Nội dung tọa đàm: 'Đổi mới hoạt động tuyến y tế cơ sở theo nguyên lý y học gia đình'

Tọa đàm: 'Đổi mới hoạt động tuyến y tế cơ sở theo nguyên lý y học gia đình'. Ảnh VGP/Hiền Minh

Theo Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Kim Tiến, mô hình trạm y tế theo nguyên lý y học gia đình là cần thiết, vì có đến 70-80% dân số sống ở nông thôn. Trạm y tế sẽ là nơi gần nhất, tốt nhất để người dân tiếp cận.

Đây là một trong những giải pháp mà ngành y tế đang triển khai nhằm đổi mới hoạt động và nâng cao chất lượng tuyến y tế cơ sở. Nghị quyết 20 Hội nghị Trung ương 6, khóa 12 cũng đã đặt ra mục tiêu với ngành y tế là phải bảo đảm "y tế dự phòng là then chốt, y tế cơ sở là nền tảng”.

Mô hình nguyên lý y học gia đình được tích hợp triển khai tại trạm y tế xã, phường được kỳ vọng sẽ mang lại nhiều lợi ích cho người dân trong việc chăm sóc sức khỏe ban đầu. Hiện ngành y tế đang triển khai thí điểm mô hình tích hợp này tại 26 trạm y tế xã, phường thuộc 8 tỉnh, thành trên cả nước. Mục tiêu là năm 2019, mỗi tỉnh triển khai ít nhất 15% số trạm y tế xã, phường, thị  trấn theo nguyên lý y học gia đình. Giai đoạn 2019-2020 triển khai ít nhất 30% số trạm y tế. Và 10 năm tới sẽ phải hình thành mạng lưới y tế cơ sở phủ khắp toàn quốc.

Tuy nhiên, làm sao triển khai hiệu quả nhằm đạt được các mục tiêu trên, Cổng Thông tin điện tử Chính phủ sẽ tổ chức buổi Tọa đàm: “Đổi mới hoạt động và nâng cao chất lượng trạm y tế xã, phường theo nguyên lý y học gia đình”.

Các khách mời tham gia tọa đàm gồm: Ông Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội; bà Phan Lê Thu Hằng, Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch tài chính, Bộ Y tế.

Chương trình được trực tuyến từ 9h sáng 19/11 trên Cổng TTĐT Chính phủ tại chỉ: chinhphu.vn. Dưới đây là nội dung tọa đàm:

Cụm từ “nguyên lý y học gia đình” hiện nay còn rất mới với người dân, xin bà cho biết cụm từ này cần được hiểu như thế nào cho đúng và việc cung ứng dịch vụ y tế ở tuyến y tế cơ sở dựa trên nền tảng nguyên lý y học gia đình có thể mang lại lợi ích gì cho người dân?

Bà Phan Lê Thu Hằng: Nguyên lý y học gia đình là chăm sóc toàn diện liên tục, phối hợp và lấy bệnh nhân làm trung tâm, hướng tới dự phòng cho cộng đồng, gồm 6 nguyên lý cơ bản: Toàn diện, Phối hợp, Lồng ghép, Cộng đồng,  Dự phòng , Gia đình.

Việc cung ứng chăm sóc sức khỏe (CSSK) theo nguyên lý y học gia đình mang lại rất nhiều lợi ích với cộng đồng dân cư được CSSK với chi phí hợp lý, tiện lợi, không chỉ quan tâm tới bệnh lý mà còn quan tâm tới yếu tố môi trường xã hội, không chỉ quan tâm tới cá nhân người bệnh mà còn quan tâm tới các mối tương quan giữa cộng đồng và gia đình.

Trước đây theo mô hình cung ứng dịch vụ truyền thống, bác sĩ chủ yếu tập trung phát hiện bệnh lý và điều trị nhưng theo mô hình mới bác sĩ quan tâm tới cả các vấn đề về tâm lý và môi trường xã hội, các yếu tố ảnh hưởng không chỉ cá nhân người bệnh mà cả gia đình người bệnh và cộng đồng xung quanh người bệnh.

