Ấn Độ: Hệ lụy của thâm hụt cán cân thanh toán

Đồng rupee Ấn Độ đã trở thành đồng tiền mất giá nhanh nhất của khu vực châu Á, hiện ở mức trên 61 rupee/1 USD so với mức 53 rupee/1 USD hồi đầu năm. Nguyên nhân chính khiến đồng nội tệ của Ấn Độ mất giá được cho là do thâm hụt cán cân thanh toán vãng lai (CAD) nới rộng, nhu  cầu đồng USD từ các nhà nhập khẩu, nhất là từ các nhà lọc dầu tăng, đồng USD trên thị trường thế giới mạnh lên nhờ những dấu hiệu phục hồi kinh tế của Mỹ.                

Theo báo cáo của Bộ trưởng Thương mại và Công nghiệp Ấn Độ Anand Sharma trước Quốc hội, tổng kim ngạch xuất khẩu của Ấn Độ trong tài khóa 2012-2013 đạt 300,3 tỷ USD, trong khi nhập khẩu lên tới 491,9 tỷ USD, dẫn tới thâm hụt thương mại 191,6 tỷ USD. Bộ trưởng Sharma cho rằng cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu, cuộc khủng hoảng nợ công tại châu Âu và sự suy giảm tăng trưởng tại các nền kinh tế phát triển đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến nhu cầu xuất khẩu của Ấn Độ. Giá cả và nhu cầu các mặt hàng trên thị trường quốc tế như dầu mỏ, vàng, phân bón, dầu ăn đều tăng dẫn tới giá trị nhập khẩu cao hơn và khiến thâm hụt thương mại của Ấn Độ tăng.    

Các chuyên gia kinh tế cho rằng nhu cầu vàng và dầu thô tăng trong khi xuất khẩu giảm do tình hình kinh tế yếu kém của toàn cầu đã làm nới rộng thâm hụt cán cân thanh toán vãng lai (CAD) của Ấn Độ và đang dẫn tới một cuộc khủng hoảng thực sự về cán cân thanh toán tại nước này. CAD của Ấn Độ đã lên tới mức 87,8 tỷ USD (tương đương 4,8% GDP) trong tài khóa 2012-2013 so với mức 78,2 tỷ (4,2% GDP) của tài khóa 2011-2012.

Chính phủ Ấn Độ đang đứng trước những lựa chọn khó khăn để đối phó với tình trạng cân bằng thanh toán (BoP). Thâm hụt cán cân thanh toán vãng lai tăng trong khi luồng vốn đầu tư co lại đang dồn sức ép lên đồng rupee. Trong khi đó, đồng rupee mất giá lại khiến các nhà nhập khẩu mất nhiều tiền hơn để nhập hàng hóa, góp phần làm tăng CAD, càng đặt chính phủ Ấn Độ vào tình thế “tiến thoái lưỡng nan” trong nỗ lực giảm CAD. Thủ tướng Manmohan Singh nói “Chính phủ cần có các quyết định táo bạo và kiên quyết để phục hồi tăng trưởng kinh tế, nếu cứ triển khai các chính sách bình thường như hiện nay thì không thể đạt được các mục tiêu của kế hoạch 5 năm lần thứ 12 (2012-2017).

Cách đây không lâu, Ấn Độ được coi là một "phép màu kinh tế". Năm 2008, Thủ tướng Manmohan Singh khẳng định 8 - 9% là tốc độ tăng trưởng mới của đất nước này. Thậm chí, ông còn dự báo "nghèo đói, bệnh tật và thiếu hiểu biết" - số phận của hàng triệu người dân Ấn Độ trong nhiều thế kỷ - sẽ sớm chấm dứt. 
Đến nay, Thủ tướng Singh đã phải thừa nhận triển vọng nền kinh tế Ấn Độ là rất mờ mịt. Đồng rupee giảm 13% chỉ trong 3 tháng trong khi giá trị vốn hóa của thị trường chứng khoán (tính bằng đồng USD) giảm gần 1/4. Lãi suất cho vay ngang bằng với mức tại thời điểm Lehman Brothers sụp đổ. Các cổ phiếu ngân hàng lao dốc thảm hại. Ngày 14/8, Ấn Độ quyết định thắt chặt kiểm soát vốn trong nỗ lực ngăn chặn hiện tượng dòng vốn bị chính người dân Ấn Độ rút ra ồ ạt. Điều này khiến các nhà đầu tư nước ngoài hoảng sợ, lo ngại tiền của họ bị "đóng băng". Giờ đây, rủi ro có thể xảy ra theo kịch bản: thị trường hoảng loạn khiến đồng rupee giảm sâu hơn và đẩy lạm phát lên cao. 

