Việt Nam tích cực tham gia xây dựng Cộng đồng ASEAN

Trong năm 2013, Việt Nam đã tham gia tích cực vào tất cả các hoạt động của ASEAN, nhất là tại Hội nghị Cấp cao ASEAN 22 (tháng 4/2013), các Hội nghị tại AMM 46/ARF 20 (tháng 7/2013) cũng như các Hội nghị quan chức cao cấp thuộc 3 trụ cột, đã được các nước ASEAN và các nước đối tác coi trọng và đánh giá cao.

Việt Nam đã tích cực thúc đẩy thực hiện hiệu quả, đúng tiến độ các trọng tâm ưu tiên của ASEAN: Triển khai Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN; tăng cường liên kết và kết nối ASEAN cũng như kết nối khu vực; thu hẹp khoảng cách phát triển, thúc đẩy phát triển bền vững và đồng đều; tăng cường và làm sâu sắc hơn nữa quan hệ với các đối tác; tăng cường phối hợp lập trường xử lý các thách thức của khu vực và toàn cầu; củng cố và tăng cường vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực.

Với phương châm chủ động, tích cực và có trách nhiệm, Việt Nam đã tham gia sâu rộng và toàn diện vào quá trình hợp tác ASEAN, đã có những đóng góp tích cực cho công việc chung của Hiệp hội, góp phần không nhỏ vào sự phát triển và thành công của ASEAN như ngày nay.

Thời gian qua, ASEAN đã hết sức nỗ lực trong thực hiện mục tiêu xây dựng Cộng đồng ASEAN và đạt được những kết quả tích cực trên các mặt: Chính trị an ninh; kinh tế; văn hóa-xã hội; kết nối ASEAN...

Tại Hội nghị Cấp cao ASEAN 21, Lãnh đạo ASEAN đã nhất trí lấy ngày 31/12/2015 là mốc thời gian chính thức bắt đầu Cộng đồng ASEAN.

Trong bối cảnh mốc thời gian Cộng đồng ASEAN ra đời 31/12/2015 đang đến gần, ASEAN nhất trí cần sớm xây dựng định hướng phát triển của ASEAN sau 2015. ASEAN đã bắt đầu thảo luận về việc xây dựng Lộ trình sau 2015 cũng như bàn và triển khai một số đề xuất về nâng cao hiệu quả và vai trò của ASEAN, rà soát và nâng cao hiệu quả bộ máy, Ban thư ký và hợp tác đối ngoại ASEAN.. .

Quá trình triển khai Kế hoạch Tổng thể xây dựng Cộng đồng Chính trị An ninh ASEAN (APSC), nhất là 14 lĩnh vực ưu tiên, đạt nhiều tiến triển.

Hợp tác chính trị-an ninh: ASEAN tiếp tục tập trung vào các nỗ lực củng cố môi trường hòa bình, ổn định ở khu vực thông qua đẩy mạnh xây dựng lòng tin, đề cao, chia sẻ các chuẩn mực chung trong ứng xử giữa các quốc gia trong khu vực và với các nước bên ngoài; phát huy, nâng cao, mở rộng các công cụ và cơ chế hợp tác chính trị-an ninh hiện có của khu vực như TAC, SEANWFZ, DOC, Tuyên bố nguyên tắc 6 điểm của ASEAN về Biển Đông, Tuyên bố kỷ niệm 10 năm DOC… ASEAN tiếp tục cùng Trung Quốc triển khai Quy tắc hướng dẫn thực hiện DOC (thông qua vào tháng 7/2011) cũng như duy trì cơ chế trao đổi ở cấp quan chức cao cấp (SOM) về thực hiện DOC.

Các cơ chế về hợp tác chính trị-an ninh giữa ASEAN với các đối tác cũng được củng cố và tăng cường. Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF) tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động xây dựng lòng tin, đồng thời chuyển dần sang giai đoạn ngoại giao phòng ngừa. Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS), diễn đàn của các Lãnh đạo cấp cao tiếp tục trao đổi về các vấn đề chiến lược, kể cả các nội dung chính trị-an ninh. Các cơ chế Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN (ADMM) và Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM ) tiếp tục được củng cố, tăng cường với các nội dung hợp tác phù hợp…

ASEAN tiếp tục củng cố Diễn đàn Biển ASEAN (AMF) và lần đầu tiên tổ chức Diễn đàn Biển ASEAN mở rộng (EAMF) với 8 đối tác thuộc Cấp cao Đông Á trong năm 2012. Cơ chế này đang từng bước trở thành một cơ chế mới trao đổi về hợp tác trên biển trong khu vực.

Trong lĩnh vực kinh tế, ASEAN đã hoàn thành 78% các mục tiêu đề ra trong Kế hoạch tổng thể xây dựng Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC).

