Chăn nuôi bằng ĐLSH chưa được nhân rộng: Vì sao?

Hà Nam là tỉnh đi đầu cả nước trong việc áp dụng mô hình đệm lót sinh học (ĐLSH) trong chăn nuôi, đặc biệt là chăn nuôi lợn. Sau hơn 2 năm triển khai, hiện tỉnh đã có gần 3.000 mô hình, với khoảng 16.000m2 chuồng.

Theo đánh giá của UBND tỉnh, đây là thành công bước đầu, góp phần giảm đáng kể tình trạng ô nhiễm môi trường… Theo tìm hiểu của phóng viên Báo Điện tử Chính phủ, hầu hết người dân đang sử dụng ĐLSH đều thừa nhận những ưu điểm của nó. Nhưng bên cạnh ưu điểm, ĐLSH vẫn còn nhiều hạn chế.

Những hạn chế về mặt kỹ thuật

Ông Hoàng Xuân Đống, thôn Tiền, xã Vũ Bản (Bình Lục, Hà Nam) đang nuôi 4 lợn nái và 30 lợn thịt trên diện tích 30m2 chuồng trại dùng ĐLSH cho hay, dùng ĐLSH giữ được ấm về mùa đông, nhưng mùa hè lại nóng. Vì vậy, nuôi lợn nái, lợn con thì rất thích hợp. Ông giải thích: Đặc tính của lợn là khi còn nhỏ cho đến khoảng 50kg chúng dúi rất mạnh, nên nuôi bằng ĐLSH hầu như không phải đảo chuồng. Trên 50kg, lợn bắt đầu béo, lười đi lại và chúng “ị có nơi”, nên phải đảo lại chuồng. Do lợn béo, thời tiết nóng nực, cộng với nền chuồng ĐLSH cũng nóng, nên chăn nuôi lợn to không phù hợp lắm.

Nhiều người dân ở Hà Nam cho biết trước đây, khi chưa triển khai mô hình ĐLSH, trấu và mùn cưa chỉ là thứ bỏ đi. Từ khi có phong trào áp dụng ĐLSH, nhu cầu sử dụng mùn cưa, trấu tăng nhanh khiến cho các nguyên liệu này là thành thứ hiếm.

Theo bà Trần Thị Sâm, Chủ tịch Hội Phụ nữ xã Vũ Bản, có lúc 1 bao trấu phải mua với giá 10.000- 15.000 đồng, còn mùn cưa từ 15.000-20.000 đồng. Với 10m2 chuồng trại phải dùng 10 bao trấu và 10 bao mùn cưa. Chi phí cho các nguyên liệu này tăng lên đáng kể cũng là nguyên nhân khiến người chăn nuôi chưa mặn mà với ĐLSH.

Ông Vũ Xuân Công, Trưởng ban thú y xã Vũ Bản thừa nhận những bất cập này. Ông cho biết: Mặc dù tỉnh đã có cơ chế hỗ trợ 165.000 đồng/m2 chuồng, nhưng hầu hết các hộ đang chăn nuôi đã làm chuồng bằng nền xi măng từ trước, đến khi dùng ĐLSH thì buộc phải phá một phần nền, đào hố cho ĐLSH xuống. Thêm nữa, họ còn phải tìm nơi mua mùn cưa, trấu, nên so với chi phí người nuôi bỏ ra, mức hỗ trợ của tỉnh như trên không đáng là bao. Dùng ĐLSH thì sau 4-6 tháng lại phải bổ sung thêm men vi sinh và càng nuôi nhiều càng phải thêm chi phí, nên nhiều người vẫn chưa mặn mà.

Anh Cù Văn Chiến, thôn An Nội, xã An Nội (Bình Lục, Hà Nam) có 40 m2 chuồng ĐLSH nhưng chỉ nuôi lợn con. Ảnh: VGP/Ngọc Quang

Còn anh Cù Văn Chiến, thôn An Nội, xã An Nội (Bình Lục, Hà Nam) hiện đang nuôi 200 lợn thịt và 20 lợn nái, cho biết đầu năm, anh làm 40m2 ĐLSH để nuôi lợn thịt, nhưng do mùa hè, chuồng nóng, nên anh đã chuyển sang nuôi lợn mẹ, lợn con.

Anh cho rằng: ĐLSH chỉ thích hợp cho nuôi lợn nái, lợn con và chăn nuôi hộ gia đình. Còn chăn nuôi lợn thịt và nuôi ở quy mô trang trại thì khó. Bởi nếu chăn nuôi lớn, chưa có máy đảo chuồng, thay vì đứng ngoài xịt nước rửa chuồng như cách cũ thì người dân phải lội vào chuồng đảo nên người ta rất ngại.

Để hạn chế những bất cập tồn tại trên, trước mắt tỉnh Hà Nam đã chỉ đạo ngành Nông nghiệp hỗ trợ người dân tìm nguồn mùn cưa, trấu, đồng thời dùng lõi ngô, bìa gỗ tạm, rơm… rồi nghiền ra thay thế cho mùn cưa. Tuy nhiên đây cũng chỉ là giải pháp tình thế.

Về thức ăn vi sinh, TS. Nguyễn Khắc Tuấn (nguyên Trưởng Bộ môn Thức ăn vi sinh đồng cỏ, Khoa Chăn nuôi và Nuôi trồng thuỷ sản, ĐH Nông nghiệp Hà Nội) cho biết, giá men vi sinh trường bán ra là 40.000 đồng/kg, nếu cộng cả công vận chuyển đến tận tay người dân là 70.000 đồng/kg, trong Nam cũng như ngoài Bắc. Tuy nhiên, bà Trần Thị Sâm, Chủ tịch Hội Phụ nữ xã Vũ Bản cho biết, bà phải mua lại men vi sinh với giá 100.000 đồng/kg của một sán bộ Phòng Chăn nuôi Sở NNPTNT Hà Nam.

