Đường sắt muốn thoát tư duy bao cấp, độc quyền

Như tin đã đưa, ngày 14/8, Tổ công tác của Thủ tướng Chính phủ do Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng dẫn đầu đã kiểm tra Tổng công ty Đường sắt Việt Nam.

Bộ trưởng, Chủ nhiệm VPCP Mai Tiến Dũng, Tổ trưởng Tổ công tác, phát biểu tại buổi kiểm tra Tổng công ty Đường sắt. - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Thông qua Tổ công tác, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc yêu cầu Tổng công ty báo cáo về các giải pháp thực hiện Chỉ thị 24 của Thủ tướng nhằm thúc đẩy sản xuất kinh doanh, góp phần vào tăng trưởng chung của nền kinh tế.

Đồng thời báo cáo, làm rõ 6 vấn đề với yêu cầu cần thực sự đổi mới, thay đổi căn bản, cụ thể là về tình hình sản xuất kinh doanh và công tác quản trị; vấn đề an toàn đường sắt; việc kêu gọi các nhà đầu tư tham gia khai thác, triển khai xã hội hóa các dịch vụ hạ tầng; đẩy mạnh cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước; nâng cấp cải tạo các đường ngang…

“Có vẻ tư tưởng bao cấp vẫn còn đè nén trong thời kinh tế thị trường. Thủ tướng nhắc các anh suy nghĩ thêm”, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Mai Tiến Dũng truyền đạt ý kiến Thủ tướng.

Đường sắt đang trong giai đoạn khó khăn nhất

Ông Vũ Anh Minh - Chủ tịch Hội đồng Thành viên Tổng công ty Đường sắt Việt Nam cho rằng “khó nhất vẫn là thay đổi tư duy”. Ông Vũ Tá Tùng, Tổng Giám đốc cũng xác định Tổng công ty đang trong giai đoạn khó khăn nhất trong suốt mấy chục năm trở lại đây. “Tư duy vẫn còn bao cấp, ứng dụng cơ giới hóa vào đường sắt chưa được cao”, ông Tùng thừa nhận.

Theo ông Vũ Anh Minh, tuy có những ưu điểm là vận tải khối lượng lớn, an toàn, chỉ số đúng giờ cao (gấp 10 lần ôtô và 100 lần xe máy), nhưng đường sắt Việt Nam có nhược điểm là tốc độ chậm; tàu chở khách có vận tốc trung bình khoảng 60 km mỗi giờ, còn tàu chở hàng hoá là 30 km mỗi giờ…

"Trong khi đường sắt các nước đã đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao của người dân thì đường sắt Việt Nam còn rất lạc hậu, với cửa sổ bằng lưới, các toa xe cũ kỹ. Hiện ngành có 994 toa tàu, đa số đã sử dụng 30 năm", ông Minh nói và cho rằng với hiện trạng như vậy thì "rất khó thu hút khách, người ta bỏ đường sắt không phải vì giá vé mà do chất lượng dịch vụ".

Trước thực trạng trên, Hội đồng Thành viên Tổng công ty đã quyết định phải phát triển đường sắt với ưu tiên cho nâng cao chất lượng dịch vụ, bắt đầu từ khâu vệ sinh trên toa tàu. Ngành cũng thực hiện bán vé điện tử với nhiều hình thức linh hoạt như bán vé sớm, vé khuyến mại, kể cả vé 10.000 đồng...; đưa suất ăn của hàng không lên tàu.

"Chúng tôi xác định thế mạnh của mình là khai thác hiệu quả cự ly trung bình chứ không phải chặng dài, vì phân khúc đó mới cạnh tranh được với hàng không", ông Minh cho biết.

Theo ông, Tổng công ty sẽ tập trung đóng toa hành khách mới; mục tiêu đến năm 2021 thay toàn bộ toa cũ và phát triển cơ khí đường sắt để "chủ động trong đổi mới".

Ngành đường sắt cũng mở cửa xã hội hoá, với mục tiêu trong trước mắt là đầu tư 100 đầu máy mới, gồm 50 đầu máy mua nước ngoài và 50 tự sản xuất trong nước. Ngoài ra, các nhà đầu tư có thể mua tàu chạy trên hệ thống đường ray của ngành, hoặc thuê lại cả bộ máy vận hành.

Đặc biệt, ông Minh cho biết đã làm việc với Tổng công ty Tân Cảng và nhiều doanh nghiệp lớn khác để kết nối vận tải đường sắt với đường biển, đường bộ trong vận chuyển hàng hóa, các container…

Tuy nhiên, ông Minh cũng nêu nhiều khó khăn, vướng mắc, đặc biệt liên quan tới quá trình cổ phần hóa và thoái vốn. Chẳng hạn như phần vốn nhà nước tại các đơn vị làm công tác bảo trì đường sắt, ông Minh khẳng định nếu chỉ tính phần bảo trì thì “chắc chắn bán được ngay vì phần này có lợi nhuận”. Tuy nhiên, các đơn vị này còn phải lo cả phần gác chắn tại các đường ngang nên “khó có người mua vì đây là hoạt động công ích”.

