‘Siết’ khai thác cát sỏi lòng sông Vu Gia-Thu Bồn

Điểm tập kết cát tại xã Điện Minh, thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam. Ảnh: VGP/Thế Phong

Sở TN&MT tỉnh Quảng Nam cho biết, Quảng Nam là địa phương có nguồn khoáng sản cát tương đối dồi dào. Hiện trên địa bàn tỉnh có 184 mỏ, điểm mỏ cát, sỏi được quy hoạch thăm dò, khai thác với tổng diện tích 1.777 ha và trữ lượng dự kiến khoảng 60 triệu m3. 

Trong 3 năm trở lại đây, nhu cầu vật liệu cát, sỏi phục vụ xây dựng cơ sở hạ tầng trên địa bàn tỉnh và TP. Đà Nẵng gia tăng, do đó, nhiều tổ chức, cá nhân nộp hồ sơ, thủ tục đề nghị cấp giấy phép thăm dò, khai thác cát, sỏi lòng sông. Hiện có 28 doanh nghiệp (DN) được tỉnh cấp phép khai thác cát, sỏi với tổng cộng 37 giấy phép, trong đó chủ yếu tập trung ở sông Vu Gia-Thu Bồn (huyện Đại Lộc có 18 giấy phép, thị xã Điện Bàn 10 giấy phép, huyện Duy Xuyên 5 giấy phép…).

Tổng trữ lượng cát, sỏi theo các giấy phép khai thác nêu trên là 7,50 triệu m3 (trong đó cát chiếm 96% tương ứng với trữ lượng 7,22 triệu m3), tổng công suất khai thác 1,43 triệu m3/năm.

Mặt dù Tỉnh ủy, UBND tỉnh đã nhiều lần chỉ đạo cấp ủy, chính quyền các địa phương, các ngành tổ chức thực hiện các biện pháp để phòng ngừa, ngăn chặn, xử lý các hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực khoáng sản nhưng đến nay tình trạng khai thác cát, sỏi trái phép vẫn tiếp tục diễn ra, chủ yếu tập trung ở sông Vu Gia-Thu Bồn gây thất thoát tài nguyên, có nguy cơ gây xói lở bờ sông, đất sản xuất của nhân dân. Nhiều DN còn tìm cách trốn thuế, làm thất thu ngân sách.

Những tháng đầu năm 2018, qua kiểm tra thực tế hoạt động khai thác cát, sỏi đối với 19DN/26 giấy phép, Đoàn kiểm tra liên ngành tỉnh Quảng Nam đã lập 12 biên bản vi phạm hành chính, ban hành 8 quyết định xử phạt với tổng số tiền hơn 389 triệu đồng, tước quyền sử dụng giấy phép khai thác khoáng sản 2 tháng đối với 1 DN.

“Cát, sỏi là loại khoáng sản dồi dào, mang lại lợi nhuận lớn khi khai thác trái phép nên nhiều đối tượng lợi dụng kẻ hở trong quản lý, cố tình vi phạm với nhiều phương thức, thủ đoạn đối phó với lực lượng chức năng như: Khai thác vào ban đêm, có tổ chức cảnh giới, trang bị dụng cụ chống trả khi bị kiểm tra, bắt giữ, nếu không có lực lượng công an, thanh tra giao thông đi cùng thì rất khó tiếp cận và lập hồ sơ xử lý”, lãnh đạo Sở TN&MT tỉnh Quảng Nam cho hay.

Bên cạnh đó, một số cấp ủy, chính quyền địa phương, cán bộ công chức, đảng viên thiếu trách nhiệm, buông lỏng quản lý và không loại trừ khả năng chạy theo lợi ích cục bộ nên làm ngơ, bao che, tiếp tay cho các đối tượng vi phạm hoặc xử lý chưa nghiêm các vi phạm.

