Quy định về thuốc bảo vệ thực vật “kìm chân” DN

Danh mục thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) được phép sử dụng mỗi năm do Bộ NN&PTNT rà soát và công bố một lần. Đến nay, danh mục đó đã lên đến con số 1.710 hoạt chất.

“Ma trận” thuốc BVTV

Cách đây không lâu, nhiều người khá ngạc nhiên khi Chi cục BVTV tỉnh Phú Thọ hướng dẫn nông dân dùng thuốc BVTV bằng cách ghi tên cụ thể các nhãn hàng. Điều này làm dấy lên dư luận là Chi cục BVTV của địa phương này có sự ưu ái một số doanh nghiệp (DN) nhất định.

Dù câu chuyện này chưa có kết luận cuối cùng, nhưng nhìn vào “ma trận” thuốc BVTV hiện nay thì nông dân, thậm chí là cán bộ kỹ thuật của các hợp tác xã lớn, nhiều khi cũng khó lựa chọn được loại thuốc BVTV mình cần (được phép sử dụng).

Theo "Danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng/cấm sử dụng tại Việt Nam" có hiệu lực từ 6/6/2016 do Bộ NN&PTNT ban hành thì có tới 1.710 hoạt chất được phép sử dụng trong nông nghiệp. Trong đó có 775 hoạt chất thuốc trừ sâu với 1.678 tên thương phẩm; 608 hoạt chất thuốc trừ bệnh với 1.297 tên thương phẩm... Còn danh mục thuốc BVTV cấm sử dụng tại Việt Nam hiện có 29 hoạt chất. 

Ông Nguyễn Xuân Hồng (nguyên Cục trưởng Cục BVTV, Bộ NN&PTNT) cho biết khi một DN đăng ký khảo nghiệm và cấp phép sử dụng thuốc BVTV thì cùng một hoạt chất có thể có rất nhiều tên thương phẩm. Hơn thế nữa, tên thương phẩm hoàn toàn có quyền được đặt khác tên hoạt chất vì tôn trọng quyền kinh doanh của DN, nên số lượng tên thuốc ngày một nhiều hơn.

Nhìn nhận bất cập này, Luật Kiểm dịch thực vật quy định mỗi DN sản xuất thuốc BVTV chỉ được đăng ký một tên thương phẩm đối với mỗi loại hoạt chất để hạn chế số lượng tên thương phẩm trong danh mục được cấp phép hằng năm. Tuy nhiên, việc “đưa vào/đưa ra” tên thương phẩm ở danh mục hoàn toàn do DN tự nguyện. Vì thế, hầu như không có DN nào đăng ký đưa thuốc của mình ra khỏi danh sách này dù loại thuốc đó không còn bán trên thị trường rất lâu rồi. Đó cũng là lý do tại sao danh mục thuốc BVTV ngày càng dài ra.

Nhiều nhưng vẫn thiếu

Như đã nói, danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng hằng năm được công bố hoàn toàn dựa trên các động thái của DN. Những thuốc được đưa vào danh mục bao gồm những loại thuốc (tên thương phẩm) cũ vẫn còn hạn trong 5 năm từ ngày đăng ký và những thuốc mới (hay tên thương phẩm mới) mà DN đã hoàn tất quá trình khảo nghiệm, chứng nhận hợp quy...

Theo cơ chế sử dụng thuốc BVTV hiện nay thì chỉ những thuốc có trong danh mục mới được sử dụng trong canh tác nông nghiệp. Các loại thuốc trong danh mục cấm hoặc không có tên trong danh mục cho phép đều không được sử dụng.

Có thể nói danh mục thuốc BVTV hiện nay gắn rất sát với cơ chế thị trường, có cung thì sẽ có cầu. Tuy nhiên, do phương thức trồng trọt còn manh mún nên thị trường thuốc BVTV dẫu nhiều nhưng cũng chỉ tập trung cho một nhóm đối tượng chính là người nông dân trên các ruộng đồng nhỏ lẻ.

Ví dụ hiện nay chúng ta có khoảng 200 hỗn hợp các chất sử dụng trên rau, củ, quả nhưng lại không có nhóm thuốc xử lý hạt giống rau. Chính vì vậy các nhà sản xuất rau sạch quy mô lớn cũng dễ vấp phải khó khăn về mặt kỹ thuật này, khi chưa tìm được đối tác cung cấp thuốc xử lý hạt giống.

Không những vậy, do thuốc BVTV sử dụng trên rau chưa thực sự đa dạng nên muốn làm đúng quy trình thực hành sản xuất nông nghiệp tốt cho rau quả an toàn theo quy định của Bộ NN&PTNT cũng rất khó.

Danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng tại Việt Nam nêu rất rõ thuốc gì dùng được cho loại cây nào, tuy nhiên, với một số loại rau rất phổ biến thì lại không có quy định. Ví dụ, với rau muống thì không hề có quy định phun loại thuốc nào để phòng trừ một số loại sâu phổ biến (như sâu khoang, sâu ăn tạp, bệnh nổ lá...). Còn theo đúng quy định thì các thuốc phòng trừ các loại bệnh này ở các loại rau khác lại không được phép phun trên rau muống vì chưa có khảo nghiệm....

Những bất cập trong quy định sử dụng thuốc BVTV có thể sẽ “kìm chân” một số DN lớn đang tiến quân vào đầu tư sản xuất nông sản sạch. Tuy nhiên, với tinh thần “sống cùng doanh nghiệp” mà Bộ NN&PTNT đã nêu cao trong thời gian vừa qua thì doanh nghiệp và người tiêu dùng hoàn toàn có thể kỳ vọng việc tháo gỡ nhanh chóng những vướng mắc này.

Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát từng nói mục đích cuối cùng là người dân có thực phẩm sạch, người nông dân chân chính sẽ sống được bằng việc canh tác thực phẩm an toàn trên ruộng đồng của họ.

Đỗ Hương