Ông Đỗ Đức Diện, Trưởng phòng Chăn nuôi, Sở NNPTNT Hà Nam thì cho rằng: Giá 100.000 đồng/kg có thể do người dân hoặc cán bộ nâng lên để lấy công. Bởi hiện nay các cán bộ trực tiếp xuống dân hướng dẫn cách làm ĐLSH chưa có thù lao. Còn ông Nguyễn Mạnh Hùng, Phó Giám đốc Sở NNPTNT Hà Nam cho biết: Sở đã quán triệt không cho cán bộ bán men vi sinh, mà giới thiệu cho người dân mua trực tiếp với Trường Đại học NN. Đây cũng có thể là một trong những nguyên nhân, khiến việc triển khai trên diện rộng gặp khó khăn. Sở sẽ kiểm tra, xử lý vấn đề này.

Nhà  quản lý, nhà khoa học vẫn còn… nợ dân

Ông Nguyễn Mạnh Hùng, Phó Giám đốc Sở NNPTNT Hà Nam, cho rằng việc nhân rộng mô hình ĐLSH ra diện rộng vẫn còn chậm, ngoài những hạn chế đã nói ở trên, một nguyên nhân nữa là do đề tài khoa học nghiên cứu men vi sinh và mô hình ĐLSH này vẫn chưa được Bộ KHCN, Bộ NNPTNT công nhận. Bản thân mô hình vẫn chưa phải có một quy trình chuẩn, nhiều địa phương vẫn phải vừa áp dụng, vừa thử nghiệm, vừa sáng tạo.

Nếu chưa có quy trình chuẩn, được công nhận, việc triển khai đại trà rất khó khăn. Các nhà khoa học vẫn còn nợ người dân một quy trình chuẩn. Quy trình đó phải tháo gỡ được những hạn chế hiện nay, nhất là giảm được sức nóng của chuồng, đồng thời phải nghiên cứu ra máy đảo chuồng, thì mới có thể áp dụng cho chăn nuôi trang trại.

Thực tế cho thấy, tại xã Ngọc Lũ (Bình Lục, Hà Nam), xã chăn nuôi lợn lớn nhất miền Bắc, chiếm tới gần 1/3 sản lượng lợn của tỉnh, hầu hết các hộ dân ở đây đều nuôi từ 100-500 con. Sau khi làm thí điểm 2 mô hình ĐLSH trong năm 2011, đến nay toàn xã không áp dụng được. Lý do người dân đưa ra là vì chuồng ĐLSH nóng, nuôi lợn thịt không hợp. Hơn nữa, do không có máy đảo chuồng nên rất tốn công sức cho công đoạn này.

Ông Hùng kiến nghị: “Các nhà khoa học cần sớm hoàn thiện quy trình chuẩn, khắc phục những hạn chế đang tồn tại, trình Bộ KHCN, Bộ NNPTNT công nhận. Chỉ khi quy trình này đạt chuẩn, có lợi thực sự cho người chăn nuôi thì việc triển khai trên diện rộng mới mang lại hiệu quả”.

Theo một lãnh đạo Cục Chăn nuôi (Bộ NNPTNT), ĐLSH thực tế mới được triển khai thử nghiệm ở một số địa phương, bước đầu cho kết quả tốt, giảm công chăm sóc, giảm chi phí đầu vào cho chăn nuôi và đặc biệt là góp phần bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, một số hạn chế như tăng nhiệt độ về mùa hè, sử dụng mùn cưa là loại nguyên liệu ngày càng khan hiếm… cần được tiếp tục nghiên cứu, khắc phục để triển khai mô hình trên diện rộng.

TS. Nguyễn Khắc Tuấn (Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội) cho biết, qua 4 năm triển khai ĐLSH, có thể khẳng định một điều chắc chắn là men giống và quy trình kỹ thuật đã khá ổn định, đủ điều kiện để phát triển ra toàn quốc.

Hiện ông Tuấn cũng đang khắc phục một số nhược điểm về nhiệt độ tăng và quy trình chuẩn để gửi lên Bộ NNPTNT thẩm định. Dự kiến, trong tháng 7 này, Bộ NNPTNT sẽ tổ chức hội nghị đánh giá nghiên cứu ĐLSH để công nhận tiến bộ khoa học kỹ thuật.

Cũng theo ông Tuấn, nếu như trước đây, lượng tiêu thụ men vi sinh trung bình từ 3-5 tấn/tháng thì hiện tại người sử dụng ngày càng tăng nên lượng men vi sinh cũng tiêu thụ nhiều hơn, trung bình, mỗi tháng tới 8 tấn.

Tại buổi làm việc với Trường ĐHNN Hà Nội mới đây, Phó Thủ  tướng Nguyễn Thiện Nhân đã đánh giá cao công trình nghiên cứu ĐLSH của trường.

Phó Thủ tướng cũng chỉ đạo Bộ NNPTNT, Bộ KHCN phối hợp với Trường ĐHNN sớm hoàn thiện nghiên cứu để công nhận ĐLSH là tiến bộ KHKT để có chính sách triển khai trên diện rộng, vừa nâng cao thu nhập cho người dân, vừa góp phần bảo vệ môi trường, hướng chăn nuôi tới phát triển bền vững.

Ngọc Quang