Quy định mới gỡ nhiều vướng mắc về quản lý khoáng sản

Nghị định mới về quản lý khoáng sản sẽ tháo gỡ, giải quyết nhiều vướng mắc cho địa phương và DN khi thực hiện Luật Khoáng sản

Có hiệu lực từ ngày 15/1/2017, Nghị định 158/2016/NĐ-CP đã sửa đổi, bổ sung các nội dung về thành phần, hình thức hồ sơ cấp phép thăm dò, khai thác, phê duyệt trữ lượng cũng như đóng cửa mỏ khoáng sản như, bỏ quy định về Giấy chứng nhận đầu tư thay bằng Quyết định chủ trương đầu tư; cho phép nộp bản sao kèm theo bản chính để đối chứng.

Nghị định cũng đã điều chỉnh các nội dung liên quan đến trình tự, thời gian thẩm định hồ sơ cấp phép thăm dò, hồ sơ cấp phép khai thác khoáng sản theo hướng rõ ràng, minh bạch hơn, làm rõ trách nhiệm của cơ quan liên quan trong quá trình phối hợp thẩm định hồ sơ, trách nhiệm của tổ chức, cá nhân đề nghị cấp phép hoạt động khoáng sản khi chỉnh sửa, bổ sung, hoàn thiện hồ sơ….

Loại doanh nghiệp “vô trách nhiệm” với môi trường

Về lựa chọn doanh nghiệp cấp phép thăm dò khoáng sản ở khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản, để tạo điều kiện cho nhiều doanh nghiệp tham gia, tăng tính cạnh tranh nên Nghị định mới đã điều chỉnh chỉ yêu cầu “có vốn điều lệ tối thiểu phải bằng 50% tổng dự toán của đề án thăm dò khoáng sản”.

Tuy nhiên, Nghị định đã bổ sung tiêu chí “là tổ chức, cá nhân đã và đang sử dụng công nghệ, thiết bị khai thác tiên tiến, hiện đại để thu hồi tối đa khoáng sản; chấp hành tốt trách nhiệm bảo vệ môi trường, nghĩa vụ tài chính về khoáng sản” nhằm loại bỏ các doanh nghiệp không có đủ năng lực về công nghệ, thiết bị cũng như không có trách nhiệm trong bảo vệ môi trường, sử dụng tiết kiệm khoáng sản.

Một điểm khác đáng lưu ý được Nghị định 158/2016/NĐ-CP điều chỉnh nhằm ngăn chặn tình trạng doanh nghiệp cố tình chây ỳ, không hoàn thiện hồ sơ gia hạn giấy phép để tiếp tục thăm dò, khai thác, kéo dài hàng năm, thậm chí vài năm, đó là quy định khi đã được tiếp nhận hồ sơ gia hạn Giấy phép thăm dò khoáng sản, Giấy phép khai thác khoáng sản mà đã hết thời hạn giấy phép thì tổ chức, cá nhân phải tạm dừng hoạt động thăm dò, khai thác cho đến khi được gia hạn hoặc trả lời không gia hạn.

Trong thời gian đó, tổ chức, cá nhân có trách nhiệm bảo vệ tài sản, thiết bị và khoáng sản chưa khai thác trong khu vực thăm dò/khai thác khoáng sản.

Ngoài ra, các quy định liên quan đến chuyển nhượng quyền thăm dò/khai thác khoáng sản; điều kiện của hộ kinh doanh khi cấp phép thăm dò, khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường; nội dung đề án thăm dò, khai thác khoáng sản làm vậy liệu xây dựng thông thường của hộ kinh doanh… cũng đã được điều chỉnh phù hợp với thực tiễn.

Bổ sung quy định nhưng không phát sinh thủ tục hành chính

Nghị định 158/2016/NĐ-CP đã bổ sung, giải thích 9 thuật ngữ, khái niệm chưa được hiểu đúng và thống nhất khi thực hiện Luật Khoáng sản cũng như các văn bản hướng dẫn thời gian qua; bổ sung quy định về Giám đốc điều hành mỏ để hướng dẫn thống nhất cách xác định văn bằng của Giám đốc điều hành mỏ cũng như văn bản, tài liệu khi gửi thông báo về Giám đốc điều hành mỏ cho cơ quan Nhà nước.

Để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn, Nghị định đã quy định các văn bản cần gửi cho cơ quan cấp phép liên quan đến chứng minh vốn chủ sở hữu mà không phát sinh thủ tục hành chính.

Để hướng dẫn và có đủ cơ sở pháp lý thực hiện quy định tại Điều 5 Luật Khoáng sản, Nghị định 158/2016/NĐ-CP đã bổ sung, quy định rõ các hạng mục công trình được hỗ trợ để nâng cấp, cải tạo cho địa phương nơi có khoáng sản là, đường giao thông cấp huyện, xã bị ảnh hưởng trực tiếp do vận chuyển đất đá thải, khoáng sản đã khai thác; các công trình phúc lợi nằm trên địa bàn huyện, xã nơi có khoáng sản được khai thác (trường học, cơ sở khám chữa bệnh, nhà văn hóa, hệ thống cung cấp nước sạch; công trình xử lý môi trường).