Ông Nguyễn Viết Lợi, Giám đốc Công an tỉnh Quảng Nam cho rằng tình trạng khai thác cát, sỏi lòng sông diễn biến phức tạp là do công tác quản lý, giám sát ở cấp cơ sở còn lỏng lẻo, thiếu quyết liệt trong xử lý vi phạm. “Khai thác xảy ra vào ban đêm rất dễ phát hiện bởi tiếng ghe, tiếng máy nhưng các lực lượng chức năng của địa phương ở đâu? Khai thác ở đâu, tập kết ở đâu địa phương phải biết chứ. Vấn đề nàylà do con người, lãnh đạo các địa phương chỉ đạo thiếu kiên quyết”, ông Lợi nói.

Giám đốc Công an tỉnh Quảng Nam đề nghị cấp ủy, chính quyền địa phương phải tăng cường trách nhiệm trong quản lý, giám sát chặt tình trạng khai thác cát, sỏi. UBND các huyện, thị xã rà soát lại mỏ cát, các bến bãi tập kết cát trên địa bàn, điểm nào không đủ điều kiện, không có đầy đủ giấy tờ pháp lý theo quy định phải cương quyết đình chỉ ngay.

Tại hội nghị, lãnh đạo các sở, ngành và nhiều địa phương đã thống nhất tăng cường hình thức xử phạt đối những vi phạm trong hoạt động khai thác cát, sỏi để răn đe, thậm chí tịch thu phương tiện, rút giấy phép kinh doanh. Đồng thời, vận động người dân tham gia giám sát, quản lý, bảo vệ tài nguyên cát, sỏi và phát huy vai trò người dân phát hiện, tố giác các hành vi sai phạm trong lĩnh vực này.

Để ngăn chặn, đẩy lùi các vi phạm trong hoạt động khai thác cát, sỏi trên địa bàn, ông Đinh Văn Thu, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam đề nghị, từ ngày 1/7 tới, cả hệ thống chính trị của tỉnh phải vào cuộc để lập lại trật tự kỷ cương trong khai thác cát, sỏi lòng sông Vu Gia-Thu Bồn.

“Lãnh đạo cấp huyện, cấp xã phải nên cao trách nhiệm trong quản lý hoạt động khai thác cát, sỏi trên địa bàn. Chủ tịch 45 xã có mặt tại hội nghị này phải quyết tâm đóng cửa tất cả các bãi tập kết cát không phép. Tỉnh sẽ cho đoàn kiểm tra, giám sát, nếu phát hiện sai phạm, Chủ tịch UBND cấp xã phải chịu trách nhiệm và bị xử lý theo quy định”, ông Thu nêu rõ.

Ông cũng chỉ đạo các sở, ngành quy hoạch lại số DN đủ điều kiện khai thác cát trên địa bàn tỉnh để dễ quản lý, tiện cho công tác đấu thầu khai thác mỏ cát.Tại khu vực sông Vu Gia-Thu Bồn chỉ cho phép khoảng 10 DN khai thác, hạn chế không cấp phép mỏ mới trong thời gian tới. Quy hoạch lại bến bãi, mỗi huyện, thị xã cấp phép tối đa không quá 3 bến bãi tập kết cát. Như vậy, tất cả các chủ mỏ phải tập trung tập kết cát đến bến bãi có phép và được giám sát đầu ra cụ thể.

Tập trung quản lý DN có phép khai thác mỏ cát, quản lý phương tiện, bến bãi, lập chốt kiểm tra tại các đầu mối giao thông quan trọng và gắn camera giám sát, từ đó sẽ hạn chế hoạt động khai thác cát trái phép. Chỉ cho phép hoạt động khai thác, vận chuyển cát, sỏi, từ 6h-18h hằng ngày vào mùa hè và từ 6h-17h hằng ngày vào mùa đông. Ngành thuế phải tăng cường biện pháp chống thất thu thuế từ hoạt động khai thác loại tài nguyên này.

Thế Phong