Chính vì vậy ngoài việc chăm sóc toàn diện thì còn trở nên gần gũi và thân thiện, người bệnh được chăm sóc rất hiệu quả mà chi phí lại không tốn kém bởi dịch vụ chăm sóc ban đầu kỹ thuật đơn giản và không tốn tiền.

Với nội tại hệ thống y tế là mang lại sự hồi sinh cho hệ thống y tế cơ sở bên cạnh đó sàng lọc bệnh nhân và giảm lượng bệnh nhân lên tuyến trên. Đây là chiến lược rất quan trọng để đối phó với thách thức về tỷ lệ già hóa, sự tăng nhanh chóng của bệnh tật do tàn phế….

Với BHYT cần giảm chi phí cao, đảm bảo bền vững về tài chính, đảm bảo bình ổn quỹ.

Thưa ông, theo như giải thích của bà Phan Lê Thu Hằng thì mô hình trên nếu thực hiện tốt sẽ đem lại rất nhiều lợi ích cho người dân. Vậy theo ông, chúng ta cần phải lưu ý những gì khi triển khai mô hình này?

Ông Bùi Sỹ Lợi: Thể hiện nguyên lý và quan điểm rất quan trọng của Đảng và Nhà nước Việt Nam là lấy phòng bệnh hơn chữa bệnh. Chúng ta đang bị tác động mạnh do biến đổi khí hậu nên nguyên lý y tế gia đình giúp cho chúng ta ngăn chặn bệnh tật và phòng ngừa các dịch bệnh ngay từ cơ sở, làm sao phòng được những bệnh không lây nhiễm, lây nhiễm. Và quá trình đó chúng ta phải có một hệ thống bác sĩ gia đình để được tư vấn, giúp đỡ...

Đây chính là giải quyết gốc rễ của vấn đề chăm sóc sức khỏe cho nhân dân.

Chúng tôi được biết, hiện nay Bộ Y tế đang triển khai mô hình điểm tại 26 trạm y tế xã, phường trên toàn quốc, quá trình triển khai bước đầu đang gặp một số khó khăn nhất định, xin bà chia sẻ những khó khăn đó là gì? Để vượt qua những khó khăn trở ngại đó, Bộ Y tế có giải pháp gì trong thời gian tới?

Bà Phan Lê Thu Hằng: Để thực hiện thành công Quyết định 2348 của Thủ tướng Chính phủ về phát triển mạng lưới y tế cơ sở trong tình hình mới, trong giai đoạn này ngành y tế sẽ phối hợp với Sở Y tế 8 tỉnh bước đầu để đưa vào vận hành trong tương lai, cụ thể:

Sau khi lãnh đạo bộ làm trưởng các đoàn đi khảo sát y tế tại 8 tỉnh, kết qủa cho thấy cơ sở vật chất, cơ sở hạ tầng, nhân lực y tế còn nhiều khó khăn, bất cập, phương thức cung ứng dịch vụ y tế còn chưa đáp ứng được, tài chính y tế còn rất nhiều nút thắt.

Do đó, Bộ Y tế đã xây dựng kế hoạch để sửa chữa nhà trạm, bố trí các phòng công năng cho hợp lý. Mua trang thiết bị, có những thiết bị y tế lần đầu tiên có mặt tại Trạm y tế xã như máy thử tiểu đường, xây dựng kế hoạch đào tạo cho tất cả các chức danh của  trạm y tế và đào tạo nâng cao năng lực quản lý quản trị cho đội ngũ trưởng trạm y tế. Tiếp tục cập nhật bổ sung hướng dẫn chuyên môn kỹ thuật liên quan đến cung ứng dịch y tế theo nguyên lý y học gia đình như hướng dẫn về quản lý bệnh không lây nhiễm tại cộng đồng trạm y tế xã.