Các thỏa thuận tăng cường hợp tác kinh tế của ASEAN cũng như giữa ASEAN với các nước đối thoại đang được tích cực thúc đẩy, đáng chú ý là: Hiệp định Đầu tư Toàn diện ASEAN (ACIA); Hiệp định Hải quan ASEAN.

ASEAN đã thông qua Kế hoạch làm việc chung nhằm mục tiêu tự do hóa thương mại dịch vụ đến năm 2015. ASEAN cũng đẩy mạnh triển khai các Hiệp định Tự do Thương mại (FTA) đã có với các đối tác; kết thúc đàm phán Hiệp định Thương mại Dịch vụ và Đầu tư trong khuôn khổ Hiệp định khung về Hợp tác Kinh tế Toàn diện ASEAN-Ấn Độ; đồng ý về nguyên tắc với Sáng kiến Hợp tác kinh tế mở rộng ASEAN-Hoa Kỳ do Hoa Kỳ đề xuất. Đặc biệt, hồi tháng 5/2013, ASEAN và 6 nước đối tác Ấn Độ, Hàn Quốc, Nhật Bản, New Zealand, Trung Quốc, Australia đã khởi động đàm phán Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) nhằm kết nối các FTA hiện có và thúc đẩy liên kết toàn khu vực Đông Á, và hy vọng sẽ kết thúc đàm phán RCEP vào năm 2015.

Về văn hóa-xã hội, ASEAN đã xác định các lĩnh vực ưu tiên của trụ cột Cộng đồng Văn hóa-Xã hội (ASCC) trong năm 2013 gồm thanh niên, văn hóa, giáo dục, thể thao, quản lý thiên tai và biến đổi khí hậu. Cho đến nay gần 86% số các biện pháp đề ra trong Kế hoạch tổng thể ASCC đã và đang được thực hiện.

ASEAN đã thông qua Sáng kiến ASEAN về Biến đổi khí hậu (ACCI), lập Nhóm công tác ASEAN về biến đổi khí hậu, và Kế hoạch hành động ASEAN về biến đổi khí hậu đến 2015 (do Việt Nam chủ trì soạn thảo), với các biện pháp cụ thể đẩy mạnh hợp tác ASEAN trên lĩnh vực này. Biến đổi khí hậu gần đây cũng được ASEAN liên tục đưa vào nội dung nghị sự và các Chương trình/Kế hoạch hợp tác với các bên đối tác.

ASEAN tiếp tục nỗ lực thúc đẩy triển khai Kế hoạch tổng thể về Kết nối ASEAN trên cả 3 lĩnh vực kết nối về hạ tầng, thể chế và con người. Năm 2012, đoạn đường bộ Lào và Myanmar đã được nâng cấp và kết nối vào mạng đường bộ ASEAN; ASEAN hoàn tất nghiên cứu chiến lược cho thị trường hàng hải thống nhất ASEAN; xây dựng các mô hình giảng dạy về ASEAN tại các nước thành viên.

Bên cạnh đó, ASEAN cũng mở rộng kết nối với các đối tác quan trọng trong đó có Trung Quốc và Nhật Bản và gần đây là với Ấn Độ và Hàn Quốc; Cấp cao ASEAN 3 đã thông qua “Tuyên bố Đối tác ASEAN 3 về Kết nối” cùng với “Tuyên bố Cấp cao Đông Á về kết nối” (2011), sẽ tạo điều kiện từng bước thúc đẩy kết nối ở Đông Á nói chung, với vai trò nền tảng là kết nối ASEAN.

ASEAN đã tổ chức Diễn đàn kết nối ASEAN lần thứ 4 (Brunei, tháng 8/2013) nhằm khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân và tăng cường quan hệ đối tác công tư (PPP) trong việc thực hiện MPAC.

Trên 1/3 trong tổng số 182 hoạt động đề ra trong Kế hoạch Công tác IAI giai đoạn 2 nhằm thu hẹp khoảng cách phát triển tiếp tục đang được triển khai. Các đối tác như Nhật Bản, Hàn Quốc cũng tiếp tục quan tâm và hỗ trợ ASEAN triển khai IAI. Những hoạt động này đã phần nào giúp các nước kém phát triển hơn trong ASEAN tăng cường năng lực để có thể tham gia một cách bình đẳng vào quá trình xây dựng Cộng đồng ASEAN.

Quan hệ đối ngoại của ASEAN tiếp tục được mở rộng và đi vào chiều sâu thông qua các khuôn khổ ASEAN 1 (quan hệ ASEAN với từng nước đối thoại), ASEAN 3 (quan hệ ASEAN với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc), Cấp cao Đông Á (EAS), Diễn đàn An ninh khu vực ASEAN (ARF), Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM ). Nhìn chung, các đối tác coi trọng quan hệ với ASEAN, ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực đang định hình, tích cực hỗ trợ ASEAN xây dựng Cộng đồng, triển khai kết nối khu vực.

Nguyễn Hoàng