Thống đốc Ngân hàng Nhà nước lý giải về nợ xấu ngân hàng

Thống đốc Lê Minh Hưng phát biểu tại phiên thảo luận. Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Theo Thống đốc Lê Minh Hưng, ý kiến các đại biểu rất xác đáng, thể hiện tâm huyết và chia sẻ, đồng hành của các đại biểu Quốc hội với hoạt động của ngành ngân hàng, nhất là ý kiến nhấn mạnh đến việc phải xác định rõ thực trạng nợ xấu, nguyên nhân nợ xấu và việc xử lý trách nhiệm của những tổ chức và cá nhân có liên quan đến việc để gây ra nợ xấu.

Trên tinh thần đó, Thống đốc Lê Minh Hưng cho biết: Theo chỉ đạo của Chính phủ, NHNN đánh giá tổng kết việc thực hiện Đề án 254 về cơ cấu lại các tổ chức tín dụng giai đoạn 2011-2015 cũng như đề án thực hiện việc xử lý nợ xấu theo Quyết định 843 của Thủ tướng Chính phủ. NHNN đã tổng kết việc thực hiện, đánh giá mặt đạt được cũng như nguyên nhân tồn tại, yếu kém. Trên cơ sở đề án đó đã hoàn thiện trình Thủ tướng Chính phủ dự thảo quyết định phê duyệt việc cơ cấu lại các tổ chức tín dụng trong giai đoạn 5 năm tới cũng như gắn với xử lý nợ xấu.

Đặc biệt, tại phiên thảo luận này, NHNN xin báo cáo thêm như sau:

Về số liệu nợ xấu, tại thời điểm tháng 9/2012 khi báo cáo Quốc hội thì tỉ lệ nợ xấu ước tính một cách thận trọng là chiếm 17,21% tổng dư nợ và cho vay nền kinh tế. Nếu đánh giá một cách toàn diện và thực chất qua công tác thanh tra thì con số nợ xấu ở thời điểm đó có thể cao hơn. Tính đến 31/12/2016 như đã báo cáo Quốc hội, nợ xấu nội bảng của các tổ chức tín dụng hiện nay là trên 150.000 tỷ, chiếm 2,52% tổng dư nợ. Tổng nợ xấu mà Công ty mua bán nợ (VAMC) đã mua nhưng chưa xử lý được là trên 195.000 tỷ, hiện chiếm 3,29% tổng dư nợ. Nợ xấu nội bảng và nợ xấu đã bán cho VAMC chưa xử lý được hiện nay là trên 345.000 tỷ, chiếm 5,8% tổng dư nợ.

“Nợ xấu nội bảng và nợ xấu của VAMC đã mua chưa xử lý và nợ có nguy cơ cao trở thành nợ xấu, tức là những khoản nợ vào thời điểm khó khăn của giai đoạn 2011-2013 theo Nghị quyết của Quốc hội và Chính phủ đã phải cơ cấu lại nợ cho các tổ chức kinh tế và các đối tượng vay vốn để có cơ hội tiếp tục vay vốn và thực hiện các hoạt động sản xuất, kinh doanh. Nếu tính cả những khoản này, về bản chất, NHNN đánh giá rất thận trọng là nếu đến hạn thì cũng sẽ thành nợ xấu, tổng nợ xấu và dư nợ hiện nay là 10,08% dư nợ và tổng dư nợ cho vay đối với nền kinh tế. Báo cáo Quốc hội, con số xấu là như vậy”, Thống đốc Lê Minh Hưng cho biết.

Theo NHNN, trong số tổng nợ xấu nội bảng và nợ xấu bán cho VAMC thì nợ các doanh nghiệp ngoài quốc doanh chiếm khoảng gần 64%; nợ của các doanh nghiệp nhà nước chiếm khoảng 6,3%; nợ của hộ kinh doanh và cá nhân chiếm khoảng trên 21%; nợ của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài chiếm 1,8% tổng dư nợ. 

Chỉ rõ nguyên nhân và trách nhiệm dẫn đến nợ xấu

Đại biểu Đinh Duy Vượt phát biểu ý kiến. Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Về nguyên nhân của nợ xấu và trách nhiệm, theo Thống đốc Lê Minh Hưng, nhìn từ góc độ hoạt động ngân hàng và tổ chức tín dụng, nhận thấy một số nguyên nhân khách quan và chủ quan, những nguyên nhân này cũng được đánh giá và báo cáo đầy đủ lên Chính phủ và các cơ quan có thẩm quyền.

Thứ nhất, về nhóm nguyên nhân khách quan, thời gian qua sự bất ổn chính trị và kinh tế trên thế giới cũng như tác động của chu kỳ kinh tế và khủng hoảng trên thị trường tài chính tiền tệ và kinh tế quốc tế tác động rất mạnh và tiềm ẩn rủi ro rất lớn cho hoạt động sản xuất kinh doanh trong nước. Trong khi đó, kinh tế trong nước cũng khó khăn và chất lượng tăng trưởng kinh tế chưa cao, nợ công tăng nhanh. Một yếu tố rất quan trọng là thị trường bất động sản có một giai đoạn rất dài trầm lắng. Các doanh nghiệp của Việt Nam hiện nay đang phụ thuộc rất lớn vào vốn vay ngân hàng, hiệu quả sản xuất còn thấp nên khi có biến động từ bên trong và bên ngoài thì đều tác động trực tiếp đến hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp vay vốn, do đó gián tiếp và trực tiếp đều gây ra nợ xấu.

