Trung Quốc: Hệ thống tài chính đối diện nguy cơ nghiêm trọng

(Chinhphu.vn) - Nền kinh tế lớn thứ hai trên thế giới đang phải đối mặt với những nguy cơ tài chính nghiêm trọng.

02/08/2013 09:18

Theo tờ Chính trị châu Á, Báo cáo hàng năm về Trung Quốc, do Quĩ Tiền tệ Quốc tế (IMF) vừa công bố, đã cảnh báo rằng nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đang phải đối mặt với những nguy cơ tài chính nghiêm trọng khi tổng dư nợ công trái của nước này đã tăng từ 129% GDP hồi 2008 lên tới 195% hiện nay. Tuy vậy, IMF vẫn cho rằng Trung Quốc còn đủ công cụ để phản ứng với những cú sốc có thể xảy ra.

Theo IMF, nếu tính đến tất cả khoản nợ của các địa phương và các khoản nợ khác, thì nợ công thực tế ở Trung Quốc đã tương đương khoảng 45% GDP vào năm 2012. Mặc dù mức này vẫn là tương đối thấp so với khoản nợ của một số nước châu Âu khác, nhưng cộng với sự suy giảm tăng trưởng kinh tế ở Trung Quốc trong mấy năm gần đây, đây là điều rất đáng lo. IMF dự đoán rằng nền kinh tế Trung Quốc chỉ tăng 7,75% trong năm nay và 7,7% vào năm 2014, tức là dưới ngưỡng “truyền thống” 8% mà Trung Quốc coi là cần thiết để kiềm chế nạn thất nghiệp.

Theo IMF, mối nguy hiểm thực sự đang đến từ một cuộc khủng hoảng lớn do Trung Quốc phụ thuộc vào xuất khẩu và vốn đầu tư. Với những khoản vốn đầu tư tương đương 48% GDP (tỷ lệ cao nhất thế giới), trong khi tiền chi cho tiêu dùng chỉ chiếm 35% (nằm trong những nơi có tỷ lệ thấp nhất), Trung Quốc vẫn là một thị trường lao động khổng lồ giá rẻ và nền kinh tế vẫn phụ thuộc vào xuất khẩu sang các thị trường phương Tây

Trung Quốc thường nói đến nhu cầu “tái cân bằng” nền kinh tế Trung Quốc hướng tới tiêu dùng nội địa. Tại Đại hội lần thứ XVIII hồi tháng 11/2012, Đảng Cộng sản Trung Quốc cam kết sẽ đưa ra một loạt chính sách mới liên quan tới các cuộc cải cách kinh tế tự do và hy vọng điều đó sẽ làm tăng gấp đôi thu nhập tính theo đầu người vào năm 2020 so với trước đó 10 năm. Tuy nhiên, việc kích cầu ở Trung Quốc chỉ liên quan đến một tầng lớp nhỏ những người giàu, các quan chức tham nhũng và các nhà kinh doanh, những người này trong những năm qua đã biến Trung Quốc trở thành một trong những thị trường lớn nhất thế giới tiêu thụ các sản phẩm xa hoa. Của cải của những người này tăng rất nhanh, trong khi đa số người lao động Trung Quốc vẫn phải sống trong cảnh đói nghèo, không đủ tạo ra được một thị trường trong nước có khả năng tiêu thụ các sản phẩm công nghiệp nội địa, chứ chưa nói đến hàng hóa nhập khẩu với giá rất cao.

Ngoài ra, kế hoạch hòa nhập hệ thống tài chính Trung Quốc vào các trung tâm tài chính thế giới diễn ra trong một môi trường quốc tế với độ rủi ro cao, có thể nhanh chóng gây ra những cú sốc khó lường. Theo tính toán của IMF, một sự hủy bỏ cấp tập sự kiểm soát vốn có thể gây ra một sự rút vốn của Trung Quốc tới 1.350 tỷ USD, tức là 15% GDP, có thể dẫn đến sự sụp đổ lớn giống như cuộc khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997-1998. Sự rút vốn có thể diễn ra rất nhanh hoặc như một phản ứng hoảng sợ trước sự náo động của người lao động Trung Quốc và sự náo động ấy sẽ chẳng khác mấy trước một cuộc đụng độ quân sự giữa Trung Quốc và Mỹ hoặc các đồng minh của Mỹ, mà nhiều người lo ngại có thể xảy ra trong tương lai.

