Tránh 'giữa đường đổi vai', bảo đảm trách nhiệm đến cùng

Phiên họp Chính phủ chuyên đề xây dựng pháp luật, ngày 5/8 vừa qua. Ảnh: VGP

Chính phủ vừa ban hành Nghị quyết Phiên họp chuyên đề về xây dựng pháp luật tháng 8 năm 2019. Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật được thảo luận tại phiên họp này và một trong những vấn đề còn nhiều ý kiến khác nhau, là trách nhiệm chủ trì chỉnh lý dự thảo luật, pháp lệnh, nghị quyết.

Bộ Tư pháp cho biết, theo quy định của Luật năm 2015 thì trách nhiệm chủ trì chỉnh lý dự thảo luật, pháp lệnh, nghị quyết được giao cho Hội đồng Dân tộc hoặc các Ủy ban của Quốc hội đã thẩm tra dự án, dự thảo, còn cơ quan trình có trách nhiệm phối hợp chỉnh lý.

Đánh giá kết quả 3 năm thi hành Luật năm 2015 cho thấy còn có khó khăn, vướng mắc trong quá trình tiếp thu, chỉnh lý một số dự thảo luật, pháp lệnh, nghị quyết, nhất là khi nội dung dự thảo đã được chỉnh lý có sự thay đổi nhiều so với các chính sách trong dự thảo trình ban đầu, ảnh hưởng đến tính khả thi của văn bản sau khi được ban hành.

Một trong những nguyên nhân là quy định của Luật năm 2015 về tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật, pháp lệnh, nghị quyết chưa bảo đảm được tính liên tục, thống nhất trong quá trình xây dựng dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết từ nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, đề xuất chính sách, soạn thảo, trình cho đến giai đoạn chỉnh lý dự thảo luật, pháp lệnh, nghị quyết.

Trước tình hình trên, trong dự thảo trình Chính phủ tại phiên họp, Bộ Tư pháp đề xuất 2 phương án.

Theo phương án 1, việc chủ trì tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật, pháp lệnh, nghị quyết được chuyển từ cơ quan chủ trì thẩm tra sang cơ quan, tổ chức, đại biểu Quốc hội trình dự án luật, pháp lệnh, nghị quyết.

Phương án 2 là giữ như quy định hiện hành, đồng thời bổ sung một số quy định nhằm tăng cường trách nhiệm, nâng cao hiệu quả phối hợp của cơ quan chủ trì thẩm tra và cơ quan, tổ chức, đại biểu Quốc hội trình dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết trong quá trình tiếp thu, chỉnh lý

Bộ Tư pháp nhấn mạnh, trong cả hai phương án, Ủy ban Thường vụ Quốc hội vẫn là cơ quan trực tiếp chỉ đạo việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật, pháp lệnh, nghị quyết.

Tạo sự liền mạch trong tổ chức thi hành luật

Ưu điểm của phương án 1, theo Bộ Tư pháp, là bảo đảm tính liên tục, thống nhất trong quá trình xây dựng dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết từ khi nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, đề xuất chính sách, soạn thảo, trình đến giai đoạn chỉnh lý dự thảo, từ đó sẽ tạo thuận lợi hơn cho việc tiếp thu hoặc giải trình ý kiến của đại biểu Quốc hội trong quá trình chỉnh lý dự thảo; bảo đảm sự phù hợp giữa nội dung của dự thảo với các chính sách đã được thông qua, tạo sự liền mạch hơn trong việc tổ chức thi hành luật, pháp lệnh, nghị quyết sau khi được Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua.

Đồng thời, tăng tính chủ động và trách nhiệm đến cùng của cơ quan, tổ chức, đại biểu Quốc hội trình dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết trong quá trình chỉnh lý dự thảo luật, pháp lệnh, nghị quyết. Cùng với đó, đề cao sự phản biện nhằm góp phần bảo đảm tính khách quan, độc lập của hoạt động thẩm tra.

Tuy nhiên, với phương án 1, Chính phủ và các bộ, cơ quan ngang bộ được giao chủ trì soạn thảo dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết sẽ phải đảm đương khối lượng công việc lớn hơn, do đó có thể ảnh hưởng đến tiến độ trình dự án luật, pháp lệnh. Có một số thay đổi về quy trình, cách thức tổ chức công việc của các cơ quan có liên quan.

Trong khi đó, với phương án 2, sẽ không có xáo trộn lớn về quy trình tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật, pháp lệnh, nghị quyết. Giảm tải được công việc cho cơ quan, tổ chức, đại biểu Quốc hội trình dự án luật, pháp lệnh, nghị quyết, đồng thời cũng phù hợp với xu hướng tăng số lượng đại biểu Quốc hội chuyên trách hiện nay và trong thời gian tới.

Tuy nhiên, phương án 2 có hạn chế là không bảo đảm tính liên tục, thống nhất trong quá trình xây dựng dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết từ nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, đề xuất chính sách, soạn thảo, trình cho đến giai đoạn chỉnh lý dự thảo luật, pháp lệnh, nghị quyết; nếu phối hợp không tốt, cơ quan chủ trì chỉnh lý có thể gặp khó khăn trong việc chỉnh lý dự thảo.

Cùng với đó, khó phát huy tính chủ động và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, đại biểu Quốc hội trình dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết trong quá trình chỉnh lý dự thảo luật, pháp lệnh, nghị quyết. Có thể dẫn đến tình trạng một số quy định cụ thể trong dự thảo không phù hợp với chính sách đã được xây dựng, thông qua.

Sau khi thảo luận, tại Nghị quyết vừa được ban hành, Chính phủ thống nhất yêu cầu Bộ Tư pháp chỉnh lý, hoàn thiện dự án Luật theo hướng cơ quan, tổ chức, đại biểu Quốc hội trình dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết sẽ chủ trì việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo và xây dựng báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội, báo cáo trước Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Chính phủ đồng thời giao Bộ Tư pháp chủ trì, phối hợp với Văn phòng Chính phủ và các cơ quan liên quan nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của Thành viên Chính phủ; tiếp tục nghiên cứu toàn diện các vướng mắc, bất cập khác của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật hiện hành; hoàn thiện dự thảo Luật, báo cáo Thủ tướng Chính phủ để trình Quốc hội.

Tại phiên họp, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã nhấn mạnh yêu cầu cần nâng cao trách nhiệm, chất lượng văn bản, phân công hợp lý hơn, phối hợp chặt chẽ hơn trong quá trình soạn thảo, thẩm định, thẩm tra, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật, tránh tình trạng “giữa đường đổi vai”.

Theo Thủ tướng, việc này tạo cơ chế để từng bộ trưởng, thành viên Chính phủ khi được giao chủ trì dự án luật phải đề cao trách nhiệm, theo sát đến cùng cho đến khi Quốc hội thông qua, bảo đảm tính hệ thống, thông suốt, không cắt khúc trong quá trình xây dựng luật.

Hà Chính