Bên cạnh đó Bộ Y tế và ngành y tế 8 tỉnh nỗ lực để làm việc với bào hiểm làm sao dành được thanh toán tốt nhất đối với các hoạt động tại trạm y tế mà được bảo hiểm hỗ trợ thanh toán.

Ngoài ra còn một khó khăn rất lớn là triển khai mô hình mới trên nền hệ thống y tế xã rất thấp nên cần thời gian kiên trì và nỗ lực bền bỉ.

Để đảm bảo chăm sóc sức khỏe của người dân ở tuyến y tế cơ sở có hiệu quả, riêng ngành y tế không thể giải quyết được mà phải có sự tham gia vào cuộc của cả hệ thống chính trị. Ông đánh giá như thế nào về các nỗ lực phối hợp liên ngành và các giải pháp hiện nay?

Ông Bùi Sỹ Lợi: Tôi đánh giá rất cao Bộ Y tế vì hướng đi đang rất đúng hướng. Lâu nay chúng ta vẫn nghĩ việc chăm sóc sức khỏe nhân dân, xây dựng phát triển y tế cơ sở là trách nhiệm của Bộ Y tế là không đúng nguyên lý, mà đây là trách nhiệm của tất cả hệ thống chính trị của chúng ta, vai trò của các tổ chức Đảng, vai trò của chính quyền, vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị xã hội, của các ngành, các cấp. Y tế cơ sở liên quan đến rất nhiều vấn đề, theo Nghị quyết 18 của Quốc hội là phải dành ra 30% chi phí cho y tế dự phòng, có nghĩa chúng ta phòng bệnh hơn chữa bệnh thì chức năng của ngành y tế là chủ đạo, là đầu mối.

Chúng ta không chỉ đơn thuần coi khám chữa bệnh không chỉ là của ngành y tế, mà còn các vấn đề an toàn thực phẩm, môi trường, phòng chống dịch bệnh. Chính vì vậy chúng ta phải phát huy vai trò của tất cả các hệ thống chính trị tập trung làm tốt công tác phòng bệnh hơn chữa bệnh. Nếu Bộ Y tế làm tốt việc tăng cường y tế cơ sở, thì đây chính là nền tảng cơ sở.

Một trong những khó khăn như bà vừa nói khi triển khai cung ứng dịch vụ ở tuyến y tế cơ sở theo nguyên lý y học gia đình là nguồn nhân lực y tế còn hạn chế. Vậy Bộ Y tế đã có giải pháp nào để khắc phục khó khăn này, thưa bà?

Bà Phan Lê Thu Hằng: Ngành y tế có rất nhiều nỗ lực trong vấn đề phát triển nhân lực y tế đặc biệt là nhân lực y tế tuyến cơ sở, nguồn nhân lực y tế đảm bảo cho hơn 11 nghìn trạm y tế trên toàn quốc, đây là nỗ lực rất lớn của ngành. Bên cạnh số lượng được nâng cao chất lượng cũng nâng cao lên, gần 73% trạm y tế có bác sĩ, 100% trạm y tế có nữ hộ sinh, có y sĩ sản nhi, đặc biệt có các chức danh mà từ trước tới nay chưa được đào tạo như dược sỹ trung học.

Tuy nhiên để tiếp tục nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế cơ sở, chúng ta cần thực hiện đồng bộ các giải pháp sau: Cải cách toàn diện lĩnh vực đào tạo y tế tuyến cơ sở cụ thể đào tạo chuyên biệt y học gia đình. Tăng cường các hoạt động hỗ trợ về kỹ thuật trên thực địa và trực tuyến.  Thực hiện các chính sách phi đào tạo, hoàn thiện các chính sách sử dụng cán bộ y tế, khuyến khích, nâng cao vị thế vai trò, nâng cao vị thế cán bộ làm sao giữ chân cán bộ y tế tuyên cơ sở yên tâm công tác.

Thưa ông, bên cạnh những giải pháp mang tính chất kỹ thuật như bà Hằng vừa nêu, nhiều ý kiến cũng cho rằng cần những giải pháp phi đào tạo như chính sách động viên, khuyến khích các cán bộ y tế ở tuyến cơ sở. Theo ông, thực tế này đã và đang diễn ra như thế nào và trong thời gian tới chúng ta cần có các giải pháp gì để làm tốt hơn vấn đề này?

