Bài toán lạm thu: Cần hiểu đúng về huy động nguồn lực xã hội cho giáo dục
(Chinhphu.vn) - Không hiểu đúng dẫn tới cách thức triển khai không phù hợp khi kêu gọi xã hội hóa, tài trợ với cơ sở giáo dục là lý do dẫn tới tình trạng một số nơi, một số địa phương lợi dụng Hội phụ huynh học sinh áp đặt, cào bằng để thu tiền…
|
| Ông Trần Tú Khánh. Ảnh: VGP/Phương Liên |
Chưa tới khai giảng năm học mới nhưng ở một số địa phương như Hải Phòng, Thanh Hóa đã diễn ra nhiều câu chuyện lạm thu khá “nóng”, ý kiến của ông về vấn đề này như thế nào?
Ông Trần Tú Khánh: Lạm thu trong trường học mỗi dịp đầu năm học mới là vấn đề không phải mới, năm nào chúng ta cũng bàn đến chuyện lạm thu, mặc dù các cơ quan quản lý, cơ quan chức năng đã vào cuộc và có nhiều cuộc thanh tra, kiểm tra, có hình thức kỉ luật rất thích đáng.
Khi ngân sách nhà nước còn hạn chế, việc huy động các nguồn lực xã hội một cách tự nguyện để đầu tư nâng cao điều kiện đảm bảo chất lượng giáo dục là chính đáng và hết sức cần thiết. Tuy nhiên, có vẻ như chúng ta đang gặp phải vấn đề khá nghiêm trọng, đó là ở một số nơi, một số cơ sở giáo dục chưa hiểu đúng và làm đúng pháp luật về xã hội hóa trong giáo dục.
Không hiểu đúng dẫn tới cách thức triển khai không phù hợp khi kêu gọi xã hội hóa, tài trợ với cơ sở giáo dục. Đây là lý do dẫn tới tình trạng một số nơi, một số địa phương, đặc biệt người đứng đầu các cơ sở giáo dục đã thực hiện chưa đúng quy định, dẫn đến tình trạng lợi dụng hội phụ huynh học sinh, tình trạng áp đặt, cào bằng để thu tiền như ở Hải Phòng, Thanh Hóa...
Bộ GD&ĐT năm nào cũng chủ động ban hành rất sớm các văn bản để hạn chế lạm thu, như năm 2018, ngay từ tháng 3 đã có văn bản hướng dẫn về các địa phương (văn bản 1029 ngày 29/3) gửi các địa phương hướng dẫn, chấn chỉnh lạm thu. Trong đó nêu các vấn đề cụ thể, yêu cầu các cơ quan quản lý từ địa phương, Sở GD&ĐT, phòng GD&ĐT, đặc biệt đối với người đứng đầu các cơ sở giáo dục để chấn chỉnh tình trạng này.
Từ câu chuyện kêu gọi sửa chữa cơ sở, nhưng làm không đúng như Hải Phòng, cho thấy tư duy, cách thức thu và quản lý tài chính huy động từ nguồn xã hội hóa vẫn trong tình trạng nhà trường áp đặt, cào bằng với phụ huynh, các nhà tài trợ. Thực tế là có nhiều phụ huynh có điều kiện kinh tế tốt và thực sự muốn cùng nhà trường nâng cao chất lượng dạy và học cho các con. Nhưng vẫn còn rất nhiều phụ huynh khó khăn về kinh tế. Huy động xã hội hóa kiểu cào bằng sẽ gây ra bức xúc cho người nộp, dù tinh thần thu là tự nguyện.
Ông có thể chia sẻ thông tin rõ hơn về văn bản số 1029 hướng dẫn địa phương ra sao để chấn chỉnh lạm thu, cũng như Bộ GD&ĐT đã có hướng dẫn công tác thanh kiểm tra cụ thể như thế nào?