Dòng vốn đầu tư vào các công ty tư nhân sụt giảm mạnh. Tốc độ tăng trưởng của Ấn Độ giảm xuống còn 4 - 5% - bằng một nửa so với thời kỳ bùng nổ. Ở mức 10%, lạm phát tồi tệ hơn so với bất kỳ nền kinh tế lớn nào khác. Các tỷ phú - đã từng ca tụng sự phát triển vượt bậc của Ấn Độ - giờ đây lại đưa ra lời cảnh báo về sự bất ổn trong xã hội. 

Do lạm phát, người dân Ấn Độ phải nhập khẩu vàng để bảo vệ tài sản tiết kiệm của họ. Các nhân tố này khiến thâm hụt cán cân vãng lai tăng mạnh và thâm hụt phải được bù đắp bằng dòng vốn nước ngoài. Trong năm tới, Ấn Độ cần thu hút được 250 tỷ USD - cao nhất trong số các nền kinh tế mới nổi vốn dễ bị tổn thương.

Để ngăn chặn khủng hoảng, việc đầu tiên mà chính phủ Ấn Độ phải làm là ngừng làm mọi thứ trở nên tồi tệ hơn. Trong quá khứ, Ấn Độ gần như đã tự phá sản để bảo vệ chế độ tỷ giá hối đoái cố định. Giờ đây, đồng rupee đã được thả nổi. Đồng nội tệ yếu hơn sẽ khiến một vài doanh nghiệp đổ vỡ do gánh nặng nợ nước ngoài và điều này không trực tiếp đe dọa đến khả năng trả nợ của chính phủ. Do đó, ngân hàng trung ương Ấn Độ phải để đồng rupee tự tìm ra mức giá hợp lý,  thay vì cố gắng kiểm soát một trong những đồng tiền được giao dịch nhiều nhất trên thế giới. Thứ hai, là phải ổn định lại tài khóa. Trong những năm gần đây, thâm hụt ngân sách luôn ở mức khoảng 10% GDP. Chính phủ phải giảm thâm hụt ngân sách xuống mức 7%. Mặc dù một vài bước đã được thực hiện, tốc độ cần được đẩy nhanh hơn nữa. Dẫu vậy, những biện pháp trên là chưa đủ. Hiện nay, chỉ 3% người dân Ấn Độ đóng thuế thu nhập. Cuối cùng, chính phủ Ấn Độ buộc các ngân hàng tái cấu trúc. Năm 2009, Mỹ đã thực hiện các cuộc kiểm tra khả năng đối mặt với khủng hoảng của các ngân hàng để cải tổ chúng. Đây là bài học hay cho Ấn Độ. Bơm thêm tiền vào các ngân hàng có thể khiến thâm hụt ngân sách tăng lên, nhưng niềm tin tăng lên là điều quan trọng hơn.

Ấn Độ vẫn có một số hi vọng: xuất khẩu đã tăng trong tháng 7, thâm hụt thương mại được thu hẹp. Tuy nhiên, Ấn Độ vẫn phải đối mặt với một năm đầy khó khăn với thị trường toàn cầu không thuận lợi. Kể cả khi những nhân tố trên thuận lợi, chính phủ tiếp theo phải làm rất nhiều điều để có thể thay đổi Ấn Độ. Hàng chục triệu người trẻ tuổi phải có được việc làm và tạo nên tăng trưởng và sau đó là tạo ra việc làm sẽ là yếu tố sống còn để thoát khỏi tình trạng hiện nay. Ấn Độ cần cải cách toàn diện các khu vực vốn được bảo hộ, phá bỏ độc quyền của các doanh nghiệp Nhà nước (từ than đá đến đường sắt), cải cách luật lao động và cải thiện cơ sở hạ tầng. 

Cuộc khủng hoảng năm 1991 đã dẫn đến nhiều cải cách giúp chấm dứt nhiều thập kỷ trì trệ và tạo ra tăng trưởng vượt bậc. Những khó khăn của năm 2013 cũng có thể tạo nên điều tương tự./.

Nguyễn Chiến