Lần đầu tiên ứng dụng ghép tế bào gốc CD34 chữa thành công bệnh nhược cơ

Bệnh nhân N.T.V.A xuất viện trong niềm vui mừng của các y, bác sĩ BV Trung ương quân đội 108. Ảnh: VGP/Mai Chi

Tháng 4/2006, sau khi sinh con được 4 tháng, chị N.T.V.A, 40 tuổi ở Hà Nội có biểu hiện của bệnh nhược cơ. Thời gian đầu điều trị, các triệu chứng nhược cơ của chị có giảm, tuy nhiên, bệnh không ổn định lâu dài mà có xu hướng tái phát và ngày càng trầm trọng.

Theo PGS.TS Nguyễn Thị Minh Phương, Viện trưởng Viện Ung thư, Bệnh viện Trung ương quân đội 108, đây là bệnh nhân còn khá trẻ, bị bệnh lý nhược cơ được chẩn đoán từ năm 2006. Khi đó, bệnh nhân mất hết tất cả các sức cơ, không vận động được. Bệnh nhân đã được phẫu thuật u tuyến ức năm 2009, sau đó trải qua rất nhiều phương pháp điều trị. Tuy nhiên, các triệu chứng của bệnh nhân chỉ cải thiện được sau 1 tháng, bệnh lại tái phát và trầm trọng hơn.

Rất may mắn, Bệnh viện Trung ương quân đội 108 đang thực hiện đề tài độc lập cấp Nhà nước “Nghiên cứu sử dụng tế bào gốc tạo máu tự thân điều trị bệnh nhược cơ và lupus ban đỏ hệ thống”, bệnh nhân N.T.V.A là 1 trong số 40 bệnh nhân nhược cơ mà nhóm nghiên cứu đề tài sàng lọc và chọn để điều trị.

Đại tá PGS.TS Mai Văn Viện, Chủ nhiệm Bộ môn Ngoại lồng ngực, kiêm Chủ nhiệm đề tài “Nghiên cứu sử dụng tế bào gốc tạo máu tự thân điều trị bệnh nhược cơ và lupus ban đỏ hệ thống” cho biết, hiện nay, ghép tế bào gốc được ứng dụng điều trị cho một số bệnh như: Xơ gan, khớp giả, đột quỵ và ung thư máu... Đó là những khối tế bào bạch cầu đơn nhân (bao gồm tế bào gốc và có lẫn các thành phần khác) được tách từ máu ngoại vi hoặc tủy xương.

Nhược cơ là một bệnh tự miễn, do đó đòi hỏi phải có khối tế bào gốc tinh khiết, không bao gồm các thành phần khác. Nếu không tinh khiết thì dễ gây các phản ứng tự miễn sau ghép. Vì vậy, bệnh nhân N.T.V.A đã được ghép tế bào gốc tự thân tinh khiết CD34. Đây là loại tế bào gốc được tách với độ tinh khiết cao, loại bỏ hoàn toàn các yếu tố tự miễn trong đó.

Sau khi tế bào gốc được tách thì bệnh nhân được điều trị điều kiện diệt tuỷ bằng phác đồ hoá chất, để chuyển tuỷ xương trở thành tổ chức hoang mạc. Trên tổ chức tuỷ xương này, các tế bào gốc đã bị diệt hoàn toàn. Do đó, khi chỉ truyền tế bào gốc tinh khiết CD34 sẽ là một thách thức cho các thầy thuốc cũng như bệnh nhân. Đó là điểm khác biệt, tinh tế trong điều trị bệnh nhân nhược cơ bằng tế bào gốc CD34 so với các loại bệnh khác.

Các y, bác sĩ dùng hóa chất kết hợp với yếu tố kích thích dòng bạch cầu hạt, để kích tế bào gốc từ tủy xương ra máu ngoại vi. Sau đó, thu thập tế bào gốc bằng máy chuyên dụng. Các tế bào gốc sau khi thu thập sẽ được xử lý qua máy CliniMACs để tách riêng tế bào CD34 ra khỏi khối tế bào gốc đơn nhân. Sau đó tế bào gốc được bảo quản ở tủ có nhiệt độ âm sâu (-196 độ).

Sau khi tế bào gốc đã tách ra, bệnh nhân được sử dụng phác đồ điều kiện với hóa chất liều cao diệt tủy. Cuối cùng, các bác sĩ lấy tế bào gốc đã được bảo quản lạnh truyền lại cho bệnh nhân. Các tế bào gốc đó sẽ mọc ghép trên tủy xương của bệnh nhân và sinh ra hệ miễn dịch mới.

Sau khi điều trị, tình trạng nhược cơ của bệnh nhân được cải thiện rõ rệt từng ngày. Chị V.A cảm thấy sức cơ có những chuyển biến mới, từ không nhấc được chân, đi liêu xiêu, giờ đã có thể tự nhấc chân và đi lại chắc chắn. Các cơ toàn thân được hồi phục gần như hoàn toàn. Các thuốc để điều trị nhược cơ được giảm liều xuống thấp và dự kiến sẽ cắt hoàn toàn, để hướng đến mục tiêu giúp bệnh nhân không còn phụ thuộc vào thuốc.

Sau hơn 1 năm chuẩn bị, 90 ngày thực hiện kỹ thuật, những ngày căng thẳng cân não, theo dõi bệnh nhân sát sao, từ quá trình diệt tủy, đưa cơ thể bệnh nhân về trạng thái không có khả năng đáp ứng miễn dịch, để sẵn sàng ghép, thực hiện ghép tế bào gốc CD34 và theo dõi quá trình mọc ghép hàng ngày, các bác sĩ phải đếm từng tế bào, lo lắng và hy vọng…Và kết quả tuyệt vời đã đến, khi mọc ghép theo đúng tiến độ.

Sau hơn 2 tháng điều trị, bệnh nhân đã có thể vận động được và ngày 29/6/2021, bệnh nhân đã được xuất viện trong sự vui mừng, phấn khởi của các bác sĩ cũng như bệnh nhân và gia đình.

Đại tá PGS.TS Nguyễn Hoàng Ngọc, Phó Giám đốc Bệnh viện Trung ương quân đội 108 chia sẻ, với thành công của ca bệnh đầu tiên này, Bệnh viện sẽ triển khai kỹ thuật ghép tế bào gốc tạo máu tự thân cho bệnh nhân ở nhóm tự miễn như nhược cơ và lupus ban đỏ thành kỹ thuật thường quy, để mở ra cơ hội cho những bệnh nhân không còn khả năng điều trị thông thường, sẽ có chất lượng cuộc sống tốt hơn.

Đây là ca bệnh đánh dấu mốc lần đầu tiên tại Việt Nam, ứng dụng thành công ghép tế bào gốc CD34 điều trị bệnh nhược cơ, mở ra hướng điều trị mới trong ứng dụng ghép tế bào gốc bằng máu tự thân, đặc biệt là tế bào gốc CD34 để điều trị cho bệnh nhân ở nhóm bệnh tự miễn như: bệnh nhược cơ và lupus ban đỏ.

Ca bệnh cũng thể hiện trình độ chuyên môn của các y, bác sĩ Việt Nam đã và đang làm chủ các kỹ thuật chuyên sâu trong kỷ nguyên mới của y học thế giới-ứng dụng của tế bào gốc để điều trị thành công nhiều bệnh nan y hiện nay.

Hiền Minh