Ông Bùi Sỹ Lợi: Năm 2017- 2018, Chính phủ, Bộ Y tế đã tập trung cao độ cho vấn đề phát triển y tế cơ sở, ngành y tế đã tham mưu đúng cho Chính phủ. 70% số người ở cơ sở đi khám, chữa bệnh BHYT tức là tuyến huyện, tuyến xã, các trạm y tế và các bệnh viện tuyến huyện; nhưng chi BHYT chỉ chiếm 30% kinh phí. 20% khám, chữa bệnh ở tuyến xã nhưng kinh phí chỉ BHYT từ 2,6 – 2,8%, đó là vấn đề nghịch lý. Để giải bài toán này thì chúng ta phải giải hai nút thắt:

Thứ nhất, chất lượng nguồn nhân lực y tế cơ sở, cần đào tạo cấp bách.

Thứ hai, cơ sở vật chất trang thiết bị ở cơ sở tuyến xã phải được nâng lên.

Cơ cấu lại y tế cơ sở thì phải cơ cấu lại tài chính y tế cho cơ sở, trong nhiều năm theo dõi, tôi thấy việc đầu tư y tế cơ sở so với tuyến tỉnh, tuyến trung ương là có phần bị nhẹ hơn. Y tế dự phòng tuyến cơ sở không có tỉnh nào đạt được 30% tổng kinh phí đầu tư cho y tế. Đây là một bài toán mà chúng ta cần phải xử lý ngay.

Chúng ta phải phân tích, đánh giá, phân loại tất cả các hệ thống cơ sở đặc biệ là 11.100 trạm y tế tuyến xã, phường, xem nơi nào thì phát triển, nơi nào thì giữ lại, nơi nào có thể không cần tồn tại... Ví dụ: TP. Hồ Chí Minh một số quận không cần phường nữa mà bệnh viện trung tâm sẽ điều tiết.

Chúng ta nghiên cứu tập trung để đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị máy móc và nâng cao chất lượng, năng lực cho đội ngũ cán bộ y tế, việc đào tạo nhân lực cho ngành y tế chưa bao giờ chúng ta không nghĩ đến nhưng rõ ràng là chúng ta đang còn thiếu. Trước mắt, để giải quyết vấn đề này không phải chỉ đào tạo tại chỗ cho đội ngũ y tế cơ sở mà phải tăng cường đội ngũ bác sĩ giỏi từ tuyến tỉnh về tuyến huyện, tuyến xã. Việc này chính là ngăn chặn việc quá tải ở tuyến tỉnh và tuyến trung ương.

Bộ Y tế cần tham mưu cho Chính phủ cơ cấu lại tài chính y tế, phải tập trung đầu tư cho y tế cơ sở và lấy y tế của các xã đồng bào dân tộc miền núi vùng cao, vùng sâu, vùng xa để chúng ta ngăn chặn, chăm sóc sức khỏe cho nhân dân.

Tại cơ sở, tôi quan sát thấy rất có vấn đề, tuyến trung ương tôi hoàn toàn tin tưởng, tuyến tỉnh phần nào tin tưởng nhưng còn tuyến huyện và tuyến xã thì rất đáng lo ngại cho y tế của chúng ta.

Một trong những vấn đề rất quan trọng của cung ứng dịch vụ tuyến y tế cơ sở dựa trên nền tảng nguyên lý y học gia đình là phải có sự gắn kết chăm sóc sức khỏe ban đầu với các dịch vụ chăm sóc sức khỏe chuyên sâu để  đảm bảo người dân được chăm sóc sức khỏe liên tục, toàn diện... Việc đấy cho thấy việc chuyển tuyến đóng vai trò hết sức quan trọng. Xin bà cho biết thực trạng vấn đề này như thế nào? Bộ Y tế có giải pháp gì để cải thiện vấn đề này trong thời gian tới?

