Sẽ có 'mắt thần' giám sát thu phí BOT

Hệ thống quản lý, giám sát, khai thác dữ liệu thu phí sử dụng dịch vụ đường bộ đặt tại Tổng cục Đường bộ Việt Nam sẽ là "mắt thần" theo dõi toàn bộ quá trình thu phí tại các trạm BOT. Ảnh: VGP/Phan Trang.

Đây là một vài mô tả về Hệ thống quản lý, giám sát, khai thác dữ liệu thu phí sử dụng dịch vụ đường bộ của Tổng cục Đường bộ Việt Nam (Bộ GTVT) đang trong giai đoạn thử nghiệm và sẽ được đưa vào hoạt động để giám sát và chống gian lận tại các trạm thu phí BOT trong tháng 4 này.

Dữ liệu truyền trực tiếp, doanh thu cập nhật từng giờ

Chia sẻ về tính năng hoạt động, giải pháp công nghệ của hệ thống giám sát này, ông Đỗ Bá Dân, Chủ tịch HĐQT Công ty Công nghệ Trí Nam cho biết, dự án sẽ triển khai đường truyền riêng tới từng trạm thu phí, đảm bảo tính độc lập, bảo mật và an toàn dữ liệu. Dữ liệu được thu thập là dữ liệu thô, có các cơ chế và thuật toán để kiểm tra tính chính xác, toàn vẹn dữ liệu, đảm bảo dữ liệu chưa bị can thiệp tác động bởi con người hay phần mềm.

Cụ thể, khi có một xe qua trạm ngay lập tức khoảng 1-2 giây dữ liệu của xe đó sẽ được truyền về trung tâm. Doanh thu được tổng hợp và báo cáo liên tục từng giờ, từng ca, từng ngày... giúp cán bộ tại trung tâm có thể giám sát và nắm bắt tình hình thu phí một cách nhanh chóng, kịp thời và liên tục, thay vì tổng hợp hàng tháng, hàng năm như hiện tại.

Cũng theo ông Dân, từ dữ liệu được truyền về từ trạm theo thời gian thực, trung tâm sẽ tổng hợp doanh thu độc lập, từ đây có thể đối chiếu dữ liệu báo cáo cuối ngày của trạm tự tổng hợp để so sánh, đối chiếu.

Hệ thống giám sát sẽ cung cấp đầy đủ thông tin loại xe, loại vé, giá tiền, lưu lượng xe qua và doanh thu thu phí. Các camera tại trạm được yêu cầu cung cấp địa chỉ truy cập các camera làn, camera ca bin, camera quan sát toàn cảnh tại trạm cùng tài khoản truy cập để trung tâm giám sát có thể dễ dàng theo dõi cũng như đảm bảo tính minh bạch của dữ liệu truyền về.

Một tính năng đặc biệt của hệ thống này đó là công nghệ tự động kiểm tra và phân tích dữ liệu thu phí nhằm phát hiện ra các giao dịch nghi vấn.

“Hệ thống có khả năng phát hiện việc: Quay vòng vé, bán vé sai mệnh giá, thiếu giao dịch, sai loại vé - loại xe, sai loại vé trả trước, không đúng xe ưu tiên, vé toàn quốc, dùng thẻ E-tag của xe khác và có sự thay đổi đột ngột về lưu lượng xe…sau đó cảnh báo tới cán bộ vận hành tại trung tâm cũng như tới nhà đầu tư BOT trên giao diện phần mềm và email để các bên giải trình và thống nhất”, ông Đỗ Bá Dân cho hay.

Phục vụ hậu kiểm, song hành cùng hệ thống thu phí không dừng

Đề cập đến tính bảo mật của hệ thống, ông Đỗ Bá Dân, cho biết, hệ thống được bảo mật nhiều lớp, đường truyền, kéo độc lập từ trạm. Mỗi trạm thu phí sẽ được cài đặt thiết bị “firewave” (tường lửa) để giám sát khả năng truy cập vào, ra, dữ liệu được truyền một chiều từ trạm về trung tâm nên từ trạm không thể can thiệp được vào hệ thống.