Ông Trần Tú Khánh: Văn bản 1029 Bộ GD&ĐT gửi tất cả các địa phương có nhiều nội dung. Thứ nhất, là ổn định giá cả thị trường đối với ngành GD&ĐT, như giá sách giáo khoa, thiết bị trường học. Bên cạnh đó, tăng học phí cũng là vấn đề cần xem xét, cân nhắc, ban hành mức học phí đầu năm học phù hợp. Đặc biệt, trong đó có nội dung chấn chỉnh tình trạng lạm thu, yêu cầu các địa phương triển khai đồng bộ, từ kế hoạch năm học, kế hoạch kêu gọi, tài trợ, xã hội hóa, rồi tất cả các vấn đề liên quan đến thu chi năm học để quán triệt trước và đầu năm học.
Văn bản này đã gửi đến các địa phương và nhiều địa phương đã triển khai, có văn bản chỉ đạo đến các cơ sở giáo dục, các cấp quản lý, huyện, Sở GD&ĐT, phòng GD&ĐT và các sở ban ngành liên quan.
Bộ cũng đã có hướng dẫn công tác thanh kiểm tra với việc triển khai các kế hoạch đào tạo trong năm. Đặc biệt, việc thanh kiểm tra với lạm thu, giao cho các Sở GD&ĐT phải triển khai để phát hiện kịp thời những hiện tượng lợi dụng Hội cha mẹ học sinh, lợi dụng xã hội hóa hoặc lợi dụng Thông tư 29 để triển khai thu áp đặt, cào bằng, dẫn đến bất bình trong phụ huynh học sinh và người dân cả nước.
Cùng văn bản 1029, được biết Bộ GD&ĐT cũng đang lấy ý kiến để rà soát, sửa đổi Thông tư 55 về Điều lệ Ban đại diện cha mẹ học sinh và Thông tư 29 quy định về tài trợ cho các cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân. Ông có thể chia sẻ thông tin rõ hơn về việc lấy ý kiến này?
Ông Trần Tú Khánh: Năm học 2017-2018, Bộ GD&ĐT đã chủ động chỉ đạo các vụ, cục chức năng liên quan rà soát để sửa đổi 2 thông tư, đặc biệt là thông tư 55 để tránh tình trạng các cơ sở giáo dục, địa phương mượn danh nghĩa Hội cha mẹ học sinh để thu các khoản thu không đúng quy định.
Thông tư 55 quy định rõ những gì Hội cha mẹ học sinh được làm, những gì không được làm. Chẳng hạn, Hội cha mẹ học sinh chỉ thu những khoản thu để phục vụ cho hoạt động chứ không thu các khoản quyên góp, tài trợ các việc để chi các chi phí quản lý, xây dựng cơ sở vật chất trong trường học. Điều này, trong Hội cha mẹ học sinh nhiều người cũng chưa nắm được, hoặc hiểu chưa rõ về trách nhiệm quyền hạn của mình, những khoản được thu, khoản không được thu… mặc dù Bộ đã thông tin rộng rãi về nội dung của chính sách.
Hiện nay, Bộ đang lấy ý kiến rộng rãi để bổ sung, sửa đổi Thông tư 55. Bộ GD&ĐT cũng đang tiến hành sửa đổi, đã lấy ý kiến của địa phương, Sở GD&ĐT và đặc biệt ý kiến các chuyên gia để sửa đổi Thông tư 29 nhằm giải quyết những vấn đề liên quan tới cơ chế kêu gọi, cho biếu, tặng, tài trợ cho giáo dục. Qua đó, tạo cơ chế cho các cơ sở giáo dục huy động, thu hút nguồn lực từ bên ngoài một cách thuận lợi, chính đáng để nâng cao chất lượng dạy-học, đáp ứng điều kiện cơ sở vật chất trong giai đoạn hiện nay.
Theo ông, cần có biện pháp xử lý kiên quyết, đặc biệt với người đứng đầu Sở GD&ĐT như thế nào để năm chấm dứt tình trạng năm nào cũng lạm thu?
