Quốc tế hóa - Giải pháp hữu hiệu nhất phát triển giáo dục
(Chinhphu.vn) - Hội nhập quốc tế một cách nhanh chóng, thực sự và toàn diện, từ tư duy đến hành động, là giải pháp quan trọng nhất hiện nay để đổi mới căn bản, toàn diện và phát triển nền giáo dục Việt Nam theo hướng hiện đại nhưng vẫn gìn giữ được bản sắc dân tộc.
 |
| Giáo sư TSKH Trần Văn Nhung, Tổng Thư ký Hội đồng Chức danh Giáo sư Nhà nước. Ảnh: VGP/Phương Liên |
PV Báo Điện tử Chính phủ đã có cuộc trò chuyện với GS. TSKH Trần Văn Nhung, Tổng Thư ký Hội đồng Giáo sư Chức danh Nhà nước, để bàn sâu về câu chuyện hội nhập quốc tế cho giáo dục nước nhà.
Thưa Giáo sư, từ ngày còn đương chức Thứ trưởng Bộ Giáo dục – Đào tạo và sau đó, Giáo sư đã từng nói rằng: “Giáo dục là lĩnh vực rất quan trọng nhưng rất khó làm; giáo dục là sự nghiệp của toàn dân, ngành giáo dục và đào tạo trực tiếp điều hành và chịu trách nhiệm, nhưng vai trò chỉ đạo cao nhất vẫn thuộc về Đảng và Nhà nước”. Giáo sư có thể phân tích rõ luận điểm này?
GS. Trần Văn Nhung: Giáo dục là bài toán rất quan trọng nhưng khó khăn, là sự nghiệp của toàn xã hội, nhưng vai trò lãnh đạo và trách nhiệm trên hết thuộc về Đảng và Chính phủ, thuộc về những người đứng đầu đất nước.
Để thực hiện quốc sách hàng đầu thì sự định hướng và chỉ đạo vĩ mô với trách nhiệm cao nhất của Đảng và Nhà nước đóng vai trò quyết định.
Qua thực tiễn ở các quốc gia phát triển nhanh chóng và bền vững, nói riêng là ở các nước mới “hóa rồng”, người lãnh đạo đất nước đều có tâm sáng, có tầm nhìn chiến lược và quyết sách đúng, phải thực sự xem khoa học và giáo dục là quốc sách hàng đầu và lấy nguồn nhân lực làm “bệ phóng”.
Tôi cho rằng để cải cách và phát triển giáo dục Việt Nam theo định hướng của Đảng và Nhà nước thì cách tốt nhất vẫn là hội nhập với thế giới văn minh, hay nói cho mạnh hơn là phải quốc tế hóa nhanh chóng và triệt để nền giáo dục nước nhà.
Bức tranh toàn cảnh của xã hội có ảnh hưởng trực tiếp đến giáo dục. Vì vậy những lĩnh vực rất quan trọng nhưng khó làm, khó thỏa mãn được đòi hỏi của mọi người dân, như giáo dục, y tế, văn hóa... không thể thoát ly khỏi hoàn cảnh xã hội. Việc quy kết mọi yếu kém của giáo dục trước hết cho ngành giáo dục là đúng, nhưng không nên chỉ quy kết cho cho riêng ngành giáo dục, mà gia đình và xã hội cũng có trách nhiệm phối hợp, chia sẻ.
Suốt mấy chục năm qua, chúng ta đã có nhiều cố gắng, nhiều cải cách, thay đổi nhiều đời Bộ trưởng giáo dục, nhưng giáo dục vẫn là lĩnh vực chịu nhiều phê phán của xã hội, chưa đáp ứng được nhu cầu của toàn dân, đòi hỏi của sự phát triển đất nước và hội nhập quốc tế. Mới nhìn vào có người dễ tưởng làm giáo dục không khó, nhiều người có thể nói được, làm được. Nhưng càng về sau chúng tôi càng thấu hiểu: Nói về một vấn đề cụ thể nào đó của giáo dục thì có vẻ không khó khăn lắm, nhưng làm giáo dục thực sự và nhất là làm Bộ trưởng giáo dục thì lại là một công việc rất khó! Chính GS. Ngô Bảo Châu, người Việt Nam, nhà toán học đầu tiên của Thế giới thứ ba được trao Giải thưởng Fields cao quý năm 2010, cũng đã nói: “Tôi đã từng đi nhiều nước và nhận thấy, hầu như nước nào cũng đều không hài lòng với nền giáo dục của nước mình”.
Đứng trước cái khó của bài toán giáo dục, chúng tôi cho rằng cần tìm đến giải pháp toàn cục, đó là giải pháp “quốc tế hóa”.
Xin Giáo sư cho biết tầm quan trọng của việc “hội nhập quốc tế” cho nền giáo dục của chúng ta?
