Năm Chủ tịch ASEAN: Vị thế và vai trò Việt Nam

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chính thức tiếp nhận chiếc búa tượng trưng cho chức Chủ tịch ASEAN từ Thủ tướng Thái Lan. Ảnh: VGP

Việt Nam đã chính thức tiếp quản vai trò Chủ tịch Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) năm 2020 trong buổi lễ chuyển giao được tổ chức tối 4/11 sau lễ bế mạc Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 35 tại Thái Lan.

Trả lời phỏng vấn báo chí sau Hội nghị này, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Quốc Dũng cho biết, trong thông điệp khi tiếp nhận vai trò Chủ tịch ASEAN, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã khẳng định Việt Nam sẵn sàng với ý thức trách nhiệm cao nhất để đảm nhiệm vai trò Chủ tịch ASEAN 2020; Việt Nam vui mừng chào đón các nước đến với Việt Nam năm 2020. 

Thủ tướng cũng công bố chủ đề, giới thiệu các ưu tiên của Việt Nam cho năm Chủ tịch ASEAN 2020, đồng thời khẳng định “tư duy Cộng đồng, hành động Cộng đồng” là điều ASEAN cần nhất để xây dựng thành công Cộng đồng.

Theo Thứ trưởng Nguyễn Quốc Dũng, cho đến nay, Việt Nam đã sẵn sàng về bộ máy tổ chức, nhân lực, đã có các đề án, kế hoạch hành động tổng thể cho năm 2020, giờ là lúc bắt tay vào triển khai cụ thể.

”Trước mắt, chúng ta sẽ tập trung chuẩn bị cho Hội nghị hẹp các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN diễn ra vào tháng 01/2020 tại Nha Trang, Khánh Hòa. Đây là hoạt động lớn đầu tiên, mở đầu cho Năm Chủ tịch ASEAN 2020, với trọng tâm là thống nhất các định hướng, ưu tiên xuyên suốt năm 2020 của ASEAN dưới sự chủ trì và điều hành của Việt Nam”, Thứ trưởng cho biết.

Theo các chuyên gia, trong bối cảnh tình hình khu vực và quốc tế biến động không ngừng, chủ nghĩa dân tộc và xu thế bảo hộ gia tăng, thách thức của ASEAN là làm sao giữ vững và củng cố vị thế đầu tàu, khởi xướng và dẫn dắt nhiều cơ chế hợp tác trong khu vực.

Việt Nam đã chọn chủ đề “ASEAN gắn kết và chủ động thích ứng” cho Năm Chủ tịch 2020, với trọng tâm phát huy sức mạnh nội lực của Hiệp hội thông qua sự đoàn kết, liên kết với nhau, trong đó có gắn kết về kinh tế, về xây dựng cộng đồng cũng như sự gắn kết của mỗi quốc gia với cộng đồng trong sự phát triển lấy con người làm trung tâm.

Trong khi đó, yếu tố "chủ động thích ứng" có nghĩa là linh hoạt điều chỉnh trước các diễn biến trong tình hình quốc tế và khu vực, thách thức đan xen những cơ hội, như sự phát triển rất nhanh chóng của khoa học công nghệ, sự cạnh tranh ngày càng gay gắt của các nước lớn và các thách thức về an ninh phi truyền thống như biến đổi khí hậu, dịch bệnh...

Thông qua vai trò Chủ tịch ASEAN, Việt Nam sẽ thể hiện được khả năng dẫn dắt và điều phối, để tất cả các nước thành viên có thể nắm bắt cơ hội và vượt qua thách thức, hướng tới xây dựng cộng đồng bền vững.

Năm Chủ tịch ASEAN 2020 càng thêm có ý nghĩa khi sự kiện này đánh dấu cột mốc 25 năm Việt Nam bước vào "mái nhà chung" ASEAN. Cũng trong năm 2020, Việt Nam sẽ đảm nhận vị trí Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc. Đây là những hoạt động ngoại giao quan trọng để Việt Nam thể hiện vị thế, uy tín, cũng như năng lực trên trường quốc tế.Việt Nam sẽ đóng góp không chỉ tiếng nói của mình, mà còn đại diện cho cả Cộng đồng ASEAN ở một diễn đàn quan trọng và tầm cỡ như Liên Hợp Quốc.

Cơ hội để Việt Nam dẫn dắt ASEAN vượt qua các thách thức

Trả lời phỏng vấn TTXVN, ông Choi Shing Kwok, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Đông Nam Á của Singapore (ISEAS), cho rằng trong tình hình hiện nay, việc đảm nhiệm cương vị Chủ tịch luân phiên chính là cơ hội để Việt Nam dẫn dắt ASEAN đối phó và vượt qua các thách thức. 

Viện trưởng Viện Nghiên cứu Đông Nam Á của Singapore nhấn mạnh hiện nay chính là thời điểm để tất cả các quốc gia và cộng đồng thế giới quan tâm đến khu vực Đông Nam Á. Thứ nhất, đây là khu vực ổn định trong bối cảnh tình hình địa chính trị thế giới diễn biến phức tạp và thay đổi sâu sắc.

Thứ hai, Đông Nam Á cũng là một trong những khu vực có tốc độ tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ nhất trên thế giới. Do đó, năm 2020 tới đây sẽ là thời điểm để Việt Nam thể hiện vai trò lãnh đạo chiến lược, dẫn dắt ASEAN phát triển bằng những chính sách do mình đề ra.

Đơn cử như việc thúc đẩy ký kết Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP), hiện nay chỉ còn Ấn Độ chưa đồng ý, trong khi 15 nước tham gia đàm phán còn lại đã đều nhất trí cho một hiệp định thương mại tự do có tổng giá trị tương đương 30% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) thế giới. Đây sẽ là cơ hội để Việt Nam dẫn dắt ASEAN và các nước thành viên khác của RCEP cùng nhau nỗ lực thuyết phục Ấn Độ gia nhập hiệp định càng sớm càng tốt.