Theo ông Vũ Anh Minh, Chủ tịch HĐTV Tổng công ty Đường sắt, "người ta bỏ đường sắt không phải vì giá vé mà do chất lượng dịch vụ". - Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Quản trị không tốt, đầu tư thêm cũng không hiệu quả

Kết luận buổi kiểm tra, Bộ trưởng, Chủ nhiệm VPCP Mai Tiến Dũng, Tổ trưởng Tổ công tác đánh giá cao báo cáo, giải trình của Tổng công ty Đường sắt.

Bày tỏ chia sẻ với những khó khăn của Tổng công ty như hạ tầng chất lượng thấp, xuống cấp, công nghệ lạc hậu…, song Tổ trưởng Tổ công tác nhấn mạnh rằng việc đường sắt kém hấp dẫn, kém cạnh tranh so với các ngành khác “không thể đỗ lỗi hoàn toàn cho hạ tầng”. 

Bộ trưởng nêu rõ, Tổng công ty cần có giải pháp, kế hoạch cụ thể để triển khai 6 vấn đề mà Thủ tướng nhắc nhở.

“Thủ tướng đã nói, nếu tập đoàn tổng công ty nào chưa có lửa thì nhóm lửa lên. Đề nghị Chủ tịch, Tổng giám đốc và ban lãnh đạo Tổng công ty mạnh dạn đổi mới”, Bộ trưởng Mai Tiến Dũng phát biểu.

Trong thời gian tới, Tổng công ty cần tổ chức lại hoạt động, sử dụng công nghệ hiện đại, sắp xếp lại bộ máy tinh gọn, qua đó kiểm soát tốt chi phí, hạ giá thành. Đặc biệt, cần nâng cao năng lực quản trị, thay đổi tư duy, tầm nhìn chiến lược theo hướng cạnh tranh quyết liệt, bởi “nếu không làm tốt quản trị thì đầu tư nữa cũng không hiệu quả”. Bộ trưởng lấy ví dụ, nhà ga đường sắt ở nhiều nước cũng đồng thời là trung tâm thương mại, là siêu thị, phục vụ rất tốt khách hàng.

Cùng với đó, đề xuất cơ chế mạnh dạn để đẩy mạnh thoái vốn, cổ phần hóa theo tinh thần những doanh nghiệp mà nhà nước không cần nắm giữ thí bán hết vốn, thu hút nguồn lực đầu tư xã hội. “Nguồn lực ngân sách rất hạn chế, không thu hút nguồn lực xã hội thì không thể thay đổi”, Bộ trưởng Mai Tiến Dũng nhấn mạnh.

Với yêu cầu đó, Tổ công tác hoan nghênh quyết tâm và những động thái đổi mới của Tổng công ty trong thời gian qua, từ việc tăng cường vệ sinh trên các toa tàu, bán vé 10.000 đồng, đưa suất ăn hàng không lên tàu hỏa…

Đặc biệt, Tổ trưởng Tổ công tác đánh giá cao việc ngành Đường sắt kết nối với các loại hình vận tải khác, kêu gọi các nhà đầu tư vào các kho bãi, phương tiện bốc xếp, kết nối các khu công nghiệp, sân bay, cảng biển…

“Các container vận chuyển qua đường sắt rẻ hơn nhiều so với đường bộ, nếu có đường kết nối từ đường sắt tới các khu công nghiệp, cảng biển thì nhiều nhà đầu tư sẵn sàng. Tôi từng ở địa phương nên biết rõ, trước đây, các khu công nghiệp muốn kết nối với đường sắt cũng rất khó, rất độc quyền. Nên hôm nay rất mừng được biết thông tin Đường sắt đã làm việc với Tân Cảng và các doanh nghiệp lớn để kết nối vận tải”, Bộ trưởng Mai Tiến Dũng nói.

Cho biết chỉ đạo của Thủ tướng là chọn năm 2017 làm năm giảm chi phí cho doanh nghiệp, Bộ trưởng, Chủ nhiệm Mai Tiến Dũng cho biết sắp tới sẽ có cuộc làm việc với 8 bộ để rà soát lại toàn bộ 5.719 điều kiện kinh doanh và các thủ tục thông quan hàng hóa. Tổ công tác đề nghị Tổng công ty có báo cáo cụ thể hơn về các vướng mắc, liên quan tới cơ chế, chính sách…, Tổ công tác sẽ báo cáo đầy đủ tại phiên họp Chính phủ sắp tới.

Hà Chính