Tìm lời giải cho những khó khăn ‘lặp đi lặp lại’ của người nông dân

Đồng chí Nguyễn Thiện Nhân nhấn mạnh: Chừng nào hơn 10 triệu hộ nông dân cả nước chưa liên kết với nhau trong sản xuất, tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp thì vẫn mãi là những người chịu thiệt thòi, yếu thế. Ảnh: VGP/Hoàng Long

Đây là quan điểm xuyên suốt của Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân tại nhiều hội nghị về nông nghiệp và hợp tác xã (HTX). Điều này được tái khẳng định tại Hội nghị lần thứ 12 Ban Chấp hành Liên minh HTX Việt Nam khóa IV, nhiệm kỳ 2010-2015 tổ chức ngày 26/11 tại Hà Nội.

Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân cho biết, sau 3 kỳ họp Quốc hội, với trách nhiệm báo cáo kiến nghị của cử tri cả nước, người đứng đầu MTTQ Việt Nam nhận thấy, không thể tiếp tục phản ánh lần thứ 4 trước Quốc hội về những khó khăn, bất cập của người nông dân như được mùa rớt giá, thu nhập nông nghiệp thấp hơn công nghiệp, dịch vụ hay khó tiếp cận vốn vay cho sản xuất nông nghiệp…

Trên tinh thần đó, Mặt trận đã cùng Liên minh HTX Việt Nam đi thực tế tại nhiều địa phương, tìm hiểu xem những nguyên nhân, những khó khăn thực sự của nông dân Việt Nam nằm ở đâu, từ đó đề xuất giải pháp để thúc đẩy và phát triển ngành nông nghiệp nước nhà.

“Cần thấy rõ, người nông dân hiện nay đang cần HTX hơn bao giờ hết. Bên cạnh những thành tựu của 30 năm đổi mới đất nước, chúng ta vẫn có những khó khăn lặp đi lặp lại như thu nhập nông nghiệp thấp hơn công nghiệp dịch vụ, xuất khẩu khó khăn, được mùa mất giá, khó tiếp cận vốn vay cho sản xuất. Nguyên nhân là do sự thiếu tương thích giữa mô hình sản xuất với cơ chế thị trường, xu thế hội nhập hiện nay. Hợp tác xã nông nghiệp kiểu mới chính là xương sống của nền nông nghiệp Việt Nam”, người đứng đầu MTTQ Việt Nam nói.

Theo đồng chí Nguyễn Thiện Nhân, có 6 mâu thuẫn trong nền nông nghiệp nước ta hiện nay. Thứ nhất, đa số hộ nông dân - những đơn vị sản xuất cơ bản trong nông nghiệp - rất nhỏ về tiềm lực kinh tế, sản xuất đơn lẻ, không tương thích với kinh tế thị trường và hội nhập hiện nay.

Trong tổng số 21 triệu lao động nông nghiệp, 97,05% không được đào tạo về nghề nghiệp, 80% diện tích đất canh tác dưới 1 ha/hộ, thiếu vốn thường xuyên. Có tới 95% số hộ thực chất là sản xuất tự phát, tự quyết định trồng cây gì, nuôi con gì, bán sản phẩm không theo hợp đồng cho thương nhân, không biết trước ai sẽ mua, mua theo giá nào, mua với khối lượng bao nhiêu.

Thứ hai, hộ nông dân cần vay vốn song không đủ điều kiện vay vốn. Một hộ nông dân với 2 lao động, đất canh tác không quá 1 ha, không có tài sản thế chấp, không có tư cách pháp nhân, không thể là đối tác thực sự của các ngân hàng để được vay theo chính sách ưu đãi của Nhà nước. Ngân hàng khó có thể cho 10 triệu hộ nông dân riêng lẻ như vậy mà tin rằng có thể thu hồi vốn ở hầu hết các trường hợp.

Thứ ba, năng suất tăng liên tục song thu nhập tăng rất chậm. Một hộ nông dân khó có thể đàm phán với người bán các yếu tố đầu vào cho sản xuất như giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, thức ăn chăn nuôi, thuốc thú y. Hộ nông dân mua với số lượng ít, đến vụ phải mua, vì không mua sẽ quá thời vụ thì việc từng hộ nông dân bị ép giá mua cao là khó tránh.