Bà Phan Lê Thu Hằng: Vâng, trong hệ thống chăm sóc sức khỏe thì có các cấp độ, các tuyến chăm sóc khác nhau như: Chăm sóc sức khỏe ban đầu thì nội dung của nó rất rộng, kỹ thuật thì đơn giản và chi phí không cao. Tiếp đến là chăm sóc sức khỏe chuyên khoa, chuyên sâu, thì nội dung của nó hẹp hơn nhưng kỹ thuật của nó cao hơn, chi phí lớn hơn

Như mọi người vẫn nhắc đến hệ thống chuyển tuyến có vai trò cực kỳ quan trọng để đảm bảo việc bệnh nhân được chăm sóc, phát hiện và xử lý bệnh kịp thời. Hiện nay hệ thống chuyển tuyến của chúng ta đang có rất nhiều vấn đề, khi nhắc đến chuyển tuyến thì chúng ta nghĩ ngay đến là chuyển bệnh từ tuyến dưới lên tuyến trên khi tuyến dưới không đáp ứng được nhu cầu điều trị bệnh cho bệnh nhân, chuyển tuyến này trong chuyên môn gọi là chuyển tuyến cứng hay chuyển tuyến một chiều. Chuyển tuyến này có điểm yếu là mối liên kết giữa các cấp độ chăm sóc không được bền vững chính vì thế mà người dân không được chăm sóc toàn diện, liên tục và lấy bệnh nhân làm trung tâm.

Vì thế, việc cải tiến chuyển tuyến là  điểm mà ngành y tế rất quan tâm để làm sao tới đây xây dựng hệ thống chuyển tuyến có hiệu quả hơn, có nghĩa là chuyển tuyến mềm hay chuyển tuyến hình bánh xe tức là có thể chuyển bệnh nhân lên thẳng tuyến chuyên khoa bỏ qua địa giới hành chính và khi đấy thì tuyến dưới có nhiệm vụ liên lạc và chuyển thông tin của bệnh nhân lên; ngược lại tuyến chuyên khoa sau khi điều trị bệnh nhân thì cũng có nghĩa vụ ngược lại tuyến cơ sở để theo dõi và chăm sóc, quản lý trong trường hợp cần thiết. Đó là mong muốn của chúng tôi trong thời gian tới.

Chúng tôi thấy rằng, bên ngoài giải pháp kỹ thuật thì ở đây có sự thay đổi căn bản về liên kết giữa các cấp độ chăm sóc sức khỏe, ở  đây là chăm sóc sức khỏe ban đầu, sức khỏe chuyên khoa và chuyên khoa sâu. Trong mỗi cấp độ đóng một vai trò quan trọng, gắn kết trong một chuỗi chăm sóc sức khỏe chứ lúc đó không còn phải là tuyến trên và tuyến dưới. Bên cạnh giải pháp kỹ thuật như hướng dẫn kỹ thuật chuyên môn, phát triển kỹ thuật công nghệ thông tin (CNTT). Tôi nghĩ là trong việc chuyển tuyến thì CNTT nắm vai trò quan trọng. Ngành y tế cũng chú trọng từng bước nâng cao vị thế của tuyến chăm sóc sức khỏe ban đầu và để đảm bảo sự cân bằng hợp lý giữa các cấp độ trong chuỗi chăm sóc sức khỏe liên tục suốt vòng đời cho từng cá nhân. Đó là mong muốn của ngành y tế trong thời gian tới.

Ông Bùi Sỹ Lợi: Thông tuyến, chuyển tuyến bắt đầu từ 1/1/2016 đến tuyến huyện và đếm 2021 chúng ta thông tuyến đến tuyến tỉnh, thông tuyến là một điều rất nhân văn, rất đúng định hướng nhưng chúng ta phải rút ra một bài học là lẽ ra phải làm hai việc trước khi thông tuyến.

