Cần hơn 23.000 tỷ đồng để thu hồi đất, bồi thường cho dự án Long Thành

Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thể báo cáo trước Quốc hội. Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Báo cáo do Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thể, thừa uỷ quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày trước Quốc hội.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho biết tổng mức đầu tư của Dự án khoảng 23.049 tỷ đồng, bao gồm: Lập Báo cáo NCKT Dự án (35 tỷ đồng); xây dựng hạ tầng các khu tái định cư (4.042,2 tỷ đồng); tái lập hạ tầng ngoài ranh giới cảng hàng không (479 tỷ đồng); xây dựng khu nghĩa trang (50,7 tỷ đồng); bồi thường, hỗ trợ, tái định cư (18.054 tỷ đồng); đào tạo nghề, giải quyết việc làm, ổn định cuộc sống người dân (388,1 tỷ đồng).

Về nguồn thực hiện, Bộ trưởng cho biết Ngân sách Trung ương bảo đảm bố trí đầy đủ để thực hiện thu hồi đất một lần cho toàn bộ Dự án; toàn bộ các khoản thu từ đấu giá quyền sử dụng đất, giao đất tái định cư, cho thuê đất được hoàn trả Ngân sách Trung ương theo quy định.

Dự kiến nguồn vốn và cơ cấu vốn như sau: Ngân sách Trung ương: 21.889 tỷ đồng (chiếm 95% TMĐT Dự án); Ngân sách Trung ương ứng: 1.160 tỷ đồng (chiếm 5% TMĐT Dự án), Ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Nai có trách nhiệm hoàn trả Ngân sách Trung ương theo quy định.

Như vậy, ngoài 5.000 tỷ đồng đã được Quốc hội khóa XIV, Kỳ họp thứ 2 về Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020 thông qua, Dự án cần tiếp tục bố trí bổ sung nguồn vốn 18.049 tỷ đồng.

Về lộ trình thực hiện, Chính phủ sẽ chỉ đạo xây dựng phương án thực hiện công tác thu hồi đất một lần cho toàn bộ Dự án. Tuy nhiên, do khối lượng công việc quá lớn nên không thể triển khai trong một năm mà sẽ được UBND tỉnh Đồng Nai thực hiện liên tục từ năm 2018 với Khung chính sách đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt và nguồn được bố trí.

Bộ trưởng cho biết trước mắt Dự án sẽ ưu tiên triển khai trước việc đầu tư xây dựng hạ tầng Khu dân cư, tái định cư Lộc An-Bình Sơn; xây dựng nghĩa trang; ưu tiên chi trả bồi thường giải phóng mặt bằng phạm vi giai đoạn 1 của dự án CHKQT Long Thành và tiếp tục thu hồi phần diện tích còn lại của CHKQT Long Thành theo Nghị quyết số 94/2015/QH13.

Để thực hiện Dự án, Chính phủ cũng đề xuất Quốc hội có các cơ chế đặc thù như không áp dụng điểm i, khoản 1, Điều 64 Luật Đất đai năm 2013 mà được khai thác, sử dụng ngắn hạn quỹ đất đã được giao chưa xây dựng hạ tầng và không phải nộp cho Nhà nước khoản tiền tương ứng với mức tiền sử dụng đất, tiền thuê đất; không bị thu hồi đất khi chưa đưa đất vào sử dụng theo tiến độ thực hiện dự án.

Để thực hiện có hiệu quả chương trình phục hồi thu nhập và ổn định cuộc sống của người dân, ngoài các chính sách hiện hành, cần hỗ trợ mỗi hộ gia đình bị ảnh hưởng với mức tương đương 4,5 tháng lương tối thiểu vùng do Chính phủ quy định theo từng thời kỳ tại thời điểm hỗ trợ như đề xuất của UBND tỉnh Đồng Nai.

Trong điều kiện ngân sách địa phương còn khó khăn, cho phép ứng trước phần vốn thuộc trách nhiệm của UBND tỉnh Đồng Nai từ Ngân sách Trung ương để triển khai đồng bộ các công trình theo quy hoạch được duyệt. UBND tỉnh Đồng Nai có trách nhiệm hoàn trả nguồn vốn Ngân sách Trung ương được ứng theo quy định.

