Hiến kế qua nhắn tin, gọi điện cho Bộ trưởng

Sản lượng nông nghiệp dựa trên lợi thế tự nhiên của Việt Nam gần như đã ở đỉnh điểm. Vì vậy muốn nâng cao giá trị của các ngành hàng nông nghiệp cần đưa hàm lượng chất xám - khoa học công nghệ vào mỗi sản phẩm.

Trước thực trạng này, tại hội thảo mới đây về tái cơ cấu ngành nông nghiệp, hàng loạt "hiến kế" đã được các nhà khoa học gửi tới Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường.

Không trụ được nếu không đổi mới

GS.Viện sĩ Trần Đình Long, Chủ tịch Hiệp hội Giống cây trồng Việt Nam nhận xét Việt Nam có nhiều nông sản xuất khẩu hàng đầu thế giới song chủ yếu là nền nông nghiệp gia công, nền nông nghiệp mang tính cơ học (xuất khẩu thô).

Theo GS. Trần Đình Long, lực lượng khoa học vẫn dựa vào Nhà nước là chính, điển hình như Viện lúa ĐBSCL chịu trách nhiệm cung cấp 80% giống cho khu vực, song hiện nay giống lúa mới chủ yếu của nhà khoa học đã về hưu, của các nhà khoa học ngoài quốc doanh như GS.TS Tạ Minh Sơn, GS. Nguyễn Thị Trâm, GS. Nguyễn Chí Bửu…

Cho đến thời điểm này, hàng loạt thách thức do biến đổi khí hậu cũng như hội nhập kinh tế quốc tế đưa chúng ta đối diện với thực tế ngành nông nghiệp sẽ không thể trụ vững nếu không đổi mới mạnh mẽ cơ chế nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ (KHCN).

GS.TS. Trần Duy Quý, chuyên gia hàng đầu về giống lúa cho rằng, đã đến lúc cần thay đổi cách thức đặt hàng nghiên cứu KHCN. Thay vì cơ chế “xin - cho”, mang lại lợi ích cho một nhóm nhà khoa học thì Bộ NN&PTNT nên nghĩ tới cơ chế đặt hàng “khoán” từ A đến Z. Theo đó, với mỗi đơn hàng nghiên cứu giống mới, Bộ NN&PTNT cần đưa ra “đầu bài”, nếu kết quả nghiên cứu đảm bảo các tiêu chí theo yêu cầu thì cấp tiền, nếu không đạt chất lượng thì nhà khoa học phải trả lại tiền. “Làm như vậy tránh được hiện tượng nghiên cứu kiểu trả bài, đề tài làm xong đút ngăn kéo” - GS.TS Trần Duy Quý bày tỏ.

Ở một khía cạnh khác của việc thúc đẩy chuyển giao KHCN trong nông nghiệp, GS.TS Nguyễn Tuấn Anh, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học thủy lợi cho rằng Bộ NN&PTNT cần tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện hệ thống cơ chế, chính sách phục vụ tái cơ cấu nông nghiệp, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin phục vụ dự báo thiên tai. Từ kết quả nghiên cứu, dự báo để đưa ra các kịch bản, cấp độ ứng phó khác nhau. Đặc biệt, có cơ chế chính sách đảm bảo sở hữu trí tuệ và đẩy mạnh thương mại hóa KHCN gắn với phát triển các hình thức tổ chức sản xuất và hỗ trợ nông dân.

Tận dụng mọi nguồn lực KHCN cho nông nghiệp

TS. Lê Hưng Quốc, Phó Chủ tịch Hiệp hội Giống cây trồng Việt Nam cho rằng hiện nay có hai "nguồn gene" quý trong nghiên cứu, chuyển giao KHCN vào sản xuất nông nghiệp là doanh nghiệp và nhà khoa học. Do đó, Bộ NN&PTNT cần đổi mới cách tiếp nhận thông tin, hiến kế bằng nhiều cách như văn thư, email, thậm chí là nhắn tin, điện thoại cho Bộ trưởng. Có như vậy, ngành nông nghiệp mới có nhiều sáng kiến khoa học tốt phục vụ tái cơ cấu ngành.

GS. Vũ Trọng Hồng, Chủ tịch Hội Thủy lợi Việt Nam góp ý vào chương trình tái cơ cấu ngành nông nghiệp rất cụ thể: Ở miền Bắc, Hưng Yên là tỉnh rất ít chịu ảnh hưởng nặng nề của bão lớn hay thiên tai lớn. Do đó, dưới khía cạnh của tự nhiên thì đây chính là nơi có thể đầu tư cho nông nghiệp công nghệ cao.

Năm 2016 được đánh giá là một năm đại thắng của ngành rau quả với kim ngạch xuất khẩu đạt 2,4 tỷ USD, vượt qua mặt hàng gạo. Tuy nhiên, PGS.TS Nguyễn Minh Châu (nguyên Viện trưởng Viện Cây ăn quả miền Nam) vẫn cho rằng còn rất nhiều tiềm năng chưa được khai thác. Trong đó phần lớn các vườn ươm cây giống không đạt yêu cầu về chất lượng, tỷ lệ sạch bệnh nên dẫn đến rủi ro trong quá trình đưa vào sản xuất.

Tương tự, ở lĩnh vực thủy sản, vốn được đánh giá là xuất khẩu mũi nhọn của ngành nông nghiệp với kim ngạch xuất khẩu đạt 7 tỷ USD trong năm 2016 cũng đang tồn tại nhiều yếu kém. Trong đó, riêng giống tôm bố mẹ phải nhập khẩu gần 100%.

Lắng nghe các ý kiến của các nhà khoa học, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường chia sẻ những ý kiến đóng góp này là vô cùng quý báu. Do đó, Bộ sẽ tiếp thu đầy đủ để triển khai tái cơ cấu ngành nông nghiệp, tập trung vào khâu then chốt là đổi mới KHCN. Trong đó, tận dụng mọi nguồn lực về khoa học từ của Nhà nước đến tư nhân, doanh nghiệp, các thành phần kinh tế, tạo nên trào lưu mới về nghiên cứu KHCN trong nông nghiệp. Thời gian tới, Bộ sẽ xây dựng cơ chế hợp tác để đón nhận những ý tưởng, đề tài, chương trình, tham vấn thiết thực của các nhà khoa học vào tái cơ cấu ngành.

Đỗ Hương