ĐHQGHN: Tiếp cận các tiêu chí của đại học top 200 châu Á

Hội nghị đánh giá 2 năm thực hiện các tiêu chí cơ bản của ĐH định hướng nghiên cứu, tiên phong triển khai phân tầng và xếp hạng của ĐHQGHN.

Đây là thành công bước đầu của việc phân tầng, xếp hạng ĐH theo định hướng ĐH nghiên cứu mà ĐHQGHN đã theo đuổi, thực hiện các tiêu chí cơ bản của ĐH định hướng nghiên cứu, tiên phong triển khai từ năm 2013.

GS.TS Nguyễn Hữu Đức, Phó Giám đốc ĐHQGHN đã chia sẻ về các vấn đề xung quanh tiêu chí phân tầng xếp hạng ĐH theo định hướng ĐH nghiên cứu mà ĐHQGHN đã thực hiện trong thời gian qua.

Xin ông cho biết các tiêu chí để trở thành ĐH định hướng nghiên cứu? ĐHQGHN có bao nhiêu tiêu chí và những tiêu chí này đã được xây dựng trên cơ sở nào?

GS.TS Nguyễn Hữu Đức: Bộ tiêu chí của ĐHQGHN gồm có 4 nhóm tiêu chuẩn về nghiên cứu, đào tạo, mức độ quốc tế hóa và hạ tầng phục vụ.

Nhóm tiêu chuẩn về thành tích nghiên cứu khoa học và chuyển giao tri thức gồm các tiêu chí: Tỉ lệ bài báo khoa học bình quân trên giảng viên; số lượng trích dẫn bình quân trên bài báo; số lượng sách chuyên khảo; sản phẩm KH&CN tiêu biểu quốc gia; tỉ lệ kinh phí từ nghiên cứu khoa học trên tổng kinh phí hoạt động của trường; tỉ lệ thu từ dịch vụ KH&CN và chuyển giao tri thức trên tổng thu từ hoạt động KH&CN; phát minh, sáng chế, tư vấn chính sách được áp dụng; hợp tác nghiên cứu với doanh nghiệp, địa phương; chuyển giao tri thức và đánh giá của các học giả quốc tế.

Nhóm tiêu chuẩn về chất lượng đào tạo gồm có: Tỉ lệ giảng viên/người học; tỉ lệ giảng viên có trình độ tiến sĩ trở lên, có học hàm GS, PGS; tỉ lệ quy mô đào tạo sau ĐH (trên tổng quy mô đào tạo); tỉ lệ quy mô đào tạo tiến sĩ; tỉ lệ bằng tiến sĩ (trên tổng số bằng cử nhân) được cấp hằng năm; tỉ lệ nghiên cứu sinh sau tiến sĩ; mức độ hài lòng của người học và đánh giá của các nhà tuyển dụng trong nước và quốc tế.

Nhóm tiêu chuẩn về mức độ quốc tế hoá có các tiêu chí về: Tỉ lệ giảng viên quốc tế; tỉ lệ người học là người nước ngoài; số lượng các đề tài, chương trình hợp tác quốc tế có công bố quốc tế chung.

Cuối cùng là nhóm tiêu chuẩn về cơ sở hạ tầng phục vụ đào tạo và nghiên cứu khoa học với 3 tiêu chí cụ thể là: Trang thiết bị, cơ sở vật chất cho phòng thí nghiệm, phòng thực hành; cơ sở học liệu; công nghệ thông tin và thông tin khoa học.

Bộ tiêu chí này có 29 tiêu chí cơ bản phản ánh tiềm lực của trường ĐH bao gồm số lượng, chất lượng và cơ cấu đội ngũ khoa học; cơ cấu quy mô đào tạo giữa các bậc; hạ tầng phục vụ đào tạo và nghiên cứu; tiềm lực về tri thức có thể và đã chuyển giao; đánh giá của nhà tuyển dụng và học giả; không có các tiêu chí phân biệt về cơ cấu các chương trình đào tạo định hướng nghiên cứu, ứng dụng; không phân biệt tỉ lệ cơ cấu đơn vị đào tạo và nghiên cứu riêng biệt như một số quy định trong nước gần đây.