Thứ tư, nông dân phải liên kết với doanh nghiệp, song các doanh nghiệp không thể liên kết trực tiếp với hàng vạn hộ nông dân riêng lẻ.

Thứ năm, sản phẩm của nông dân muốn tiêu thụ với quy mô lớn và xuất khẩu phải có chứng nhận chất lượng sản phẩm và xuất xứ hàng hóa nhưng hiện nay khâu này rất yếu.

Thứ sáu, nông dân cần ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật, song các tổ chức nghiên cứu, dịch vụ khoa học-công nghệ không thể hướng dẫn trực tiếp cho hàng triệu hộ riêng lẻ với diện tích đất canh tác nhỏ lẻ, nuôi trồng những loại cây, con khác nhau.

Tại Hội nghị, ông Võ Kim Cự (thứ 3 từ trái sang) đã được Ban Chấp hành Liên minh HTX Việt Nam hiệp thương cử giữ chức vụ Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam nhiệm kỳ 2010-2015. Ảnh: VGP/Hoàng Long

Đồng chí Nguyễn Thiện Nhân nhấn mạnh, chừng nào mà nền sản xuất nông nghiệp nước ta chủ yếu vẫn bởi các hộ riêng lẻ, không liên kết với nhau, thì 10 triệu hộ nông dân vẫn mãi là 10 triệu hộ yếu thế. Các yêu cầu rất hợp lý về sản xuất nông nghiệp, các chính sách tạo thuận lợi về tín dụng, đào tạo, liên kết rất khó thực thi và 6 mâu thuẫn nói trên sẽ tiếp tục tồn tại.

Theo Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam, trong quá trình tái cơ cấu nền nông nghiệp, bản thân người nông dân cũng cần tái cơ cấu hoạt động của mình, không làm ăn riêng lẻ nữa mà hợp tác, liên kết với nhau qua HTX để làm ăn.

“Với những tấm gương HTX kiểu mới ở nhiều địa phương, nếu chúng ta đẩy mạnh việc hình thành và triển khai các HTX kiểu mới, thì đây là yếu tố nền tảng quan trọng nhất, là khâu đột phá để tái cơ cấu nông nghiệp, nâng cao sức cạnh tranh của nông nghiệp Việt Nam và nâng cao thu nhập bền vững cho nông dân Việt Nam”, đồng chí Nguyễn Thiện Nhân khẳng định.

Theo đồng chí Nguyễn Thiện Nhân, sắp tới phải chuyển đổi chức năng của HTX, thực hiện kiểm toán để biết HTX nào làm ăn tốt, lỗ lãi ra sao. Cùng với đó, cần đẩy mạnh phong trào vận động thành lập HTX kiểu mới với sự vào cuộc của các hội nông dân, phụ nữ...

“Năm 2016, cần xây dựng những mô hình HTX kiểu mới ở từng tỉnh, huyện. Phấn đấu hết năm 2016, mỗi huyện có một HTX kiểu mới. Trước hết tập trung phát triển HTX nông nghiệp, từ năm 2017 sẽ phát triển HTX làng nghề và sang các lĩnh vực kinh tế khác…”, đồng chí Nguyễn Thiện Nhân lưu ý.

* Cũng tại Hội nghị này, Ban Chấp hành Liên minh HTX Việt Nam hiệp thương cử ông Võ Kim Cự (nguyên Bí thư Tỉnh ủy Hà Tĩnh), Bí thư Đảng đoàn Liên minh HTX Việt Nam, làm Ủy viên Ban Chấp hành, Ủy viên Ban Thường vụ và giữ chức vụ Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam nhiệm kỳ 2010-2015.

Phát biểu nhận nhiệm vụ mới, ông Võ Kim Cự, Bí thư Đảng đoàn, Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam khẳng định đây là niềm vinh dự, nhưng đồng thời cũng là nhiệm vụ mới đòi hỏi nỗ lực rất cao trong thời gian tới. Ông Cự cho biết sẽ cùng tập thể Liên minh HTX Việt Nam tham mưu cho Đảng, Nhà nước đưa khu vực kinh tế tập thể phát triển.

Từ Lương