Năm 2011: Đảm bảo những cân đối lớn của kinh tế vĩ mô

Nghị quyết 11 của Chính phủ đề ra nhiều mục tiêu, trong đó có mục tiêu quan trọng là ổn định kinh tế vĩ mô. Sau 10 tháng thực hiện, kết quả cho đến nay cho thấy, mặc dù còn phải phấn đấu nhiều hơn nữa, nhưng kinh tế vĩ mô ngày càng ổn định.

Kinh tế vĩ mô có nhiều nội dung, như quan hệ giữa sản xuất GDP với đầu tư và tiêu dùng cuối cùng (1), cán cân thanh toán quốc tế (2), quan hệ giữa thu và chi ngân sách nhà nước (3). Trong  bài này, chỉ đề cập chủ yếu nội dung 1 và 3.

Quan hệ giữa sản xuất GDP với đầu tư và tiêu dùng cuối cùng là quan hệ cân đối cơ bản, tác động lớn đến nhiều quan hệ cân đối khác của nền kinh tế. Quan hệ này ở nước ta đã bị mất cân đối trong nhiều năm trước. Vốn đầu tư phát triển toàn xã hội/GDP liên tục tăng (từ 39,1% trong thời kỳ 2001- 2005 lên 43,5% trong thời kỳ 2006- 2010). Đây là tỷ lệ thuộc loại cao nhất trên thế giới.

Tiêu dùng cuối cùng/GDP tương ứng tăng từ 71,1% lên 72,8%. Đây cũng là tỷ lệ rất cao so với nhiều nước.

Nếu cộng tỷ lệ/GDP của vốn đầu tư và tiêu dùng cuối cùng/GDP thì tỷ lệ/GDP tương ứng tăng từ 110,2% lên 116,3%. Điều đó có nghĩa là đầu tư phát triển xã hội và tiêu dùng cuối cùng của Việt Nam đã vượt so với sản xuất GDP ở mức cao và tăng từ 10,2% trong thời kỳ 2001- 2005 lên 16,3% trong thời kỳ 2006- 2010.

Đây là một trong những yếu tố tiềm ẩn của lạm phát, làm tăng nợ công và nợ nước ngoài.

Nhìn lại năm 2011, vấn đề đã có sự chuyển biến tích cực bước đầu. Có thể nhận diện sự chuyển biến này trên một số điểm.

Đó là tỷ lệ vốn đầu tư/GDP đã giảm khá mạnh, xuống còn dưới 38%, thấp hơn nhiều so với tỷ lệ 41,9% của năm 2010 và tỷ lệ bình quân trong thời kỳ 2006-2010.

Đây là một tín hiệu thể hiện tư duy mới của Chính phủ trong việc chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ chủ yếu dựa vào vốn đầu tư (trong đó có vốn đầu tư nước ngoài, vay nợ nước ngoài) dần dần sang dựa vào tiết kiệm, tích lũy ở trong nước.

Tỷ lệ tiêu dùng cuối cùng/GDP cũng giảm xuống. Biểu hiện rõ nhất là tốc độ tăng tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng (đã loại trừ giá) thấp hơn nhiều so với năm trước, chỉ là 4,1% (năm 2010 là 14%). Tiêu dùng cuối cùng giảm xuống do cả tiêu dùng cuối cùng của cá nhân và tiêu dùng của nhà nước đều giảm. Tiêu dùng của nhà nước giảm xuống khi thực hiện tiết kiệm 10% chi thường xuyên của ngân sách.

Nhập siêu so với năm2010  đã giảm cả về kim ngạch tuyệt đối (10 tỷ USD so với 12,6 tỷ USD), cả về tỷ lệ nhập siêu so với xuất khẩu (ước 10,4% so với 17,5%). Tỷ lệ nhập siêu thấp xa so với Nghị quyết của Quốc hội (18%) và thấp hơn Nghị quyết 11 của Chính phủ (16%).

Thu, chi ngân sách nhà nước đạt được những kết quả tích cực. Ước cả năm, tổng thu ngân sách nhà nước đạt 674,5 nghìn tỷ đồng, đã vượt 13,4% dự toán cả năm mà Quốc hội đã duyệt, lớn hơn cả mục tiêu phấn đấu tăng 7-8% mà Chính phủ đã đề ra trong Nghị quyết 11 và tăng 20,6% so với năm trước.

Các khoản thu lớn đều đạt tỷ lệ cao so với dự toán năm. Trước tiên phải kể đến thu từ dầu thô, ước đạt 100.000 tỷ đồng, vượt 43,9% dự toán năm. Thu thuế (cả nội địa và xuất, nhập khẩu), ước đạt 586,2 nghìn tỷ đồng, tăng 21,6% so với năm trước, trong đó thu từ thuế thu nhập cá nhân đã vượt khá cao. Trong điều kiện nền kinh tế còn gặp khó khăn ở cả đầu vào (tỷ lệ vốn đầu tư/GDP giảm, chi phí sản xuất tăng do lãi suất vay cao, giá nhập khẩu tăng,…), ở cả đầu ra (tồn kho tăng, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng sau khi loại trừ yếu tố giá đã tăng chậm lại,…), một số khoản thu được miễn, giảm, hoãn,…, thì việc đạt được kết quả trên là một cố gắng của doanh nghiệp, người dân trong việc chấp hành pháp luật thuế, là nỗ lực trong công tác hành thu của ngành Tài chính, ngành Hải quan, các cấp.

Tổng chi ngân sách cả năm ước 796 nghìn tỷ đồng, bằng 109,6% dự toán cả năm. Đáng lưu ý, chi trả nợ nước ngoài được đáp ứng đủ, thể hiện việc ưu tiên thực hiện nghiêm chỉnh cam kết trong việc trả nợ nước ngoài. Chi đầu tư phát triển có tỷ lệ thực hiện dự toán thấp hơn tỷ lệ chi sự nghiệp kinh tế, trong đó tỷ lệ chi đầu từ xây dựng cơ bản còn thấp hơn, do việc cắt, giảm giãn hoãn đầu tư công,…

Do tỷ lệ thực hiện dự toán của tổng thu cao hơn của tổng chi, nên bội chi/GDP cũng thấp hơn dự toán cả năm (ước 4,9%, thấp xa so với tỷ lệ 5,6%/GDP của năm trước và thấp hơn tỷ lệ 5,3%/GDP theo dự toán mà Quốc hội đã phê duyệt).

Tuy đạt được kết quả tích cực, nhưng về thu, chi ngân sách nhà nước cũng còn những hạn chế bất cập. Chẳng hạn, tỷ trọng trong tổng thu của một số khoản thu như dầu thô, xuất nhập khẩu, đất đai còn lớn, trong khi những khoản thu này không trực tiếp phản ánh hiệu quả của nền kinh tế và không vững chắc, có xu hướng giảm để tiết kiệm tài nguyên hoặc giảm theo cam kết khi mở cửa hội nhập sâu rộng hơn.

Việc chi ngân sách cần phải quản lý, giám sát chặt chẽ hơn nữa để tiết kiệm, tránh lãng phí, thất thoát.

Lâm Ngọc