Các tiêu chí xác định ĐH nghiên cứu của ĐHQGHN được xây dựng dựa trên 6 đặc trưng cơ bản của ĐH cứu nghiên cứu theo phân loại của các trường ĐH Carnegie (Carnegie Classification), Hoa Kỳ; tiêu chí xếp loại ĐH nghiên cứu của Amano, Nhật Bản; tiêu chí xếp hạng gắn sao ĐH của Bảng xếp hạng đại học thế giới Quacquarelli Symonds và có thêm một số điểm sáng tạo riêng.

Các đặc trưng này yêu cầu trường ĐH phải có chiến lược phát triển rõ ràng, cam kết mạnh và kiên định với sứ mệnh, tầm nhìn; có quy mô đào tạo đa ngành, đa lĩnh vực; có sự tích hợp giữa đào tạo với nghiên cứu; có ưu tiên tăng quy mô đào tạo sau ĐH; giảng viên đồng thời là nhà khoa học.

Cuối cùng, nghiên cứu khoa học hướng đến cả 3 nhóm sản phẩm: Sáng tạo tri thức mới; phát triển công nghệ, ứng dụng và thương mại hóa, đóng góp hiệu quả cho cộng đồng.

Vậy quan điểm, tư tưởng chủ đạo khi triển khai đánh giá xếp hạng, phân tầng theo định hướng ĐH nghiên cứu của ĐHQGHN là gì, thưa ông?

GS.TS Nguyễn Hữu Đức: Quan điểm chung của chúng tôi là, theo sứ mạng của ĐHQGHN thì các đơn vị thành viên (trường ĐH và viện nghiên cứu) đều có chiến lược phát triển theo định hướng ĐH nghiên cứu.

Các đơn vị có lĩnh vực chuyên môn khác nhau, nhiệm vụ và đặc trưng nghiên cứu có thể khác nhau (nghiên cứu cơ bản hay nghiên cứu ứng dụng), nhưng đều có chung định hướng nghiên cứu, chỉ khác nhau về lĩnh vực khoa học và đối tượng nghiên cứu.

Ví dụ, Trường ĐH Khoa học Tự nhiên có thể nghiên cứu từ hạt cơ bản đến công nghệ gene… nhưng các nghiên cứu đó cũng có khả năng ứng dụng và chuyển giao.

Còn ĐH Ngoại ngữ có thể có trọng tâm là các nghiên cứu ứng dụng về các vấn đề giáo dục ngoại ngữ, ngôn ngữ học, nghiên cứu quốc tế và một số lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn có liên quan. Nghiên cứu là một thuộc tính không thể tách rời của trường ĐH.

Nhiều người vẫn cho rằng, chỉ cần thông qua chỉ tiêu về các bài báo quốc tế để xác định một trường ĐH định hướng nghiên cứu, điều đó có đúng không, thưa GS.?  

GS.TS Nguyễn Hữu Đức: Một trường ĐH định hướng nghiên cứu không thể thiếu các bài báo nghiên cứu quốc tế, nhưng điều đó không đủ, vì còn nhiều chỉ tiêu khác nữa.

Chẳng hạn như, để đánh giá uy tín khoa học của trường ĐH, ngoài việc dựa vào ý kiến của các học giả quốc tế, chúng tôi có đưa thêm tiêu chí về số lượt các nhà khoa học của trường được mời trình bày báo cáo (invited talk) tại các hội nghị khoa học quốc gia, quốc tế mỗi năm.

Tham dự hội nghị thì có thể có nhiều, nhưng số được cộng đồng khoa học thừa nhận và mời thuyết trình thì cũng rất lựa chọn. Tôi thích tiêu chí này vì nó giản dị, nhưng rất khách quan, không phải cứ có học hàm, học vị là mình có uy tín.

Ngoài ra, còn phải lấy ý kiến đánh giá của các nhà tuyển dụng và học giả quốc tế hằng năm.

Cảm ơn GS về cuộc trao đổi này.

Nguyệt Hà