Thứ nhất, phải đáp ứng được yêu cầu về cơ sở vật chất kỹ thuật để không cần chuyển tuyến mà vẫn chăm sóc sức khỏe ban đầu ở tuyến xã, tuyến huyện.

Thứ hai, chưa làm rõ cho người dân biết chuyển tuyến là chuyển theo tuyến kỹ thuật, tuyến xã chăm lo được sức khỏe thì có nhất thiết phải lên tuyến huyện không? Hoặc tuyến huyện thực hiện được dịch vụ này thì có nhất thiết phải lên tuyến tỉnh không? Tuyến tỉnh làm được thì có nhất thiết phải lên tuyến trung ương không?

Vì vậy, Bộ Y tế vẫn phải tham mưu cho Chính phủ tổng kết lại việc thông tuyến, chuyển tuyến để rút kinh nghiệm khi thông tuyến 2021 đến tuyến tỉnh nếu không cẩn thận thì dẫn đến hệ thống tuyến cơ sở của chúng ta sẽ bị lãng phí mà có nơi thì lại quá tải.

Thưa ông, nhiều ý kiến cho rằng có sự bất cân xứng giữa hệ thống bệnh viện và hệ thống chăm sóc sức khỏe ban đầu. Trong khi bệnh viện dùng nhiều nguồn lực mà đáng lẽ ra dùng ở tuyến y tế cơ sở cho chăm sóc sức khỏe ban đầu sẽ mang lại nhiều hiệu quả hơn? Quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào? Và cần có giải pháp gì trong thời gian tới?

Ông Bùi Sỹ Lợi: Bằng số liệu thực tế chúng ta có thể chứng minh được, 70% số người khám chữa bệnh bằng BHYT ở tuyến cơ sở xã, các trung tâm y tế huyện nhưng chỉ có 30% kinh phí chi trả, xã thì 20% khám ở xã mà kinh phí thì chỉ có 2,6%. Rõ ràng đây là sự mất cân đối. Vì vậy cách thức phân bổ như thế nào đó để đảm bảo tăng cường cho y tế cơ sở để y tế cơ sở phải chăm lo sức khỏe ban đầu cho nhân dân một cách tốt nhất.

Mô hình bác sĩ gia đình là ưu điểm, nếu có bác sĩ gia đình thì bác sĩ có thể chỉ định cho bệnh nhân không phải lên xã, lên huyện mà lên thẳng tuyến trung ương, không mất thời gian làm thủ tục chuyển tuyến từ xã lên huyện, từ huyện lên tỉnh, từ tỉnh lên trung ương...

Vì thế, chúng ta phải nghiên cứu quay trở lại một nguyên lý mà đúng như Bộ Y tế đang đưa ra định hướng là tập trung xây dựng y tế cơ sở một cách bền vững và coi y tế xã, phường như một cửa ngõ ban đầu, là nên tảng để chăm sóc sức khỏe cho nhân dân.

Ngành y tế phải xem xét lại và bàn thêm với BHXH Việt Nam để chi phí thêm cho y tế cơ sở bởi chi phí cho cơ sở là thấp hơn nhưng thực chất là hiệu quả sẽ cao hơn. Cần tham mưu cho Chính phủ, Quốc hội về vấn đề: Trong quỹ BHYT hiện giờ mới chi cho khám, chữa bệnh và điều trị mà chúng ta phải nghĩ đến chi cho cả dự phòng bởi nếu phòng bệnh tốt thì không phải chữa bệnh.

Liên quan đến tài chính y tế, nhiều ý kiến cho rằng nguồn lực dành cho chăm sóc sức khỏe ban đầu hiện nay chưa đầy đủ. Quan điểm của bà về vấn đề này như thế nào? Bộ Y tế có giải pháp gì trong thời gian tới?

