Giải pháp chống hạn cho cây trồng ở Tây Nguyên

TS. Trần Vinh, Phó Viện trưởng Viện Khoa học kỹ thuật (KHKT) Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên. Ảnh: VGP/Thế Phong

Điều gì khiến cho tình hình hạn hán càng trở nên khốc liệt hơn trên địa bàn Tây Nguyên, thưa ông?

TS. Trần Vinh: Tình hình hạn hán càng trở nên khốc liệt do chúng ta không giữ được nước, không chủ động được nguồn nước tưới tiêu cho cây trồng. Hạn hán, thiếu nước ở đây diễn ra cả về bề mặt (sông, suối, ao, hồ…) và cả ở dưới ngầm, nếu bề mặt không có thì nước ngầm tụt giảm là đương nhiên.

Khu vực Tây Nguyên có lượng mưa trung bình hằng năm từ 1.800-2.000 mm, đây là lượng mưa không nhỏ nhưng phần lớn lại trôi xuống sông, xuống biển hết. Như vậy, trên mặt đất hiện nay chúng ta không giữ được nước mưa. Nếu trong mùa mưa chúng ta không giữ được nước thì 6 tháng mùa khô chắc chắn sẽ thiếu nước tưới.

Thiếu nước, người dân đua nhau khoan giếng. Chi phí để khoan một cái giếng khoan mất mấy chục triệu. Tuy nhiên, có nhiều hộ phải khoan vài điểm, mất cả trăm triệu mà cũng không tìm ra nguồn nước để chống hạn. Đây là vấn đề cấp bách và hết sức nguy hiểm, bởi hàng trăm, hàng nghìn người khoan trên một khu vực sẽ làm cho mực nước ngầm ở đó tụt nhanh, gây ô nhiễm nguồn nước ngầm.

Trong khi đó, thực tế tại Tây Nguyên cho thấy việc sử dụng nguồn nước hiện nay rất lãng phí, người dân chưa có ý thức giữ nguồn nước. Nếu cứ tiếp diễn như thế này chỉ vài năm nữa, tình trạng hạn, thiếu nước sẽ khốc liệt hơn. 

Thưa ông, trong điều kiện hạn hán ngày càng nghiêm trọng như hiện nay, đâu là giải pháp để giữ được nước phục vụ cho đời sống và sản xuất, đặc biệt là mục tiêu phát triển cây công nghiệp bền vững?

Công nghệ tưới tiết kiệm của Viện KHKT Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên. Ảnh: VGP/Thế Phong

TS. Trần Vinh: Giải pháp thứ nhất là trồng rừng, chúng ta không nên trồng rừng cục bộ mà cần phát triển rừng tại nhiều địa bàn.

Theo tôi, chúng ta cần trồng rừng ngay cả trên đất nông nghiệp bằng nhiều hình thức khác, như nông lâm kết hợp. Trồng rừng đi đôi với việc bảo vệ diện tích rừng tự nhiên hiện có, nếu không bảo vệ, phát triển được rừng thì rất khó giữ được nước. Vấn đề này tôi cho rằng các cơ quan Nhà nước và nhân dân cần vào cuộc quyết liệt, kịp thời và có trách nhiệm.

Đối với đất nông nghiệp, trong điều kiện hạn hán như thế này, chúng ta phải đa dạng hóa cây trồng, đặc biệt là những cây ít sử dụng nước nhưng vẫn cho thu nhập cao.

Thứ 3 là nên sử dụng các biện pháp tưới nước tiết kiệm như tưới nhỏ giọt, tưới phun mưa… Hiện nay, Viện KHKT Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên đã nghiên cứu và triển khai thí điểm công nghệ tưới tiết kiệm cho cây cà phê, giảm được 20% lượng nước tưới, 20% phân bón và 15% công lao động.

Tuy nhiên, giải pháp quan trọng là chúng ta phải có ý thức bảo vệ nước, không sử dụng lãng phí. Đồng thời, phải tăng cường quản lý nguồn nước, đặc biệt là quản lý chặt chẽ việc khai thác nước ngầm.

Xin ông cho biết cụ thể về biện pháp tưới tiêu tiết kiệm mà Viện KHKT Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên đang triển khai thí điểm?

TS. Trần Vinh: Công nghệ tưới tiết kiệm đã được Viện triển khai từ 2 năm nay. Biện pháp tưới tiết kiệm này dựa trên kỹ thuật cải tiến tưới nhỏ giọt của nước ngoài và kế thừa công nghệ tưới tiết kiệm cho cây ăn trái của vùng Đông Nam Bộ.

Công nghệ này đơn giản, sử dụng các đường ống nhỏ, trong đó có các van khóa để điều chỉnh nước ra cho từng gốc cà phê. Ví dụ, đợt đầu cần tưới 400 lít/gốc để đủ nước ra hoa thì chúng ta chủ động điều chỉnh máy đủ 400 lít, tưới xong thì tắt. Các lần sau chỉ cần 200 lít mỗi lần tưới để giữ ẩm cho cây. Với cách làm này, chúng ta sẽ tính toán được lượng nước cần tưới.

Thứ 2 là kết hợp bón phân qua hệ thống. Với công nghệ này, người dân có thể làm bể chứa nhỏ, hoặc thùng phuy hòa phân vào, khi tưới sẽ hút nước kèm theo phân đưa ra từng gốc cây rất đều đặn, không bị bốc hơi và không bị thấm sâu dưới đất.

Hệ thống tưới tiết kiệm không chỉ phù hợp với cây cà phê mà còn hiệu quả hơn đối với cây tiêu và các cây trồng khác ở vùng đất dốc. Chí phí lắp đặt hệ thống này khoảng 30 triệu, nếu bà con cần có thể liên hệ trực tiếp với Viện KHKT Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên, chúng tôi sẽ hướng dẫn bà con tự mua thiết bị để lắp đặt hoặc sẽ cử cán bộ, nhân viên đến trực tiếp hướng dẫn cho bà con cách lắp đặt, tưới tiêu.

Xin cảm ơn ông!

Thế Phong (thực hiện)