháng, khác nào đứa con mang nặng đẻ đau trong lòng người mẹ… Ấy là chưa kể gặp rủi ro thiên tai thì coi như mất trắng! Vì công phu và nhọc nhằn như thế mới có được sản phẩm đúng chất lượng, trị được bệnh cứu người nên dược liệu hữu cơ không bao giờ có giá rẻ!

Tất cả những hiểu biết mới mẻ ấy về thảo dược hữu cơ, tôi có được là nhờ cuộc gặp gỡ với chị Tuyền.

Tôi hỏi chị có bị áp lực nào về tài chính khi làm dược liệu hữu cơ vốn nhiều, lời ít, rủi ro cao không, chị Tuyền cho biết là đến nay khu vườn chưa có lợi nhuận gì đáng kể. Nhưng cái được nhất là chị đã có khu vườn, đã truyền được cảm hứng cho 10 chị em công nhân trong vườn. Bạn hàng thân thiết đã đến, như anh Hưng, chị Ngà đây, họ đã đưa một số sản phẩm của vườn ra thị trường và được người tiêu dùng đón nhận. Nhờ thế mà chị trả được lương cho chị em làm trong vườn mỗi người 5 triệu đồng/tháng. Rồi cũng nhờ thế mà chị đã không phải nợ tiền thuê đất (50 triệu đồng/năm) và sống được tới hôm nay trên đất núi Sóc Sơn.

Chị Nguyễn Thanh Tuyền bên vườn hoa hồng. Ảnh: VGP/Hồng Công Huyền

Nói về tương lai, chị Tuyền cho biết sẽ thuê thêm đất để mở rộng cánh đồng dược liệu thêm 10 ha nữa. Chị cũng ao ước rằng mỗi gia đình nông dân Việt Nam, từ mảnh vườn của mình, tự trồng được dược liệu hữu cơ để chăm sóc sức khỏe và để không phải mua dược liệu của nước ngoài!

Phóng sự của Hồng Công Huyền