Bà Phan Lê Thu Hằng: Sự bất cập về tài chính là rào cản đến sự phát triển hệ thống y tế cơ sở. Cụ thể, tổng chi ngân sách nhà nước cho y tế hiện nay khoảng 3% GDP, mà theo như khuyến cáo của tổ chức Y tế thế giới là 4.5% GDP, trong đó phương thức phân bổ tài chính còn nhiều bất cập, chính vì thế mà nó cản trở những dịch vụ có chất lượng cho chăm sóc sức khỏe ban đầu và chăm sóc sức khỏe cơ bản ở tuyến y tế cơ sở.

Về tỷ trọng của BHYT giữa các cấp rất là chênh, theo khuyến cáo của tổ chức Y tế thế giới dành cho trạm y tế phải là 20% nhưng hiện nay mới chỉ được khoảng 3% - 4%, khoảng cách này là quá xa.

Ngân sách phân bổ cho y tế dự phòng chủ yếu là dựa vào định biên mà không theo đầu người dân, và chi thường xuyên cho trạm y tế là rất thấp.

Ngân sách cấp cho y tế cơ sở chỉ  đủ cho bộ máy hoạt động mà không đảm bảo cho bộ máy hoạt động theo đúng chức năng, nhiệm vụ, đó là bất cập. Hậu quả lâu dài là dẫn đến cán bộ y tế giảm động lực trong dịch vụ y tế và kìm hãm sự phát triển. Một yếu tố nữa là mức thanh toán BHYT cho các dịch vụ chăm sóc sức khỏe đang bị kìm giữ ở mức rất thấp, bên cạnh đó thì một số danh mục thiết yếu để đưa vào phục vụ dịch vụ theo nguyên lý gia đình như khám dự phòng, sàng lọc, khám lưu trú, khám chữa bệnh lưu động thì chưa được thanh toán. Cộng thêm một bất cập nữa là hạ tầng cơ sở vật chất kỹ thuật, nhân lực yếu kém dẫn đến năng lực, chất lượng dịch vụ y tế cơ sở là chưa đạt yêu cầu.

Để giải quyết những vấn đề này thì ngành y tế phải thực hiện đồng bộ 4 giải pháp:

Thứ nhất: Tăng ngân sách nhà nước cho y tế, đặc biệt là cho y tế cơ sở đạt 4,5% GDP

Thứ hai: Thực hiện lộ trình mở rộng quyền lợi gói dịch vụ BHYT như dịch vụ dự phòng, khám sàng lọc, phục hồi chức năng, quản lý các bệnh không lây nhiễm.

Thứ ba: Bên cạnh đó là lộ trình tăng mức bảo hiểm cho những dịch vụ cung ứng tại trạm y tế. Và từng bước hạn chế sự gia tăng bất hợp lý của bệnh viện để dành nguồn kinh phí đầu tư cho y tế cơ sở.

Thứ tư: Đổi mới phân bổ ngân sách dựa vào kết quả hoạt động và hiệu quả đầu ra. Bên cạnh giải pháp tài chính thì những hoạt động cốt lõi của ngành y tế như xây dựng hướng dẫn kỹ thuật, phát triển nhân lực y tế, phát triển CNTT... phải được nâng lên thì sẽ tăng được niềm tin của nhân dân đối với y tế cơ sở.

Ông có ý kiến gì về vấn đề bà Hằng vừa nêu ở trên? Theo ông chúng ta cần làm gì trong thời gian tới?

Ông Bùi Sỹ Lợi: Cơ cấu chi ngân sách cho ngành y tế giữa Trung ương và địa phương, y tế cơ sở và y tế tuyến trên chưa đảm bảo ưu tiên cho y tế cơ sở. Bộ Y tế cần xem xét lại vấn đề này. Chính vì lẽ đó mà nhiều năm nay có các chương trình mục tiêu giảm nghèo bền vững, chương trình xây dựng nông thôn mới mà giờ vẫn có những trạm y tế hết sức khó khăn.

Phải rà soát lại cơ cấu chi từ quỹ BHYT cho chăm sóc sức khỏe ban đầu từ khám bệnh, chữa bệnh, phòng bệnh...

