Nhọc nhằn công tác dân số ở Châu Sơn

Cán bộ y tế hướng dẫn cách sử dụng viên đặt chống viêm nhiễm đường sinh sản cho phụ nữ người Dao ở thôn Khe Pặn Ngọn. Ảnh: VGP/Minh Hồng

Nhà nghèo nhưng vẫn sinh con thứ 5, thứ 6

Suốt mấy ngày, chị Triệu Thị Múi, cộng tác viên (CTV) dân số thôn Khe Pặn Ngọn phải đốt đuốc đến từng gia đình vận động chị em ra trạm xá xã để khám phụ khoa và thực hiện các biện pháp tránh thai. Tuy vậy, 9 giờ sáng cũng chỉ có lác đác mấy chị người Dao vượt rừng, lội khe đến trung tâm xã.

Lau giọt mồ hôi trên trán vì phải cùng chồng đẩy xe qua các đoạn đường lầy và dòng sông Nậm Luông, vừa chuyển đứa con từ trên lưng xuống cho bú, chị Đặng Thị Hoa vừa nói với chúng tôi: “Trời mưa nên đi lại vất vả lắm, nghe cô Múi nói ra xã khám cái phụ khoa và còn được phát tiền, tôi cũng ra xem sao. Thằng cu này là đứa thứ 4 đấy”.

Đúng như tên gọi, thôn Khe Pặn Ngọn ở tận... ngọn dòng khe Pặn, dân cư phân bố thưa thớt nên việc tuyên truyền kế hoạch hóa gia đình (KHHGĐ) rất khó khăn.

Chị Triệu Thị Múi cho biết, toàn thôn có 33 hộ dân với 27 phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ có chồng, qua nhiều năm vận động, đến nay mới chỉ có 9 người thực hiện KHHGĐ. Năm 2014, có tới 4 người sinh con thứ 4, thứ 5.

Không chỉ ở Khe Pặn Ngọn, mà các thôn như Khe Pặn Giữa, Khe Luồng... tình trạng sinh con thứ 4, thứ 5, thậm chí thứ 6 vẫn còn nhiều.

Chị Tô Thị Thảo, CTV dân số thôn Khe Luồng nêu “điển hình” gia đình chị Lý Thị Năm. Đây là hộ rất nghèo, Nhà nước phải trợ cấp gạo, Hội Chữ thập đỏ phải quyên góp quần áo. Chị Năm vẫn lấy thuốc tránh thai về, song không dùng và cuối năm 2014 đã sinh con thứ 6.

Thống kê dân số xã cho biết, tuy tỷ lệ phụ nữ áp dụng các biện pháp tránh thai khá cao, song chủ yếu ở 6 thôn vùng ngoài, còn các thôn người Dao có tỷ lệ áp dụng chỉ ở mức từ 30-40%. Năm 2014, tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên của Châu Sơn là 33,3%, chủ yếu là ở các thôn người Dao.

Vòng luẩn quẩn

Tác động qua lại giữa dân số và tốc độ phát triển kinh tế-xã hội biểu hiện khá rõ ở Châu Sơn.

Từ cuối những năm 70 của thế kỷ trước, người Dao đã định cư, tạo nên các thôn bản. Có đường, song chưa có điện, nên việc tiếp cận chính sách của Đảng và Nhà nước còn hạn chế. Trình độ dân trí, nhận thức xã hội thấp, nếp nghĩ vẫn như những năm du canh du cư, nên ít chú ý đến thực hiện chính sách dân số.

Những cặp vợ chồng sinh 2 con, đẻ thưa… chỉ là những công dân ở thế hệ “8X, 9X”. Những cặp vợ chồng đẻ dày, đẻ nhiều con là những chị đã ở tuổi từ 35 đến 50 - cái tuổi lên ông lên bà, vì vậy chuyện con sinh, mẹ cũng sinh là điều bình thường ở nơi đây.

Chị Vi Thị Hiến, cán bộ chuyên trách dân số xã cho biết, hầu hết những gia đình đông con là gia đình nghèo, và phần lớn số hộ nghèo là trường hợp đông con. Điển hình như thôn Khe Pặn Ngọn có 100% hộ nghèo, Khe Luồng có 96% hộ nghèo... và tỷ lệ hộ nghèo toàn xã đang ở mức trên 53%.

Với trách nhiệm của mình, cán bộ chuyên trách dân số đã dày công hàng tháng trời lội từng dòng khe, leo từng ngọn núi, cùng CTV đến từng nhà vận động. Song sự bất đồng ngôn ngữ, sự né tránh của phụ nữ người Dao khiến hiệu quả chưa được như mong đợi. Nhiều chị như chị Năm (thôn Khe Luồng) còn giấu cán bộ dân số để “đẻ chui”.

Cần có giải pháp tổng thể

Trao đổi với chúng tôi, chị Lã Thị Ký, Phó Chủ tịch UBND xã cho rằng, một bộ phận phụ nữ người Dao Châu Sơn cũng biết đẻ nhiều, đẻ dày là khổ, là đói nghèo. Song, nhận thức đó chỉ có được ở những thanh niên có trình độ học vấn THCS, những người được tiếp xúc nhiều với bên ngoài.

Vậy nên, cần phải đưa văn minh đến tận gia đình họ bằng cách đường 135 phải tốt hơn, điện phải đến được với các hộ gia đình để giảm dần sự cách biệt… Có đường, điện, trường học, người Dao sẽ được tiếp cận với nhiều kênh thông tin, chứ không chỉ là gặp gỡ cán bộ một chốc một lát.

Việc hỗ trợ là cần thiết, song phải là hỗ trợ “có điều kiện” như việc cứu đói, giúp giống, vật tư sản xuất… phải gắn với cam kết thực hiện gia đình 2 con.

Minh Hồng