Nắng nóng khốc liệt: El Nino là nguyên nhân

Ông Lê Thanh Hải, Phó Tổng Giám đốc Trung tâm Khí tượng thủy văn Quốc gia. Ảnh: VGP/Phương Liên

Ông Lê Thanh Hải, Phó Tổng Giám đốc Trung tâm Khí tượng thủy văn Quốc gia đã có cuộc trao đổi với Báo điện tử Chính phủ về hiện tượng miền Bắc và miền Trung đang trải qua những ngày nắng nóng cao điểm kéo dài liên tục tới 28 ngày, với nền nhiệt độ vượt quá 40 độ C.

Xin ông cho biết nguyên nhân vì sao có đợt nắng nóng kéo dài kỷ lục hiện đang diễn ra tại miền Bắc và miền Trung nước ta?

Ông Lê Thanh Hải: El Nino cùng với biến đổi khí hậu đã gây nên hiện tượng nắng nóng và khô hạn bất thường đang diễn ra ở Việt Nam cùng các nước trong khu vực Đông Á và Đông Nam Á năm nay.

El Nino là nguyên nhân khiến nhiệt độ mặt nước biển ở Thái Bình Dương ấm lên, gây ra thời tiết nóng nực khắp châu Á. Đây là hiện tượng thay đổi đáng kể nhiệt độ trên mặt biển ở vành đai nhiệt đới của Thái Bình Dương, xảy ra mỗi 2-7 năm khi các cơn gió mậu dịch (gió mạnh thổi liên tục từ Đông Nam hoặc Đông Bắc về hướng xích đạo) bắt đầu suy yếu. El Nino khiến nhiệt độ tăng lên, gây ra mưa bão, lụt lội và hanh khô.

Tại Việt Nam, mùa hè năm nay được dự báo ảnh hưởng của El Nino (pha nóng), do vậy, nền nhiệt trung bình các tháng từ đầu năm 2015 đến nay đều cao hơn trung bình nhiều năm. Trong đó, từ tháng 3 đến hết tháng 5, nền nhiệt cao hơn trung bình nhiều năm khoảng 2 độ C.

Bên cạnh đó, mùa mưa ở miền Bắc và Bắc Trung Bộ sẽ đến muộn hơn, cùng với lượng mưa ít hơn so với thông lệ. Mùa mưa ở miền Bắc và Bắc Trung Bộ thường bắt đầu từ cuối tháng 4, nhưng năm nay phải cuối tháng 5 mới bắt đầu.

Theo số liệu ghi được, lượng mưa ở Bắc Bộ trong tháng 4 và tháng 5 thiếu hụt so với trung bình nhiều năm từ 20-30%. Tại các tỉnh Nam Bộ, tổng lượng mưa trong tháng 4 và 20 ngày đầu tháng 5 ít hơn cùng kỳ các năm 2013 và 2014 từ 30-80%, có nơi thấp hơn 100%.

Đợt nắng nóng gay gắt đang diễn ra tại miền Bắc và miền Trung còn kéo dài trong bao lâu, thưa ông?

 Ông Lê Thanh Hải: Toàn miền Bắc và miền Trung từ Thanh Hoá đến Phú Yên, Bình Định đang trải qua giai đoạn nắng nóng cao điểm. Ngày 26/5, tại Hà Nội, nhiệt độ đo được xấp xỉ 39 độ C. Ngày 27/5, nhiệt độ xấp xỉ 40 độ C, một số nơi như Ba Vì, Sơn Tây, nhiệt độ đã vượt qua 40 độ C. Ngày hôm qua, 28/5, đợt nắng nóng gay gắt gần đạt đỉnh điểm, một số nơi miền núi Trung Bộ nhiệt độ lên đến 42 độ C.

Cao điểm nắng nóng tại khu vực Đồng bằng sông Hồng sẽ kéo dài và đạt đỉnh điểm vào ngày hôm nay 29/5, sau đó sang ngày 30/5 thời tiết được dự báo sẽ dịu hơn, xuất hiện một đợt mưa rào và dông.

Đến ngày 31/5, thời tiết sẽ dịu hơn nữa, nhiệt độ ban ngày rơi vào ngưỡng 32-35 độ C. Tuy nhiên, sang đầu tuần, từ ngày 1/6, nắng nóng lại quay trở lại với khu vực miền Bắc và miền Trung.

