Phó Thủ tướng: Hãy bắt đầu từ sự gương mẫu của giáo viên, người lớn

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam phát biểu tại hội nghị. Ảnh: VGP/Quang Hiếu

Theo Phó Thủ tướng, dù còn những điểm chưa hài lòng nhưng qua sơ kết 5 năm thực hiện Nghị quyết 29 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, cần đánh giá đúng nỗ lực của đội ngũ các thầy giáo, cô giáo, trong đó có cả những người đã nghỉ hưu nhưng vẫn tham gia dạy học.

“Vừa rồi chúng ta đã hoàn thành phổ cập được mầm non cho trẻ 5 tuổi. Thực hiện thành công một bước tự chủ đại học. Giáo dục phổ thông có thứ hạng cao trên thế giới”, Phó Thủ tướng điểm lại một số kết quả và cho rằng mọi đổi mới trong giáo dục, đào tạo cần lộ trình, thời gian chứ không phải là “việc của một năm”. Những gì là xu thế của thế giới, thời đại thì phải tuân theo. Cụ thể như một số nguyên lý cơ bản của giáo dục phổ thông và đại học.

Về giáo dục phổ thông, Nhà nước phải bảo đảm đủ trường, lớp, giáo viên cho học sinh đi học 2 buổi/ngày, gần nhà, không phân biệt đầu vào. Nhà nước bảo đảm điều kiện học tập ở mức phổ cập, lo cho người yếu thế, đào tạo nhân tài còn phân khúc chất lượng cao dành cho xã hội. Trường học phổ thông không đơn thuần là thiết chế của chính quyền mà là thiết chế của cộng đồng, thể hiện trong mô hình quản lý các trường phổ thông không chỉ có chính quyền, ban giám hiệu mà phải có đại diện phụ huynh, học sinh, cộng đồng.

Đối với đại học, trước hết phải tự chủ về chuyên môn, sau đó tự chủ về tổ chức, nhân sự và tài chính. Phó Thủ tướng nhấn mạnh: Tự chủ đại học không có nghĩa nhà nước không đầu tư mà chuyển phương thức phân bổ ngân sách từ “cào bằng” sang đầu tư cho những trường đại học hoạt động hiệu quả theo cơ chế “đặt hàng”, giao nhiệm vụ.

“Chúng ta mới giải quyết được câu chuyện tự chủ giữa trường đại học và bộ chủ quản. Tới đây, các trường đại học phải tính đến chuyện nhà trường giao quyền quyết định tới từng khoa, từng giáo sư, giảng viên. Chừng nào giáo sư có quyền quyết định từ chuyên môn cho tới nguồn lực của bộ môn mình, hay công việc  được giao thì đó mới gọi là tự chủ”, Phó Thủ tướng nói.

Dạy người phải thực chất hơn nữa

Ngay trong năm học 2019-2020, Phó Thủ tướng nêu một số việc cụ thể cho ngành giáo dục.

Trước hết, công tác giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh trong nhà trước phải thực chất hơn nữa.

Phó Thủ tướng nhận xét: Chúng ta nói “tất cả vì học sinh thân yêu” nhưng nhìn lại trước khi thực hiện Nghị quyết 29, lễ khai giảng ở các trường chưa thực sự vì học sinh. Một số trường trước đây khai giảng thì các em đứng vẫy cờ thì bây giờ giáo viên, người lớn đứng đón học sinh. Các anh chị lớp lớn đón các em lớp bé hơn, mới lần đầu đến trường. Hay sức ép điểm số, thành tích là vì người lớn, vì phụ huynh chứ chưa vì các cháu.

Phó Thủ tướng cho rằng “dạy người” cần bắt đầu từ sự gương mẫu của giáo viên, người lớn.