Bên cạnh đó, dữ liệu được mã hóa ngay trong quá trình truyền về trung tâm nên không thể can thiệp. Hệ thống còn có đơn vị độc lập “test” tính bảo mật và cấp chứng chỉ.

Trước lo ngại có thể có những can thiệp làm sai dữ liệu hệ thống, ông Dân khẳng định, dữ liệu từ trạm gửi lên sẽ được lưu vào một kho dữ liệu thô. Đồng thời, quy trình của hệ thống giám sát được thiết kế chỉ được xuất số liệu, bất kỳ ai không được nhập text ở bất kỳ ô nào của hệ thống nên không thể can thiệp được vào báo cáo doanh thu cuối ngày.

Trao đổi với Báo Điện tử Chính phủ, ông Nguyễn Mạnh Thắng, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Đường bộ Việt Nam cho biết, với hệ thống này, cơ quan quản lý nhà nước sẽ giám sát toàn bộ quy trình thu phí hiện nay (cả thu phí một dừng và thu phí không dừng). Đảm bảo mục tiêu khi toàn bộ các trạm thu phí BOT được bàn giao lại cho Công ty VETC (đơn vị phụ trách hệ thống thu phí không dừng trên toàn quốc) hệ thống này cũng sẽ giúp nhà đầu tư BOT giám sát cả VETC.

“Trên thực tế, qua các đợt kiểm tra, giám sát các trạm thu phí BOT, Tổng cục Đường bộ Việt Nam nhận thấy, quy trình vận hành còn tồn tại những khả năng làm ảnh hưởng đến sự chính xác của báo cáo doanh thu như: sai lệch lưu lượng xe, loại xe, mệnh giá vé, xoay vòng vé. Thậm chí, dữ liệu báo cáo thu giá sử dụng dịch vụ đường bộ có thể bị can thiệp bởi con người và phần mềm.

Trong khi đó, cơ quan quản lý Nhà nước chưa có cơ sở để đối chiếu xác minh báo cáo doanh thu của nhà đầu tư; hình thức xác minh đối chiếu duy nhất hiện nay là khảo sát trực tiếp và kiểm tra hệ thống ghi hình camera tại trạm. Thời gian lưu trữ video giám sát là 5 năm nên các cấp có thẩm quyền không đủ nhân lực để thanh, kiểm tra. Vì vậy, việc triển khai hệ thống giám sát thu phí này nhằm kiểm soát chặt chẽ thời gian hoàn vốn của dự án, minh bạch hóa doanh thu, chi phí của dự án để cơ quản quản lý nhà nước chủ động trong việc quản lý và cung cấp đầy đủ thông tin tới người dân cùng tham gia giám sát”, ông Thắng nói thêm.

Trước đó, Thứ trưởng Bộ GTVT Lê Đình Thọ cũng cho biết về việc Bộ GTVT đang chỉ đạo Tổng cục Đường bộ Việt Nam xây dựng phần mềm kiểm soát tất cả hoạt động thu phí. Theo đó, toàn bộ dữ liệu liên quan đến phương tiện, người lái, nộp phí, thu phí từ các làn ETC và làn thủ công sẽ được truyền về máy chủ tại Tổng cục Đường bộ. Những dữ liệu này sẽ được cơ quan quản lý trích xuất khi cần thiết để hậu kiểm.

Lãnh đạo Bộ GTVT cũng khẳng định, “thu phí không dừng chỉ là một phần trong các giải pháp nhằm minh bạch việc thu phí mà Bộ GTVT đang thực hiện”, bởi giải pháp này khi được ứng dụng đồng loạt sẽ có tác động nhiều đến an toàn giao thông, giảm ách tắc, thuận tiện cho người dân khi sử dụng, tiết kiệm thời gian, giảm ô nhiễm môi trường…

“Còn những dữ liệu về quá trình thu phí, thu như thế nào, đúng hay sai cần phải được kiểm soát bằng phần mềm và kho dữ liệu mà Tổng cục Đường bộ đang xây dựng và triển khai toàn quốc vào tháng 4/2019”, Thứ trưởng nói.