Đồng thời, quy định việc hỗ trợ địa phương và người dân nơi có khoáng sản được khai thác phải do tổ chức, cá nhân khai thác trực tiếp thực hiện và phải thông báo nội dung, khối lượng; kế hoạch, chương trình thực hiện các công việc, các hạng mục công trình hỗ trợ đến UBND cấp xã; thông báo công khai đến tổ dân phố/thôn/bản để người dân cử đại diện giám sát thực hiện.

Các quy định liên quan đến trách nhiệm của các cấp chính quyền địa phương; trách nhiệm của tổ chức, cá nhân khai thác khoáng sản trong việc bảo vệ khoáng sản chưa khai thác cũng đã được hướng dẫn chi tiết trong Nghị định lần này. Đồng thời, để bảo đảm tính thống nhất cho các địa phương thực hiện, Nghị định đã hướng dẫn các nội dung cơ bản của phương án bảo vệ khoáng sản chưa khai thác và giao Bộ Tài chính hướng dẫn cách lập dự toán chi ngân sách hàng năm cho công tác này.

Ngăn chặn tình trạng thất thoát tài sản quốc gia

Đặc biệt, để ngăn chặn hiệu quả tình trạng gây thất thoát tài sản quốc gia, ngăn chặn tình trạng làm sai lệch, báo cáo không trung thực kết quả thăm dò trong hoạt động thăm dò khoáng sản, Nghị định 158/2016/NĐ-CP đã bổ sung quy định nguyên tắc, căn cứ, nội dung giám sát thi công đề án thăm dò khoáng sản.

Đồng thời, lần đầu tiên Nghị định đã bổ sung mới quy định trách nhiệm của tổ chức, cá nhân khai thác khoáng sản trong việc lập sổ sách, chứng từ trong quá trình khai thác; cách thức kê khai sản lượng khoáng sản đã khai thác; trách nhiệm của tổ chức, cá nhân khai thác khoáng sản, trừ hộ kinh doanh phải lắp đặt trạm cân tại vị trí đưa khoáng sản nguyên khai ra khỏi khu vực khai thác; lắp đặt camera giám sát tại các kho chứa để lưu trữ thông tin, số liệu liên quan nhằm chống thất thoát khoáng sản, ngăn chặn tình trạng khai sai sản lượng thực tế, gây thất thu ngân sách Nhà nước.

Luật Bảo vệ môi trường năm 2014, Nghị định số 19/2015/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường đã quy định trách nhiệm bảo vệ môi trường của tổ chức, cá nhân khai thác khoáng sản.

Tuy nhiên, Nghị định 158/2016/NĐ-CP đã bổ sung nhằm quy định chặt chẽ về trách nhiệm của tổ chức, cá nhân khai thác trong việc điều chỉnh phương án cải tạo, phục hồi môi trường trong khai thác khoáng sản bảo đảm khả thi, đủ kinh phí để thực hiện; việc thẩm định và nghiệm thu thực hiện Đề án đóng cửa mỏ, cải tạo, phục hồi môi trường khi kết thúc khai thác.

Gỡ hiểu sai về trữ lượng khi tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản

Để tránh tình trạng hiểu chưa thống nhất, hiểu sai về trữ lượng khoáng sản khi tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản tại nhiều địa phương thời gian qua, Nghị định  đã bổ sung hướng dẫn về trữ lượng khoáng sản được phép đưa vào thiết kế khai thác đã đươc nêu tại Điều 52 Luật Khoáng sản. Đồng thời nêu rõ, “Trữ lượng tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản là trữ lượng khoáng sản được phép đưa vào thiết kế khai thác, xác định trong dự án đầu tư hoặc báo cáo kinh tế kỹ thuật và được quy định trong Giấy phép khai thác khoáng sản”.

Mặt khác, để tránh tình trạng chia cắt mỏ, Nghị định quy định, khi không huy động hết trữ lượng đã phê duyệt trong khu vực đã thăm dò thì tối thiểu phải huy động 50% trữ lượng (đối với khoáng sản rắn) và tối thiểu 35% tổng lưu lượng đã phê duyệt (đối với nước khoáng, nước nóng).

Ngoài ra, Nghị định 158/2016/NĐ-CP cũng đã bổ sung mới các quy định liên quan đến lấy ý kiến về quy hoạch khoáng sản; lấy ý kiến và trình phê duyệt khu vực cấm, tạm thời cấm hoạt động khoáng sản; về thời hạn của Giấy phép khai thác khoáng sản để giải quyết những vấn đề phát sinh trong thực tiễn công tác quản lý khoáng sản thời gian qua.

Có thể nói với việc chỉ giữ lại nội dung 7 điều của Nghị định 15/2012/NĐ-CP và bổ sung mới 26 điều, Nghị định 158/2016/NĐ-CP đã giải quyết một cách cơ bản, toàn diện và khá triệt để những tồn tại, bất cập; tháo gỡ được các khó khăn, vướng mắc của các địa phương, doanh nghiệp khi thực hiện Luật Khoáng sản cũng như Nghị định 15/2012/NĐ-CP.

Sau khi Nghị định có hiệu lực, cùng với các Thông tư hướng dẫn của Bộ Tài nguyên và Môi trường, các Bộ liên quan, sẽ tạo hành lang pháp lý hoàn chỉnh và đầy đủ hơn, góp phần tăng cường hiệu lực công tác quản lý Nhà nước về khoáng sản, chấn chỉnh và tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động khoáng sản thời gian tới.

TS. Lại Hồng Thanh

Phó Tổng Cục trưởng, Tổng cục Địa chất và Khoáng sản VN