Một phần nguồn vốn cho dự án dự kiến huy động từ việc đấu giá quyền sử dụng đất để xây dựng các công trình thương mại và dịch vụ, khấu trừ tiền sử dụng đất khi giao đất tái định cư, nguồn thu từ việc cho thuê đất ngắn hạn đối với các khu vực chưa triển khai xây dựng các hạng mục công trình của dự án sẽ được hoàn trả ngân sách.

Tuy nhiên, với đặc thù công tác giải phóng mặt bằng thì việc thu hồi các nguồn vốn nêu trên cần phải có thời gian (thu hồi sau khi giao đất tái định cư, cho thuê đất). Vì vậy, trước mắt ngân sách cần ứng đủ vốn để thực hiện dự án, nguồn thu này sẽ được cân đối hoàn trả ngân sách theo quy định,…

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh trình bày Báo cáo thẩm tra Dự án. Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Phân biệt bồi thường và hỗ trợ

Thẩm tra Báo cáo của Chính phủ, Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội bày tỏ tán thành các đề xuất của Chính phủ về cơ chế đặc thù thực hiện dự án.

Ông Vũ Hồng Thanh, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế cũng cho biết đây là dự án có quy mô thu hồi đất rất lớn, ảnh hưởng đến nhiều hộ dân. Do vậy, để bảo đảm thực hiện theo đúng tinh thần Nghị quyết 94 là thu hồi đất 1 lần, sớm ổn định cuộc sống, sản xuất của người dân, Ủy ban Kinh tế tán thành đề xuất của Chính phủ, đề nghị Quốc hội bố trí bổ sung vốn cho dự án từ nguồn dự phòng kế hoạch đầu tư công trung hạn vốn Ngân sách Nhà nước giai đoạn 2016-2020 để bảo đảm đủ kinh phí thực hiện.

Theo ông Thanh, với các hạng mục liên quan tới giải phóng mặt bằng khó thu hút được vốn xã hội nên phải sử dụng vốn Ngân sách Nhà nước để bảo đảm thống nhất thực hiện, đúng tiến độ.

Tuy nhiên đối với cơ chế bồi thường, ông Vũ Hồng Thanh cho biết chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư nêu trong Báo cáo chưa bao quát hết phạm vi, đối tượng bị ảnh hưởng khi Nhà nước thu hồi đất thực hiện Dự án, đặc biệt là cơ chế, chính sách bồi thường, hỗ trợ đối với tổ chức kinh tế (nông trường, doanh nghiệp), cơ sở tôn giáo, cộng đồng dân cư; cần phân biệt rõ sự khác biệt về cơ chế bồi thường với cơ chế hỗ trợ; làm rõ phương án phục hồi sản xuất và thu nhập cho người dân tái định cư, đặc biệt là phương án bố trí đất sản xuất nông nghiệp cho các hộ tái định cư nông nghiệp.

Ủy ban Kinh tế đề nghị rà soát, bổ sung cơ chế, chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất đối với 6 đối tượng là: Bồi thường về đất đối với những trường hợp có chung quyền sử dụng đất; bồi thường, hỗ trợ về đất đối với trường hợp đất có diện tích đo đạc thực tế khác so với diện tích đất ghi trên giấy tờ về quyền sử dụng đất; bồi thường thiệt hại do ngừng sản xuất, kinh doanh đối với tổ chức kinh tế; bồi thường về di chuyển mồ mả; bồi thường thiệt hại do hạn chế khả năng sử dụng đất, thiệt hại tài sản gắn liền với đất đối với đất thuộc hành lang an toàn khi xây dựng công trình; bồi thường về đất cho người đang sử dụng đất mà không có giấy tờ về quyền sử dụng đất.

Trong phiên thảo luận Tổ ngay sau đó về Báo cáo của Chính phủ, nhiều đại biểu đồng tình thực hiện việc thu hồi mặt bằng một lần, nhưng phải tính tới các rủi ro trong xác định giá đất tại thời điểm đền bù cho dân.

Đại biểu Đỗ Văn Sinh (đoàn Quảng Trị) cho rằng đây cũng là dự án có quy mô tái định cư rất lớn nên cũng cần phải quan tâm tới việc xây dựng các khu tái định cư kiểu mẫu, bảo đảm về đời sống vật chất và tinh thần cho người dân trong lòng dự án.

Thành Chung