Từ cái ốc vít đến 20 tỷ USD

Điểm yếu lớn nhất của các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ là về công nghệ. - Ảnh minh họa

Qua báo cáo thống kê của  Bộ Công Thương, kim ngạch nhập khẩu mỗi năm của nước ta ước 100 tỷ USD, trong đó nhóm hàng máy móc thiết bị chiếm khoảng 23%, tương đương trên 20 tỷ USD. Tỷ lệ nhập khẩu cao này xuất phát từ yếu kém của ngành công nghiệp hỗ trợ (CNHT) trong nước, thậm chí đối với nhiều lĩnh vực công nghiệp then chốt, tỷ lệ nội địa hóa mới chiếm  từ 25%-30%.

Ông Sanobe (Hiệp hội CNHT TP Kawasaki, Nhật Bản) chia sẻ, nhà sản xuất không cần công ty CNHT nhiều vốn mà họ chỉ cần bạn tham gia vào một bộ phận rất nhỏ, chỉ cung cấp ốc vít là đã đủ sức cho doanh nghiệp tồn tại và phát triển. Vấn đề quan trọng là sản phẩm phải đạt yêu cầu chất lượng.

Tại Diễn đàn công nghiệp hỗ trợ Việt Nam lần thứ 3 tổ chức ở TP.Hồ Chí Minh vừa qua, ông Hiroyuki Mizunoe, chuyên gia dự án phát triển công nghiệp hỗ trợ thuộc Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA), cho biết do thiếu ngành công nghiệp hỗ trợ, nên Việt Nam kém cạnh tranh với nhiều nước trong khu vực về thu hút đầu tư đối với doanh nghiệp Nhật. Ông Hiroyuki Mizunoe cho biết, tỷ lệ nội địa hóa của ngành công nghiệp Việt Nam hiện nay chỉ ở mức 13,1%. Trong khi đó, tỷ lệ này ở Indonesia là 20,6%, Thái Lan và Malaysia trên 22%.

Không xét doanh nghiệp FDI hoặc liên doanh, doanh nghiệp CNHT Việt Nam không chỉ ít người, ít vốn mà còn… ít công nghệ đạt tiêu chuẩn. Trong một khảo sát cuối năm 2011 của Trung tâm Phát triển doanh nghiệp CNHT (Bộ Công Thương) thực hiện tại 346 doanh nghiệp, cơ khí là lĩnh vực có nhiều doanh nghiệp tham gia nhất – 59 doanh nghiệp, tiếp theo là lĩnh vực nhựa – cao su (63 doanh nghiệp), điện – điện tử 30 doanh nghiệp nhưng đối tác của họ là các nhà sản xuất trong nước, chưa thể tiếp cận với các doanh nghiệp nước ngoài chỉ vì công nghệ còn quá thấp.

Trên thực tế, TP.Hồ Chí Minh Đồng Nai, Bình Dương và Bà  Rịa – Vũng Tàu là 4 địa phương có  nhiều doanh nghiệp tham gia CNHT, nhưng theo xác nhận của lãnh đạo của 4 địa phương trên, vì điểm yếu lớn nhất là công nghệ nên các doanh nghiệp trong nước “không đủ tự tin” để tiếp cận với các khách hàng nước ngoài.

Ông Vương Trọng Sánh, Trưởng Phòng Quản lý Công nghiệp (Sở Công Thương Đồng Nai) cho biết, Đồng Nai hiện có 588 doanh nghiệp CNHT nhưng “lọt mắt xanh” các nhà sản xuất nước ngoài quá ít, chỉ vì hạn chế về công nghệ.

Ông Trương Văn Lộc, Giám đốc chất lượng của Cát Thái, chia sẻ kinh nghiệm thành công của các doanh nghiệp CNHT Nhật Bản và Hàn Quốc chính là sản phẩm, dù là con ốc hay hộp nhựa, nhưng hoàn chỉnh công nghệ và tích hợp nhiều giá trị công nghệ nên chinh phục được khách hàng. Nhiều doanh nghiệp trong nước cũng học tập mô hình này nhưng vì chưa đủ lực nên thất bại.

Do quy mô công nghiệp hỗ trợ trong nước còn đơn giản, nhỏ lẻ, chủ yếu sản xuất các linh kiện chi tiết giản đơn, giá trị gia tăng thấp… vì vậy, tỷ lệ nội địa hóa ngành công nghiệp Việt Nam cũng khiêm tốn. Đơn cử, trong ngành dệt may tỷ lệ nội địa hóa chỉ mới hơn 45%, ngành đóng tàu chỉ ở mức 20%...

Như vậy, khả năng cung ứng của doanh nghiệp Việt Nam trong các lĩnh vực công nghiệp còn yếu, làm hạn chế năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và ngành công nghiệp hỗ trợ không thể bứt phá ra khỏi các thị trường lân cận.

Theo ông Nguyễn Mạnh Quân - Vụ trưởng Vụ Công nghiệp nặng (Bộ Công Thương), để phát triển công nghiệp phụ trợ, cần đảm bảo 2 yếu tố: thứ nhất, Nhà nước cần hoàn thiện hệ thống pháp lý để hỗ trợ tối đa cho doanh nghiệp; thứ hai, chính bản thân doanh nghiệp cần quyết tâm đầu tư. Trong đó, yếu tố liên kết giữa các doanh nghiệp cơ khí là rất cần thiết vì đây cũng chính là điểm yếu cơ bản. Hiện nay, việc chế tạo thiết bị phụ trợ vẫn “mạnh ai nấy làm”, đầu tư chồng chéo và chưa có sự phân công chuyên môn hóa nên hiệu quả kinh tế không cao. Đặc biệt, Hiệp hội Cơ khí chưa phải là "nhạc trưởng" để kết nối doanh nghiệp trong việc chế tạo thiết bị phụ trợ. 

Có thể kỳ vọng việc khởi động dự án KCN hỗ trợ Nam Hà Nội (Hanssip) và tổ hợp công nghiệp phụ trợ (Hanel) ngày 17/12 tại xã Đại Xuyên, huyện Phú Xuyên (TP Hà Nội) - KCN phụ trợ đầu tiên ở Việt Nam - sẽ tạo động lực quan trọng đẩy nhanh ngành công nghiệp phụ trợ trong cả nước. 

KCN Hanssip được phân kỳ đầu tư theo giai đoạn với tổng mức chi phí đầu tư lên đến 1 tỷ USD, được quy hoạch, thiết kế theo quy chuẩn công nghiệp hỗ trợ của Nhật Bản do Tập đoàn Nippon – Koei (Nhật Bản) thiết kế.

Dự kiến khi đi vào hoạt động, Hanssip sẽ thu hút khoảng 200 nhà đầu tư, hoạt động trong các lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ và một số ngành công nghiệp lắp ráp, tạo thành các chuỗi giá trị hoàn chỉnh ngay trong nội bộ KCN.

Công Trí