BHYT hiện nay đóng thì ít, hưởng thì tối đa. Luật cho phép trần của đóng BHYT là 6% trên tiền lương tối thiểu hoặc tiền lương thu nhập của người lao động nhưng hiện nay mới đóng có 4,5%. Vì thế phải đồng thời nâng mức đóng BHYT lên và cơ cấu chi của BHYT phải hết sức hợp lý.

Phải coi sự đầu tư của nhà nước cho y tế là một nhiệm vụ chính trị và coi phát triển y tế như phát triển kinh tế.

Qua phần trao đổi vừa rồi, theo bà có những vấn đề gì mà chúng ta cần lưu ý trong thời gian tới khi triển khai mô hình cung ứng dịch vụ y tế tuyến y tế cơ sở dựa trên nền tảng nguyên lý y học gia đình?

Bà Phan Lê Thu Hằng: Mục tiêu trong thời gian tới của Bộ Y tế là phải xây dựng một hệ thống đảm bảo được chất lượng ở tuyến y tế cơ sở để người dân được chăm sóc sức khỏe ban đầu tốt nhất, an toàn và thuận lợi nhất, đảm bảo cung cấp thông tin để giúp cho cơ quan xây dựng chính sách liên quan đến việc thanh toán BHYT.

Chúng tôi nghĩ rằng, việc xây dựng hệ thống đảm bảo chất lượng dịch vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu này cũng là một trong những nội dung để thuyết phục BHYT yên tâm về chất lượng dịch vụ để có chính sách chi cho y tế cơ sở được cao hơn.

Bên cạnh đó thì năng lực quản trị y tế cơ sở đóng một vai trò hết sức quan trọng, vừa qua chúng tôi đi khảo sát 26 trạm y tế cơ sở trong 8 tỉnh thì rõ ràng năng lực của trạm trưởng các trạm là chưa chủ động trong xây dựng, điều chỉnh kế hoạch cung ứng dịch vụ để phù hợp với cộng đồng dân cư của địa phương mình, việc bố trí phòng công năng chưa hợp lý... Vì thế trong thời gian tới cần phải có giải pháp trung hạn và dài hạn đào tạo nâng cao năng lực quản trị cho đội ngũ cán bộ các trạm y tế cơ sở. Vừa đào tạo vừa giao cho họ quyền tự chủ cũng như mở rộng phạm vi ra quyết định nội dung ở trạm y tế. Tạo cho họ mối liên kết dọc chăm sóc sức khỏe ban đầu và chăm sóc chuyên sâu là bình đẳng trong việc chăm sóc sức khỏe liên tục suốt vòng đời.

Nâng cao vị thế cho tuyến y tế cơ sở bằng các mối liên kết ngang giữa đội ngũ chăm sóc sức khỏe ban đầu làm sao có sự cạnh tranh lành mạnh để cùng phát triển.

Một điểm quan trọng nữa là phát triển CNTT cả về hạ tầng cơ sở phần cứng và phầm mềm.

Mục tiêu của Bộ Y tế là trong năm 2019, mỗi tỉnh triển khai ít nhất 15% số trạm y tế xã, phường, thị  trấn theo nguyên lý y học gia đình. Giai đoạn 2019-2020 triển khai ít nhất 30% số trạm y tế. Và 10 năm tới sẽ phải hình thành mạng lưới phủ khắp toàn quốc. Ông có nhận định gì về mục tiêu này của ngành Y tế?

Ông Bùi Sỹ Lợi: Mục tiêu này là đúng và trúng, vấn đề là tổ chức triển khai thực hiện, phải vừa thí điểm vừa mở rộng và yêu cầu tất cả các tỉnh đều phải làm thí điểm, đây là mấu chốt thực hiện theo tinh thần Nghị quyết 20 của Trung ương, vì vậy Bộ Y tế cần đẩy nhanh tiến độ.

Mô hình thí điểm tại Sóc Sơn, Hà Nội là một ví dụ cần được nhân rộng, 70% - 80%  người dân Sóc Sơn và các nơi khác đến khám tại trạm y tế của xã, phường./.

Hiền Minh - Khánh Hội