Cách đây mấy năm, Trung Quốc đã thông qua gói kích thích nền kinh tế trị giá 4.000 tỷ nhân dân tệ (tương đương 493 tỷ euro), và việc này đã tạo ra làn sóng vay tiền thái quá từ hệ thống ngân hàng. Tuy nhiên, đa số các khoản tín dụng vay được này đã không được đưa vào sản xuất bởi vì các thị trường xuất khẩu chính tới Mỹ và châu Âu đang lâm vào tình trạng suy thoái. Thay vì điều đó, các khoản tín dụng này đã được đầu cơ vào bất động sản. Năm 2010, giá trị toàn bộ bất động sản của Trung Quốc ước chừng vượt quá GDP của Mỹ, gây ra tình trạng bong bóng bất động sản. Trước đó, tình trạng tương tự này đã từng dẫn đến sự sụp đổ đột ngột của Nhật Bản vào đầu những năm 1990, tiếp theo đó là 20 năm trì trệ và IMF lưu ý rằng bài học đó vẫn còn “rất giá trị” đối với Trung Quốc.

Thêm nữa, theo mạng tin tình báo Strafor, sự suy giảm kinh tế đã làm bộc lộ ra một số vấn đề của tình trạng cho vay chợ đen tràn lan tại Trung Quốc. Nếu bất ổn tài chính tiếp tục xảy ra, nó sẽ là cản trở lớn cho nỗ lực cải cách, tái cân bằng kinh tế của Trung Quốc.

Hồi cuối tháng 6/2013, Ngân hàng Trung ương Trung Quốc thông báo kế hoạch giải quyết vấn đề thiếu thanh khoản đang đẩy lãi suất liên ngân hàng lên cao. NHTƯ cho rằng mức thanh khoản chung của toàn hệ thống vẫn ở mức “hợp lý” nhưng một số thay đổi trên thị trường tài chính và nhu cầu phải cân đối sổ sách giữa năm của các ngân hàng đã khiến nhu cầu tiền mặt tăng cao trong hệ thống. Thông báo ngày 24/6 của NHTƯ khẳng định quan điểm rằng chính sách tiền tệ của Trung Quốc sẽ tiếp tục chặt chẽ và lãi suất liên ngân hàng sẽ còn giữ ở mức cao cho tới hết tháng 7 khi thời điểm các ngân hàng hoàn thành cân đối sổ sách 6 tháng đầu năm.

Theo Stratfor, dù lãi suất liên ngân hàng có thể giảm sau tháng 7 thì căng thẳng giữa các ngân hàng thương mại với NHTƯ Trung Quốc thời gian qua cũng chỉ ra những rủi ro và thách thức lớn hơn. Việc NHTƯ đã phải tung gói cứu trợ khẩn cấp trị giá khoảng 65 tỷ USD cho 2 trong số 4 ngân hàng thương mại nhà nước lớn nhất: Ngân hàng Trung Quốc và Ngân hàng Công thương Trung Quốc là những ví dụ. Hai ngân hàng trên nằm trong số bốn ngân hàng thương mại lớn nhất là xương sống của hệ thống tài chính Trung Quốc. Nếu 2 trong số 4 ngân hàng này có vấn đề, toàn bộ hệ thống tài chính Trung Quốc bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Trong bối cảnh kinh tế tăng trưởng chậm lại cùng với những nỗ lực muốn cải cách kinh tế, các vấn đề về cho vay tín dụng đen ở mức độ nào đó đang dần bộc lộ. Những rủi ro này thậm chí có thể đe dọa đến khả năng can thiệp của chính quyền trung ương vì một số ngân hàng lớn và thậm chí cả các chính quyền địa phương có thể bị phá sản.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, tới nay, chính quyền trung ương Trung ương Trung Quốc vẫn còn nhiều nguồn lực và công cụ để hạ thấp tỷ lệ dự trữ bắt buộc hoặc thực hiện các chính sách làm giảm căng thẳng tín dụng hiện nay. Chính phủ có thể giảm bớt các biện pháp mạnh tay với hoạt động kinh doanh các sản phẩm tài chính rủi ro cao và chặn nguồn vốn bất hợp pháp, nhưng chỉ trừ trường hợp phải rơi vào tình thế bắt buộc.

Các vấn đề trong hệ thống tài chính Trung Quốc đã tạo ra những quan ngại rằng chính sự bùng nổ tín dụng từ năm 2009 đã đem đến các rủi ro mang tính hệ thống, có thể vượt khỏi tầm kiểm soát của chính phủ nước này. Thậm chí, dù với kịch bản nhẹ nhàng hơn, sức ép mới lên các ngân hàng phải cắt giảm cho vay rủi ro, tăng dự trữ bắt buộc sẽ làm giảm tín dụng cho tăng trưởng kinh tế. Thực tế thì đã có nhiều cảnh báo từ các ngân hàng thương mại về việc hạn chế cho vay hoặc tăng lãi suất thời gian tới./.

Nguyễn Chiến