Như vậy, số ngày nắng nóng tại miền Bắc tính đến ngày 29/5 đã là 28 ngày và dự kiến sẽ còn tiếp tục kéo dài. Và số ngày nắng nóng trong tháng 5 năm nay đã đạt kỷ lục trong chuỗi số liệu tính từ năm 1971.

Còn tại các tỉnh miền Trung, đợt nắng nóng này đạt mức kỷ lục trong lịch sử của ngành quan trắc khí tượng. Tính đến ngày 29/5, nắng nóng tại khu vực này đã kéo dài 30 ngày liên tiếp và dự báo chưa hề có dấu hiệu giảm nhiệt trong những ngày tới.

Suốt một dải từ Bắc Bộ xuống tới Đà Nẵng đều nằm trong cảnh báo đỏ về nắng nóng. Ngay từ sáng sớm, nhiệt độ đã ở mức 28-30 độ C. Nắng lên từ rất sớm, đẩy nhiệt độ tăng lên nhanh, hun đúc bầu không khí.

Mùa hè năm nay còn những đợt nắng nóng kéo dài kỷ lục như vậy nữa không? Các tỉnh miền Trung khô hạn sẽ diễn biến như thế nào, thưa ông?

Ông Lê Thanh Hải: Cao điểm nắng nóng vẫn thuộc phạm vi tháng 5 và tháng 6. Trong tháng 6 sắp tới, tại khu vực miền Bắc và Miền Trung dự báo xuất hiện từ 2-3 đợt nắng nóng gay gắt, mỗi đợt kéo dài từ 5-7 ngày. Tuy nhiên, nền nhiệt cũng chỉ tương đương với đợt nắng nóng đang diễn ra. Tại Hà Nội, nhiệt độ khó vượt quá 40 độ C, trừ một số khu vực như Ba Vì, Sơn Tây.

Mùa hè năm nay được dự báo nắng nóng hơn năm 2014. Nền nhiệt cả nước tăng khoảng 1 độ C và khu vực chịu ảnh hưởng nhiều là miền Bắc và miền Trung.

Do ảnh hưởng của El Nino, nước ta sẽ thiếu hụt lượng mưa so với trung bình 25-50%, đặc biệt ở khu vực Trung Bộ, nhưng cũng xuất hiện kỷ lục về lượng mưa lớn nhất trong một thời gian ngắn.

Kèm theo hiện tượng nắng nóng sớm, tình trạng lũ quét và sạt lở đất có nguy cơ cao và đáng lo ngại xảy ra ở khu vực phía Bắc một số tỉnh như Bắc Kạn, Lai Châu, Yên Bái, Hà Giang, Tuyên Quang. Báo động nhất là tình trạng khô hạn, thiếu nước, xâm nhập mặn sâu vào vùng cửa sông tiếp tục xảy ra trên diện rộng ở một số tỉnh Trung Bộ và kéo dài tới giữa tháng 9/2015.

Với khu vực Tây Nguyên và Nam Trung Bộ, hạn hán được dự báo ở mức “khốc liệt”.

Dự báo thời tiết trên biển, vùng ven bờ có khả năng diễn biến phức tạp hơn so với năm 2014. Bão đổ bộ vào vùng ven bờ có nguy cơ gây ngập lụt và xói lở bờ biển. Các đợt gió mùa mạnh kết hợp với triều cường, sóng lớn có nguy cơ gây ngập lụt tại các khu vực trũng ven bờ và cửa sông vào thời kỳ cuối năm 2015.

Năm 2015, số lượng bão và áp thấp nhiệt đới hoạt động trên Biển Đông và ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền nước ta sẽ ít hơn so với trung bình nhiều năm. So với mọi năm, bão cũng xuất hiện muộn hơn.

Dự kiến sẽ có khoảng 9 cơn bão, áp thấp nhiệt đới (ATNĐ) hoạt động trên biển và có khoảng 3-4 cơn bão, ATNĐ ảnh hưởng trực tiếp đến đất liền.

Tuy nhiên,với tình hình biến đổi khí hậu hiện nay, các hiện tượng thời tiết cực đoan xảy ra ngày càng nhiều hơn, vì vậy luôn cần đề phòng có thể có siêu bão (từ cấp 15 trở lên).

Xin cảm ơn ông!

Phương Liên (thực hiện)