Thứ hai, hiện nay quy mô hoạt động của nhiều doanh nghiệp còn rất nhỏ và phụ thuộc vào thị trường thế giới. Tình hình thời tiết ở trong nước cũng có giai đoạn như nhiều năm vừa qua rất khó khăn, gây ra tác động là khả năng không trả được nợ của các doanh nghiệp vay vốn. Theo thống kê của Tổng cục Thống kê thì trong giai đoạn từ năm 2011-2015, bình quân mỗi năm có trên 63.000 doanh nghiệp giải thể và phá sản, các yếu tố này cũng làm gia tăng nợ xấu trong nền kinh tế và nợ xấu của hệ thống ngân hàng.

Thứ ba, trong giai đoạn các chính sách kinh tế, đặc biệt chính sách vĩ mô còn thiếu tính ổn định, làm ảnh hưởng đến khả năng sản xuất kinh doanh và khả năng trả nợ của khách hàng.

Thứ tư, một số cơ chế chính sách về xử lý tài sản còn bất cập nên hạn chế việc xử lý tài sản cũng như nợ của các tổ chức tín dụng.

Thứ năm, nhiều trường hợp khách hàng vay còn chây ỳ và trốn tránh nghĩa vụ trả nợ.

Thứ sáu, thị trường vốn còn chưa phát triển tương xứng nên hệ thống ngân hàng vẫn là kênh tài trợ chủ yếu cho đầu tư và phát triển. Chính vì vậy, rủi ro chính của hệ thống tài chính chính là rủi ro của hệ thống ngân hàng. Đồng thời, do mô hình tăng trưởng của chúng ta trong nhiều năm vẫn phụ thuộc vào đầu tư theo chiều rộng và sử dụng vốn vay nên nợ xấu của nền kinh tế chủ yếu là nợ xấu của hệ thống ngân hàng.

Không né tránh về các nguyên nhân chủ quan, Thống đốc Lê Minh Hưng cho rằng: Từ phía chính các tổ chức tín dụng, quy trình tín dụng của một số tổ chức chưa đầy đủ, chưa chặt chẽ, tạo kẽ hở để cán bộ ngân hàng và khách hàng lợi dụng, năng lực quản trị rủi ro còn hạn chế. Công tác kiểm tra, kiểm soát nội bộ chưa tốt, tính tuân thủ các quy chế chưa cao, các chuẩn mực đạo đức đối với cán bộ tín dụng ngân hàng chưa được quan tâm, cho nên dẫn đến những rủi ro trong việc cho vay.

“Rủi ro về đạo đức của cán bộ ngân hàng, một bộ phận cán bộ ngân hàng thoái hóa biến chất và lợi dụng chức vụ quyền hạn, câu kết với khách hàng để cố ý làm trái các quy định và đe dọa đến hoạt động và tính lành mạnh, an toàn của hệ thống ngân hàng. Và các hành vi vi phạm pháp luật này trong thời gian qua đều đã, đang, sẽ được xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật”, Thống đốc Lê Minh Hưng nhấn mạnh.

Giám sát chưa đáp ứng yêu cầu phát triển của tổ chức tín dụng

Đại biểu Nguyễn Thanh Xuân nêu ý kiến. Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Thẳng thắn nhìn nhận công tác, giám sát của NHNN, Thống đốc Lê Minh Hưng chỉ rõ: Công tác này vẫn còn hạn chế và chưa hoàn toàn đáp ứng được yêu cầu phát triển của hệ thống các tổ chức tín dụng trong tình hình mới. Năng lực trình độ của một bộ phận cán bộ thanh tra ngân hàng còn bất cập, còn một số ít trường hợp cán bộ thanh tra giám sát của ngân hàng còn để xảy ra vi phạm pháp luật.

Về vấn đề xử lý trách nhiệm nợ xấu, Thống đốc Lê Minh Hưng báo cáo với Quốc hội: Trong dự thảo Nghị quyết xử lý nợ xấu không có một quy định nào có thể tạo điều kiện cho các tổ chức tín dụng hay các tổ chức, cá nhân có liên quan trục lợi. Còn các hành vi vi phạm pháp luật mà các cá nhân có hành vi vi phạm pháp luật đều sẽ bị xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật.

Từ năm 2011 đến năm 2016, theo thống kê của Bộ Công an, các cơ quan điều tra của Bộ Công an, không bao gồm công an các địa phương, đã phát hiện và khởi tố điều tra 95 vụ án kinh tế xảy ra trong lĩnh vực ngân hàng và đã khởi tố bị can khoảng gần 200 cán bộ ngân hàng. Chỉ tính riêng một số vụ án lớn gần đây trong lĩnh vực ngân hàng, các cơ quan tiến hành tố tụng khởi tố điều tra, truy tố và xét xử khoảng 128 cán bộ ngân hàng trong đó có nhiều đối tượng là Chủ tịch Hội đồng quản trị, Tổng Giám đốc, thành viên Hội đồng quản trị và Phó Tổng giám đốc, giám đốc chi nhánh của các tổ chức tín dụng và có nhiều mức án đã được kết án rất nghiêm khắc kể cả án tử hình, chung thân và trên 20 năm tù.

Về nguyên tắc xử lý nợ xấu, người đứng đầu NHNN bổ sung trong dự thảo Nghị quyết là không sử dụng ngân sách nhà nước, bổ sung nguyên tắc xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật và làm trái quy định pháp luật gây ra nợ xấu và tổn thất cho hoạt động của ngân hàng. NHNN tiếp thu bổ sung khái niệm về nợ xấu, đã bổ sung một phụ lục về xác định nợ xấu đính kèm theo Nghị quyết bảo đảm rõ ràng minh bạch và bổ sung các quy định về thẩm quyền của Ủy ban thường vụ Quốc hội xem xét sửa đổi phụ lục này theo đề nghị của Chính phủ.

Lê Sơn