Ông Trần Tú Khánh: Theo phân cấp quản lý, đúng là người đứng đầu cơ sở giáo dục địa phương, đặc biệt là Sở GĐ&DT phải gánh một phần trách nhiệm. Tuy nhiên, năm học 2017-2018, Bộ cũng cùng với các địa phương và cơ quan thanh kiểm tra, xử lý quyết liệt, đã có những trường hợp đau lòng như kỉ luật và khởi tố người đứng đầu trường.
Ở đây, trách nhiệm lớn nhất là của người đứng đầu cơ sở giáo dục để xảy ra lạm thu. Còn liên quan đến Ban đại diện cha mẹ học sinh thì trong Thông tư 55 đã nói rất rõ: Ban đại diện cha mẹ học sinh có quyền từ chối những gợi ý, kêu gọi các khoản đóng góp không phù hợp. Nếu nhà trường, Ban đại diện cha mẹ học sinh hiểu, nắm rõ quy định về thẩm quyền, trách nhiệm của mình, công khai minh bạch các khoản thu chi… để thực hiện đúng và có sự chia sẻ với những phụ huynh khác thì sẽ không xảy ra tình trạng lạm thu.
Hiện, trong điều kiện nguồn lực nhà nước cho giáo dục còn hạn hẹp, nếu không có các nguồn tài chính từ cho, biếu, tặng đặc biệt nguồn xã hội hóa để cùng gánh vác với ngành giáo dục thì sẽ rất khó khăn trong việc nâng cao chất lượng giáp dục. Bộ GD&ĐT đã có văn bản hướng dẫn các khoản xã hội hóa, nguồn cho biếu tặng gửi các cơ sở giáo dục để triển khai thực hiện đúng, hiệu quả.
Cùng với Hà Nội công bố 31 đường dây nóng, nhiều địa phương đã thành lập đường dây nóng và việc phần nào phát huy hiệu quả. Việc miễn học phí THCS khiến cho nhiều người rất phấn khởi, tuy nhiên lại có lo lắng chủ trương đúng đắn này sẽ bị lợi dụng để vẽ ra các khoản thu không hợp lý. Ông nghĩ sao về lo lắng này?
Ông Trần Tú Khánh: Hiện nay, theo Nghị quyết của Chính phủ đã trình sửa đổi Nghị định 86, năm học 2018-2019 sẽ miễn học phí cho trẻ em 5 tuổi các vùng đặc biệt khó khăn, các vùng bãi ngang ven biển và hải đảo. Lộ trình tiếp theo, trong dự thảo Luật Giáo dục sửa đổi, Bộ cũng đề xuất với Chính phủ, Quốc hội có lộ trình miễn với cấp học 9 năm.
Để hạn chế “nở rộ” các khoản thu đầu năm, Bộ hàng năm đều cố gắng rà soát các văn bản pháp quy để hạn chế tối đa, đồng thời gắn kết với các kế hoạch thanh kiểm tra và chỉ đạo các địa phương rà soát phát hiện và xử lý kịp thời.
Bên cạnh đó, chúng ta cũng cần kêu gọi Ban đại diện cha mẹ học sinh và phụ huynh cả nước, cũng hiểu đúng về huy động các nguồn thu từ xã hội. Bên cạnh các khoản thu kêu gọi xã hội hóa và tài trợ, nhà trường cũng rất cần sự ủng hộ của hội phụ huynh học sinh tùy mức độ khả năng của từng ra đình; nhưng tuyệt đối cấm các khoản thu áp đặt, cào bằng. Đặc biệt, nhà trường phải công khai minh bạch với các khoản thu này. Đây có thể coi như một khoản ngân sách, cần thực hiện đúng theo các quy định của luật, như xây dựng, đấu thầu, mua sắm...
Hy vọng với sự vào cuộc của cả xã hội, việc chấn chỉnh tình trạng lạm thu và việc thu lợi dụng hội cha mẹ phụ huynh học sinh sẽ được chấn chỉnh trong năm học mới, từ đó tạo ra môi trường giáo dục trong sạch, lành mạnh hơn./.
