Trung Quốc cần phải đối thoại

Tờ Bangkok Post ra ngày 30/6 đăng bài cho rằng, trong những tháng qua Trung Quốc đã cố tình làm dấy lên căng thẳng ở Biển Đông, đặc biệt là với Việt Nam.

Bài báo viết: Căng thẳng mới nhất trên Biển Đông bắt đầu vào tháng 5 khi Trung Quốc kéo giàn khoan Hải Dương 981 hạ đặt trong vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa của Việt Nam. Công cụ chính trong việc thúc đẩy căng thẳng gia tăng là giàn khoan, Bắc Kinh đã sử dụng vũ khí đặc biệt này để tiếp tục thực hiện mục tiêu riêng và đối đầu với các nước ở Biển Đông.

Chịu những phản ứng gay gắt từ Việt Nam, Bắc Kinh đã bỏ ngoài tai, từ chối thảo luận và nếu cần thiết thì dùng vũ lực để phản ứng.

Không những thế, Trung Quốc đã kéo tiếp 4 giàn khoan khác ra Biển Đông trong bối cảnh không cần thiết, thậm chí là nguy hiểm này. Chính phủ Trung Quốc đã đặt hàng tập đoàn Dầu khí quốc gia ngoài khơi Trung Quốc (CNOOC) mở ra 4 điểm thăm dò mới ở phía Tây và phía Đông của Biển Đông. CNOOC sẽ tiếp tục thực hiện đơn đặt hàng khẳng định "yêu sách chủ quyền" của Bắc Kinh bằng cách kết hợp hoạt động tìm kiếm dầu khí với sự hiện diện của hải quân và các tàu tuần duyên Trung Quốc.

Mục tiêu rõ ràng của chính sách ngoại giao pháo hạm thế kỷ 21 mà Bắc Kinh đang theo đuổi không ai khác chính là Việt Nam và Philippines bởi cho đến nay hai nước này phản ứng tích cực nhất trong việc đối phó với yêu sách chủ quyền của Trung Quốc.

Nguy hiểm trên Biển Đông là rõ ràng. Trong thời gian qua đã có nhiều trường hợp bạo lực xảy ra xung quanh "tranh chấp" Trung - Việt trên Biển Đông, tàu Trung Quốc đã tấn công tàu Việt Nam mặc dù chưa nổ ra xung đột quân sự.

Bài báo của Bangkok Post kết luận: Trung Quốc cần phải đối thoại. Họ cần phải thay đổi chính sách ngoại giao giàn khoan cứng rắn để bước vào các cuộc đàm phán thực sự, trước mắt là cùng với ASEAN đưa ra bộ Quy tắc ứng xử của các bên trên Biển Đông (COC) để quản lý thỏa đáng hơn các tranh chấp.

* Trong khi giàn khoan Hải Dương 981 cùng một số lượng lớn tàu hộ tống và máy bay của Trung Quốc vẫn đang hoạt động trái phép trong vùng biển Việt Nam thì giàn khoan thứ hai trên Biển Đông, Nam Hải-09, đã bắt đầu được vận hành từ ngày 24/6.

Nhận định về vụ việc này, Tiến sĩ Ian Storey (Viện Nghiên cứu Đông Nam Á - Singapore) nói: “Nếu giàn khoan Nam Hải-09 hoạt động trong vùng biển chưa phân định, thì rõ ràng và đơn giản đây là một hành động phi pháp”.

Bà Tôn Vân, chuyên gia về Trung Quốc thuộc Trung tâm phản biện chính sách Stimson (Mỹ), nhận  định “chính sách đối ngoại của Bắc Kinh luôn có hai khía cạnh: đàm phán ngoại giao để dư luận thấy mình cũng muốn hòa khí và thân thiện, nhưng lại sử dụng các phương thức cưỡng bức ở thực địa để khẳng định cái gọi là chủ quyền. Tuy nhiên, với những động thái gần đây, dường như Trung Quốc đã quyết định đánh đổi hình ảnh của mình và an ninh khu vực nói chung cũng như Biển Đông sẽ ngày càng bất an”.

Chuyên gia Richard Bitzinger thuộc ĐH Nanyang (Singapore) nói: “Bắc Kinh đã quyết định sẽ cho triển khai thêm nhiều giàn khoan khác nữa xuống Biển Đông để khẳng định cái gọi là chủ quyền. Mỗi khi tiến hành một động thái “dân sự” như hạ đặt giàn khoan, hầu như chắc chắn Bắc Kinh cũng chuẩn bị các nguồn lực quân sự và bán quân sự cần thiết để bảo vệ”.

Trên chuyên san The National Interest (Mỹ) ngày 28/6, ông Richard Javad Heydarian, chuyên gia về địa chính trị châu Á tại Đại học Ateneo De Manila và là cố vấn chính trị của Hạ viện Philippines, cho rằng các hoạt động xây dựng phi pháp hiện nay ở Trường Sa sẽ cho phép Trung Quốc phát triển sức mạnh quân sự ở khu vực hiệu quả hơn.