“Nhiều trường, kể cả xây mới, nhưng phòng học, vườn trường, nhà vệ sinh vẫn chưa sạch sẽ. Chúng ta dạy các cháu phải yêu lao động, giữ gìn vệ sinh sạch sẽ mà tại sao giáo viên, phụ huynh không tham gia làm vệ sinh trường lớp

Hay trong thi đua ‘dạy tốt, học tốt’ nhưng nhiều giáo viên không chịu tự học, không chịu sáng tạo thì làm sao động viên được các cháu học sinh", Phó Thủ tướng nói và đề nghị Bộ GD&ĐT phải quán triệt, ra văn bản rất cụ thể. Không được coi việc dạy đạo đức là của cô giáo chủ nhiệm, hay giáo viên dạy môn đạo đức, giáo dục công dân mà đây là trách nhiệm của tất cả giáo viên trong nhà trường. 
“Dạy đạo đức không phải từ những thứ cao siêu mà cần thật gần gũi, thân thiết. Từ những người tốt, việc tốt ở xung quanh, trong trường, lớp.

Tới đây, ngành giáo dục cần phát động thầy cô tham gia soạn bài giảng mẫu về đạo đức, kêu gọi học sinh kể những câu chuyện, làm những clip ngắn về gương người tốt, việc tốt. Đó là cách dạy đạo đức tốt nhất”, Phó Thủ tướng chia sẻ

Bên cạnh nhà trường, cần huy động toàn xã hội vào việc dạy đạo đức cho trẻ, ứng dụng công nghệ thông tin kết nối phụ huynh với nhà trường thật chặt chẽ.

Bộ GD&ĐT cũng cần tiếp tục rà soát giảm áp lực hành chính cho giáo viên, đặc biệt xem lại các chuẩn quốc gia về giáo dục, không chạy theo thành tích.

“Ví dụ về quy định trường đạt chuẩn quốc gia có tiêu chí cứng về cơ sở vật chất, diện tích nên dù trường dạy tốt, học tốt đến mấy nhưng ở nơi không thể mở rộng được sân trường, lớp học thì không bao giờ được công nhận. Vô hình trung chúng ta không tập trung vào những nỗ lực của các thầy cô giáo mà đi nhiều vào cơ sở vật chất, hình thức bên ngoài".

“Bài toán” về biên chế giáo viên và các trường sư phạm

Về chủ trương giảm biên chế giáo viên, Phó Thủ tướng nêu rõ đây là giảm biên chế hưởng lương từ ngân sách nhà nước. Để giải bài toán này đối với giáo dục  phổ thông, cần xem xét một tỷ lệ trường phổ thông ở những thành phố lớn chuyển đổi cơ chế để tự chủ như đại học nhằm đáp ứng nhu cầu học tập chất lượng cao hơn cho một bộ phận người dân có khả năng chi trả. Từ đó, các trường này có thể tự lo được quỹ lương và dành phần ngân sách lo cho những nơi khó khăn hơn.

Liên quan đến hệ thống các trường sư phạm, Phó Thủ tướng cho biết theo thống kê, mỗi năm có 1,5-1,8% số giáo viên đến tuổi nghỉ hưu (tương đương gần 20.000 người) nhưng chỉ tiêu đào tạo sư phạm mỗi năm vẫn trên 50.000 người, chưa kể số sinh viên sư phạm tốt nghiệp chưa tìm được việc.

“Nhà nước vẫn đang bao cấp toàn bộ cho sinh viên sư phạm nhưng định suất học bổng thấp. Sinh viên ra trường không xin được việc dẫn đến ngành sư phạm không còn hấp dẫn, chất lượng ngày càng kém".

Với việc nắm được nhu cầu giáo viên ở từng nơi, Phó Thủ tướng cho rằng tới đây địa phương phải có trách nhiệm “đặt hàng” đào tạo giáo viên cho địa bàn mình tại các trường sư phạm tốt. Các trường sư phạm địa phương tập trung bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên dưới sự hướng dẫn, hợp tác của các trường sư phạm trọng điểm. Gắn với đó phát triển mạng lưới các trường phổ thông thực hành trong các trường sư phạm.

Đình Nam