Một vấn đề nữa vừa là cơ hội, song cũng vừa là thách thức đối với Việt Nam trong năm Chủ tịch ASEAN tới đây khi các nước cùng thúc đẩy đàm phán xây dựng hoàn thiện Bộ Quy tắc ứng xử của các bên trên Biển Đông (COC) với Trung Quốc. Việt Nam cần tiếp tục nỗ lực thúc đẩy tiến trình đàm phán giữa ASEAN và Trung Quốc. 

Đề cập đến nội dung tăng cường sự đoàn kết và tiếp tục củng cố vững chắc vai trò trung tâm của ASEAN tại khu vực, ông Choi Shing Kwok cho rằng có hai phương diện chính cần quan tâm.

Thứ nhất, Việt Nam có thể đề ra phương hướng chiến lược cho ASEAN trên cơ sở nghiên cứu và xem xét mọi vấn đề liên quan một cách phù hợp. Với vai trò lãnh đạo của mình, Việt Nam hoàn toàn có thể đưa ra các ý tưởng, xây dựng kế hoạch và mang lại động lực cho các nước ASEAN trong việc đối phó với các thách thức và tình huống khó khăn mà họ gặp phải. Thêm vào đó, Việt Nam sẽ là Ủy viên không thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc nhiệm kỳ 2020-2021, nên Việt Nam sẽ có cơ hội thuận lợi để thể hiện vai trò lãnh đạo của mình trên phạm vi toàn cầu, đồng thời giúp mở rộng và khẳng định vai trò trung tâm của ASEAN trên trường quốc tế.

Thứ hai, Việt Nam cần thể hiện rõ vai trò ngoại giao tích cực để nâng cao vị thế của ASEAN. Trên cương vị Chủ tịch luân phiên, Việt Nam sẽ phải nỗ lực vận động tất cả các quốc gia thành viên cùng tham gia bảo vệ và duy trì lợi ích tại khu vực.

Ông Choi Shing Kwok tin rằng Việt Nam có khả năng làm được việc đó và điều này cũng sẽ giúp thúc đẩy và hiện thực hóa chương trình nghị sự của đề ra cho năm Chủ tịch ASEAN. Theo chuyên gia Singapore, không chỉ có vai trò quan trọng trong việc tập hợp, tăng cường sự đoàn kết và thống nhất trong nội bộ các quốc gia thành viên ASEAN, Việt Nam còn có trách nhiệm thúc đẩy, tăng cường mối quan hệ hợp tác tốt đẹp giữa hiệp hội với các nước đối tác và đối thoại.
 
Cũng đề cập vấn đề này, trang mạng “The Diplomat” ngày 8/11 đăng tải bài viết "Việt Nam sẽ làm chủ tịch ASEAN năm 2020 như thế nào?”, với nhận định Việt Nam với vai trò ngày càng tích cực trong ASEAN sẽ phải giải quyết tất cả các vấn đề khu vực.

Tác giả bài cho rằng với việc trở thành Chủ tịch ASEAN thay Thái Lan vào năm tới Việt Nam sẽ đánh dấu một bước tiến về vai trò của mình vào năm 2020. Theo bài báo, kể từ khi gia nhập ASEAN vào năm 1995, Việt Nam đã tiến hành một loạt cải cách như chính sách đổi mới, hội nhập ngày càng rộng với thế giới và nhanh chóng nổi lên là một nền kinh tế phát triển nhanh nhất, một đối tác đáng tin cậy ở khu vực, cũng như trong khối ASEAN.

Việt Nam đã hai lần làm Chủ tịch ASEAN vào các năm 1998 và 2010, và trong hai lần này, Việt Nam đã thúc đẩy một số nội dung ưu tiên, như thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các quốc gia Đông Nam Á, phát triển các tổ chức mới và thu hút sự quan tâm của các cường quốc trên thế giới. 

Bài viết tin tưởng rằng Việt Nam, với cương vị Chủ tịch ASEAN năm 2020, sẽ tiếp tục các nội dung này, đặc biệt năm 2020 đánh dấu 25 năm Việt Nam là thành viên ASEAN, cũng như đánh dấu nửa chặng đường của Tầm nhìn cộng đồng ASEAN đến năm 2025 - chủ trương  đã được thông qua vào năm 2015.

Bối cảnh của năm 2020 khác với năm 2010. Môi trường của khu vực và quốc tế đang đối mặt với căng thẳng. Tuy nhiên, Việt Nam của năm 2020 đã có những bước tiến đáng kể. Quốc gia Đông Nam Á này đã thiết lập các mối quan hệ sâu rộng với các nước như Mỹ, Nhật Bản, Australia và các nước Liên minh châu Âu (EU).

Bài báo nhận định Việt Nam không nghi ngờ gì về bối cảnh đầy thách thức này, cùng với thực tế là Việt Nam cũng có các ưu tiên trong chính sách đối nội và đối ngoại khi đồng thời là Ủy viên không thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc. Giống như Thái Lan với cương vị Chủ tịch ASEAN năm 2019, giới quan sát có thể hy vọng chương trình nghị sự khi Việt Nam làm Chủ tịch sẽ vừa được kế thừa, song cũng vừa có sự thay đổi vào năm 2020. Đó là tiếp tục công việc của Chủ tịch ASEAN trước đó với các mốc thời gian và nội dung khác nhau về sự phát triển của ASEAN, đồng thời thúc đẩy những ưu tiên chính mà Việt Nam đang hướng tới.

Thành Đạt