Ông dự đoán sau khi thiết lập tiền đồn quân sự và xây đường băng trên các đảo nhân tạo, Trung Quốc sẽ có thể tiến tới lập Vùng nhận diện phòng không ở Biển Đông.

“Ngày càng rõ ràng rằng Trung Quốc tìm cách kiểm soát thực tế các vùng biển lân cận và có thêm nhiều biện pháp ép buộc để dồn các nước láng giềng như Việt Nam và Philippines vào chân tường”, ông Heydarian cảnh báo.

Ông Heydarian cũng phân tích về vụ Trung Quốc phát hành bản đồ khổ dọc. Theo đó, bản đồ mới cho thấy lập trường cứng rắn của Trung Quốc và khó có bất kỳ sự thỏa hiệp nào, ít nhất là trong tương lai gần.

Không chỉ tái khẳng định tham vọng lãnh thổ với thế giới bên ngoài, việc xuất bản bản đồ khổ dọc còn cho thấy lãnh đạo Trung Quốc đang đẩy mạnh chiến dịch vận động sự ủng hộ của người dân về tranh chấp chủ quyền.

Theo tuyên bố của Bộ Ngoại giao Trung Quốc, bản đồ mới nhằm “tăng cường sự hiểu biết của công dân về việc duy trì quyền trên biển và tính toàn vẹn lãnh thổ”. Và ngụ ý của tuyên bố này là tranh chấp lãnh thổ đi vào dư luận càng nhiều và những tuyên bố lịch sử của Trung Quốc được khắc sâu vào ý thức của người dân như là chân lý thì giới lãnh đạo Trung Quốc càng khó công khai thỏa hiệp, ông Heydarian phân tích.

Trong bài bình luận đăng trên trang The Strategist của Viện Nghiên cứu chính sách chiến lược Australia (ASPI), chuyên gia Benjamin Schreer tại ASPI cảnh báo Trung Quốc tiếp tục cố thay đổi hiện trạng ở Biển Đông bằng cách bắt nạt nước nhỏ và tạo thêm nhiều “sự đã rồi”.

Giáo sư Zachary Abuza, chuyên gia về khoa học chính trị và đối ngoại khu vực Đông Á thuộc Đại học Simmons (Mỹ), nói: “Giới hạn của việc phân định vịnh Bắc bộ nằm ngay phía bắc vị trí giàn khoan được hạ đặt, nó nằm trong vùng biển được xem là cùng nhau phát triển. Ít nhất, hai phía đồng ý không thực hiện hành động đơn phương nào mà không qua tham vấn. Việc đặt giàn khoan mang tính chiến lược. Như tôi từng nói, dọc vành đai phía đông của “đường lưỡi bò” Trung Quốc đang thiết lập các vị trí cố định và cố gắng xây dựng các bãi đá thành đảo nhân tạo để họ có thể biện hộ rằng mình xứng đáng có vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý. Ở phía tây, nơi có ít điểm đảo, Trung Quốc đang áp đặt chủ quyền bằng cách đặt các giàn khoan, mời thầu và cắt cáp hoặc làm các thứ khác để hăm dọa Việt Nam”.

Về thời điểm thông báo hạ đặt giàn khoan ngay khi Ủy viên Quốc vụ Dương Khiết Trì đang có chuyến thăm Hà Nội, Giáo sư Abuza cho rằng Trung Quốc muốn gửi đi “thông điệp rõ ràng” rằng “sẽ không có thỏa hiệp” trong vấn đề này. “Nhiều người trong giới truyền thông trông đợi chuyến thăm của ông ta là một nỗ lực hạ nhiệt xung đột. Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu mục đích thật sự là leo thang căng thẳng dưới chiêu bài ngoại giao?”.

Trong bài phân tích đăng trên website của Viện Nghiên cứu SAAG (Ấn Độ), TS Subhash Kapila cảnh báo tình hình căng thẳng Biển Đông có khuynh hướng leo thang vì Trung Quốc sẽ tiếp tục hoàn tất mưu đồ kiểm soát toàn bộ vùng biển này. Ông lập luận dùng vũ lực xâm chiếm Hoàng Sa và nhiều đảo, bãi đá ở Trường Sa chỉ là bước đầu cho tham vọng của Trung Quốc đối với Biển Đông. Ý đồ này đang được Trung Quốc hiện thực hóa bằng hình thức cho hải quân, không quân tuần tra trong tình trạng sẵn sàng chiến đấu và tiến hành các cuộc tập trận lớn. Bước kế tiếp của Trung Quốc có thể là sẽ tiến chiếm thêm nhiều đảo, bãi đá tại đây cũng như lập vùng nhận diện phòng không ở Biển Đông và đơn phương ban hành các quy định hạn chế hàng hải khác do hải quân giám sát.

 Nguyễn Đức (Tổng hợp)