Hành vi trái phép của Trung Quốc ảnh hưởng tiêu cực toàn diện

Phó Đô đốc Anup Singh, Nguyên Tổng tư lệnh lực lượng hải quân miền Đông Ấn Độ phát biểu tại hội thảo. Ảnh: VGP/Nguyễn Bảo

Tại Hội thảo, hôm 25/7, tại TPHCM, các học giả của Việt Nam cũng như quốc tế đều bày tỏ những lo ngại về hành vi bồi đắp, xây dựng đảo nhân tạo trái phép của Trung Quốc trên quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền của nước ta. Về mặt pháp lý, các tham luận tại hội thảo đều cho rằng, hành vi xây dựng các công trình nhân tạo trên Biển Đông của Trung Quốc là vi phạm các quy định của quốc tế.

TS Ngô Hữu Phước, Trưởng bộ môn Công pháp quốc tế, Khoa Luật Quốc tế của Đại học Luật TPHCM phân tích, vào năm 1988, Trung Quốc đã sử dụng vũ lực tấn công chiếm đóng các đá Subi, Gaven, Chữ Thập, Gạc Ma, Châu Viên, Tư Nghĩa và vào năm 1995 là đá Vành Khăn thuộc quần đảo Trường Sa – chủ quyền của Việt Nam. Đây là hành vi vi phạm luật quốc tế nghiêm trọng nhất vì luật pháp quốc tế không bao giờ thừa nhận chủ quyền của một quốc gia đối với lãnh thổ có được bằng hành động sử dụng vũ lực để xâm lược. Do đó, hành vi xây dựng các đảo nhân tạo trên quần đảo Trường Sa là hoàn toàn trái với luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982.

Đồng thời, theo TS Phước, hành vi trên của Trung Quốc vi phạm nghiêm trọng Tuyên bố ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), cản trở tiến trình xây dựng Bộ quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC) đang được Trung Quốc và ASEAN bàn thảo.

Các tham luận của các học giả quốc tế tại hội thảo cũng đồng tình quan điểm rằng, hành vi xây dựng các đảo nhân tạo của Trung Quốc là trái với Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982, đồng thời đưa đến một số vấn đề pháp lý, chính trị quan trọng chưa được giải quyết mà có thể dẫn đến nhiều rắc rối trong trật tự thế giới hiện nay.

Phó Đô đốc Anup Singh, Nguyên Tổng tư lệnh lực lượng hải quân miền Đông Ấn Độ cho biết, Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật Biển chỉ cho phép một quốc gia có quyền tài phán đối với 200 hải lý tính từ đất liền. Trung Quốc đã ký hiệp ước nêu trên vào năm 1982 và phê chuẩn vào năm 1996. Do đó, không có cơ sở pháp lý nào để Trung Quốc thăm dò ngoài vùng đặc quyền kinh tế và cả hành vi bồi thêm đất ngoài khu vực đó.

TS Ngô Hữu Phước, Trưởng bộ môn Công pháp quốc tế, Khoa Luật Quốc tế của Đại học Luật TPHCM trả lời báo chí bên lề hội thảo. Ảnh: VGP/Nguyễn Bảo

Nói về tác động của việc xây dựng đảo và các công trình thiết bị nhân tạo đối với hòa bình, an ninh, kinh tế và thương mại trong khu vực và thế giới, các tham luận trong hội thảo đã làm sáng tỏ những tác động tiêu cực rất lớn về hành vi này của Trung Quốc.

Cụ thể, TS Ngô Hữu Phước cho rằng, bằng việc sử dụng công nghệ nạo vét hiện đại để lấy hàng triệu tấn đá, cát từ đáy đại dương và bơm lên các thực thể nhằm tạo ra các đảo mới, Trung Quốc đã phá hủy các rặng san hô để lấy nguyên liệu bồi đắp các đảo. Theo một số liệu ước tính, hành vi này của Trung Quốc đã làm tổn hại hơn 300 héc ta rặng san hô biển, gây tổn thất ban đầu hơn 100 triệu USD mỗi năm cho các nước xung quanh biển Đông cùng những tổn thất khác không thể bù đắp cho môi trường. Hành vi này của Trung Quốc đã vi phạm các quy định về bảo vệ và bảo tồn môi trường biển và hợp tác bảo vệ môi trường biển của Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật Biển, đồng thời vi phạm các quy định của Công ước bảo vệ đa dạng sinh học năm 1992 liên quan đến nghĩa vụ không được để các hành động do mình kiểm soát gây hại đến môi trường của các quốc gia khác.

Ông Ariyo Bimmo, Thạc sĩ Luật Quốc tế và Luật Tổ chức Quốc tế, Đại học Groningen, Hà Lan, hiện đang là chuyên viên pháp lý cao cấp của Dự án Hỗ trợ pháp lý và cải cách Tư pháp Indonesia cho biết, công trình xây dựng đảo về cơ bản đã tạo ra hơn 8 triệu mét vuông đất trong vùng biển mở, vượt xa tất cả các hoạt động cải tạo đất của các quốc gia khác và không có dấu hiệu giảm đi.

“Hàng trăm triệu tấn cát và san hô đã được nạo vét từ đáy biển và bơm lên trên những rạn san hô thực sự đã gây ra những thảm họa đối với môi trường mà không khôi phục lại được. Ngoài ra, hành vi này của Trung Quốc cũng làm cho nhiệt độ nước biển tăng lên, gây ra ô nhiễm tiếng ồn và làm thay đổi các dòng chảy”, ông Ariyo Bimmo phân tích.

Nghiêm trọng hơn, theo ông Anup Singh, hành vi trái phép của Trung Quốc đã kích động cuộc chạy đua vũ trang, ảnh hưởng nghiêm trọng đến thương mại toàn cầu, tác động tiêu cực đến lĩnh vực hàng hải, hàng không của nhiều nước trên thế giới.

Cụ thể, Biển Đông là tuyến đường vận chuyển hàng hải quan trọng nhất trong thương mại toàn cầu với giá trị hàng hóa ước tính lên đến 5,3 tỉ USD mỗi ngày được vận chuyển qua vùng biển này. Theo đó, nếu bất cứ hành động nào của Trung Quốc dẫn đến một khủng hoảng, hiệu ứng domino sẽ làm đường vận chuyển hàng hải hỗn độn, tác động rất lớn đến kinh tế thế giới.

Cũng theo các học giả, quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền của Việt Nam nhưng đang có sự hiện diện của bốn quốc gia khác là Trung Quốc, Malaysia, Philippines và Brunei và vùng lãnh thổ Đài Loan. Do đó, bất kỳ bên nào ngang nhiên làm thay đổi hiện trạng khu vực này đều có thể dẫn đến hệ quả tiêu cực và không ngoại trừ xung đột quân sự.

PGS.TS Nguyễn Bá Diến, Chủ tịch Hội đồng Viện nghiên cứu Khoa học Biển và Hải đảo cho rằng, việc “đảo hóa” của Trung Quốc đã xâm phạm nghiêm trọng chủ quyền, quyền chủ quyền và quyền tài phán quốc gia của Việt Nam và các quốc gia khác. Không những vậy, hành vi này còn tạo ra tiền lệ khi một quốc gia là cường quốc nhất nhì thế giới, là ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc lại vi phạm các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế.

Nguyễn Bảo