GS. Trần Văn Nhung: Chúng tôi muốn nhấn mạnh tầm quan trọng đặc biệt của việc “hội nhập quốc tế” trong quá trình “đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục quốc dân”. Khi đã gia nhập WTO và hội nhập quốc tế rồi thì nguồn nhân lực của chúng ta phải bảo đảm chất lượng và hiệu quả cạnh tranh toàn cầu. Do đó, cần phải lấy những kinh nghiệm, chuẩn mực và giá trị quốc tế tiên tiến làm cơ sở và đích đến cho nền giáo dục của chúng ta. Nói cho gọn lại là phải quốc tế hóa nhanh chóng và toàn diện nền giáo dục nước nhà, từ tư duy đến hành động, để tạo ra những thế hệ người Việt Nam mới, thành thạo các kỹ năng sống, làm việc và cạnh tranh có văn hóa trên phạm vi toàn cầu.
Chúng ta có thể yên tâm, không sợ “mất bản sắc dân tộc” trong quá trình hội nhập quốc tế. Nếu để ý thì chỉ trong một câu thơ, Cao Bá Quát (1809-1855) đã khẳng định: “Kho trời chung mà vô tận của mình riêng”. Xin nêu một ví dụ: Trong hơn nửa thế kỷ vừa qua, chúng ta đã gửi nhiều vạn lưu học sinh Việt Nam đi du học nước ngoài và tuyệt đại đa số thanh niên, sinh viên Việt Nam vẫn gìn giữ, phát huy tình yêu đất nước và cốt cách Việt.
Như vậy, quốc tế hóa giáo dục là xu hướng mang tính toàn cầu. Xin Giáo sư cho biết những yếu tố cần thiết để chuẩn hóa nền giáo dục đại học, để chúng ta có thể bước vào sân chơi thế giới?
GS. Trần Văn Nhung: Trong thời đại hội nhập quốc tế và thế giới phẳng ngày nay, chúng tôi cho rằng việc tham khảo có chọn lọc những kinh nghiệm giáo dục của các nước và chú ý đến những khuyến cáo của các tổ chức quốc tế, trước hết là các cơ quan của Liên hợp quốc như UNESCO, UNICEF, UNDP... sẽ giúp chúng ta giảm bớt khó khăn, bớt mày mò và đi đúng hướng văn minh của thời đại. Và cũng chỉ khi đó, nguồn nhân lực do chúng ta tạo ra mới đủ trình độ và sức mạnh để hợp tác và cạnh tranh bình đẳng trên toàn cầu.
Thực ra thì việc chọn giải pháp quốc tế hóa là giải pháp quan trọng và hữu hiệu nhất để phát triển giáo dục và cả kinh tế không có gì là mới. Nhiều quốc gia đã thành công một cách thần kỳ chính là nhờ vào sự lựa chọn và quyết định dứt khoát này, ví dụ như Singapore, Hàn Quốc, Trung Quốc (kể cả Đài Loan) từ 40-60 năm trước, Hong Kong (Trung Quốc) và Nhật Bản từ 150 năm trước. Ngày nay họ càng duy trì và đẩy mạnh quá trình quốc tế hóa, nhất là trong giáo dục, kể cả phổ thông, dạy nghề, đại học và nghiên cứu khoa học.
Chúng ta đã và đang cố gắng học hỏi được nhiều nhất những cái hay của thiên hạ và quan trọng hơn nữa là học hỏi ngay chính những cái tốt trong lịch sử giáo dục nước nhà, một quốc gia có nền văn hiến mấy nghìn năm, sẽ giúp chúng ta bớt loay hoay. Mà có ai, có nước nào trên thế giới này ngăn cấm chúng ta học hỏi và tham khảo kinh nghiệm tốt của họ đâu. Chúng ta học hỏi và tham khảo có chọn lọc chứ không phải sao chép. Vả lại làm gì có một loại “thức ăn sẵn” nào trong giáo dục.
Nhưng cũng không có nghĩa là ta phải loay hoay từ đầu trong hoàn cảnh của ta, cho riêng ta. Từ tư duy đến hành động, từ triết lý đến triển khai giáo dục, cần thiết và có thể vận dụng triệt để các bài học quốc tế và lịch sử có giá trị và phù hợp với mình. Nhà nghiên cứu Nguyễn Trần Bạt đã viết: ”Nước nào có nền giáo dục tốt thì chúng ta bắt chước, bắt chước chương trình, bắt chước triết lý của người ta”.
Chỉ như vậy chúng ta mới có thể hy vọng tiến nhanh hơn (so với chính mình ở giai đoạn trước) và giảm bớt dần khoảng cách so với khu vực và thế giới phát triển. Ở đây chúng tôi chưa dám nói là chúng ta sẽ đi tắt, đón đầu các nước có nền giáo dục tiên tiến. Cố bám sát họ nhất có thể được đã là khó khăn, thách thức và vinh dự. Vì khi ta cố tiến lên thì họ đâu có dừng lại mà còn tiến lên với tốc độ nhanh hơn. Nói theo ngôn ngữ vật lý thì không chỉ tốc độ mà gia tốc của các nước tiên tiến đều lớn hơn ta.
Trân trọng cảm ơn Giáo sư!
Phương Liên (ghi)
