Xuất khẩu dịch vụ - mục tiêu và động lực mới

Xuất khẩu dịch vụ cần được coi là mục tiêu và động lực mới trong thời gian tới.

Trên thực tế, nhập siêu dịch vụ của Việt Nam tăng nhanh cùng với đà tăng xuất nhập khẩu hàng hóa vì trên 80% thị phần vận chuyển hàng biển, dù xuất hay nhập khẩu, cũng là do các hãng nước ngoài đảm nhận.

Nhập siêu dịch vụ tăng mạnh cùng đà tăng của hàng triệu du khách quốc tế mỗi năm, do thị phần hàng không của Việt Nam, dù bay ra hay bay vào, cũng đa phần do hãng hàng không nước ngoài đảm nhận. Năm 2017, Việt Nam thu về 8,3 tỷ USD từ khách quốc tế, so với 12,6 tỷ USD ở Indonesia; 18,4 tỷ USD ở Singapore và 52,5 tỷ USD ở Thái Lan.

Theo số liệu thống kê năm 2018 của Master Card, trung bình, du khách tại Bangkok chi tiêu mỗi ngày khoảng 173USD (so với chỉ tiêu 96 USD mỗi ngày ở Việt Nam).

Việt Nam được xếp thứ 24/141 quốc gia về tài nguyên du lịch, nhưng chỉ đứng thứ 75/141 về năng lực cạnh tranh du lịch toàn cầu, mặc dù đã có nhiều chủ trương và chính sách phát triển du lịch thành ngành kinh tế mũi nhọn…

Các dịch vụ du lịch và tài chính-ngân hàng quốc tế và phục vụ ngoại giao đoàn hạn chế, nghèo nàn và ít giá trị gia tăng cũng làm chậm tăng các thu nhập từ xuất khẩu dịch vụ tại chỗ của Việt Nam và mất cơ hội cân bằng cán cân thanh toán dịch vụ tổng thể của nước ta.

Việc kém phát triển dịch vụ logicstics, bảo quản và chế biến nông sản nông nghiệp là căn nguyên của tình trạng hư hỏng và thất thoát tới 30% sản lượng nông sản; kéo dài tình trạng “được mùa mất giá” và hạ giá bán nông sản tại đầu bờ chỉ bằng 1/3 giá tại chợ và thậm chí bằng 1/10 giá xuất khẩu.

Mỗi năm có khoảng 40.000 người Việt ra nước ngoài để khám chữa bệnh với chi phí hàng tỷ USD. Hàng chục nghìn học sinh đi học nước ngoài với chi phí hàng tỷ USD/năm cũng làm tăng kim ngạch nhập siêu dịch vụ của Việt Nam….

Nghĩa là đã kéo dài nhiều thập kỷ qua tình trạng Việt Nam chưa chú ý nhiều tới mục tiêu, động lực tăng trưởng kinh tế, thu nhập tài chính cả vĩ mô và vi mô từ phát triển dịch vụ và xuất khẩu dịch vụ.

Việt Nam có nhiều lợi thể cả về điều kiện tài nguyên, khí hậu, con người và truyền thống để định hình và phát triển những dịch vụ truyền thống và mới, hiện đại, chất lượng cao, đa tiện ích.

Chẳng hạn, Việt Nam đã nghiên cứu, ứng dụng trong dự phòng và điều trị nhiều kỹ thuật chuyên môn cao tại nhiều bệnh viện trung ương, tỉnh và huyện, như can thiệp tim mạch, thụ tinh ống nghiệm, phẫu thuật nội soi, ghép tạng, ghép tế bào gốc đồng loại, ứng dụng Robot định vị trong phẫu thuật cột sống và phẫu thuật nội soi nhi khoa.

Người đứng đầu một bệnh viện ung thư hàng đầu cả nước cũng cho rằng, trình độ điều trị của các bác sĩ trong nước không thua bất cứ quốc gia nào. Riêng về K, thậm chí bác sĩ Việt Nam tiếp xúc với nhiều loại ung thư hơn, nên còn có nhiều kinh nghiệm hơn trong chữa trị, điển hình là điều trị ung thư vú.

Nhiều bệnh viện như Việt Đức, Nhi trung ương, Bạch Mai, Chợ Rẫy, ĐH Y dược, Từ Dũ... còn giảng dạy cho nhiều khóa các bác sĩ nước ngoài trong lĩnh vực phẫu thuật nội soi, hiếm muộn...

Nhiều bệnh viện Việt Nam có đội ngũ phiên dịch hỗ trợ chuyên nghiệp và bác sỹ Việt biết tiếng Anh, rất khéo tay, chuyên môn cao, có đầy đủ trang thiết bị kỹ thuật đáp ứng tất cả nhu cầu điều trị nha khoa cho người nước ngoài, trong khi giá rẻ từ 1/2 đến 1/5, thậm chí chỉ bằng 1/10 ở Singapore…

Một thị trường du lịch kết hợp khám chữa bệnh và nghỉ dưỡng chất lượng cao cho hàng trăm triệu dân có nhu cầu và khả năng thanh toán ngày càng cao chính là động lực mới cho ngành y tế nước nhà vươn lên, hướng tới một hệ thống dịch vụ tích hợp tiện ích, chuyên nghiệp, hiệu quả và khác biệt, chất lượng cao, bác sỹ giỏi và tận tâm, y đức cao, được “tính đủ, thu đủ” theo chuẩn quốc tế, lấy sự hài lòng của người bệnh làm mục tiêu và thước đo đánh giá cao nhất

Về triển vọng, Việt Nam cần chủ động quy hoạch và đẩy mạnh xã hội hóa đầu tư phát triển chuỗi các cơ sở dịch vụ chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu cho cả cộng đồng người dân trong nước và người nước ngoài… Đồng thời, xây dựng hệ thống thông tin cập nhật, rõ ràng và chính xác danh mục địa chỉ và giá cả những dịch vụ chất lượng cao; tổ chức những hoạt động xúc tiến thị trường rộng rãi cả trong và ngoài nước một cách chuyên nghiệp, hiệu quả hơn.

Xuất khẩu dịch vụ (trước hết trong các dịch vụ chính phủ, dịch vụ du lịch, tài chính, vận tải và kinh doanh doanh công nghệ cao khác, như dịch vụ viễn thông, máy tính và thông tin, dịch vụ tư vấn, bảo hiểm và hưu trí, dịch vụ sở hữu trí tuệ…) phải được coi là mục tiêu và động lực mới của năm 2020, đặc biệt trong bối cảnh thực thi các FTA thế hệ mới, như CPTPP và cả EVFTA.

Điều đó không chỉ giúp cân bằng cán cân thanh toán thương mại hàng hóa-dịch vụ chung, mà còn trực tiếp góp phần phát triển sản xuất công, nông nghiệp, cải thiện cơ cấu kinh tế và khai phá các thị trường tiềm năng trị giá  hàng trăm tỷ USD trong và ngoài nước; giúp người dân bớt tâm lý sính ngoại, cải thiện chất lượng sống, cải thiện việc làm, thu nhập, tạo sức hút vốn đầu tư và du khách nước ngoài tìm đến Việt Nam khám phá, trải nghiệm và gửi gắm niềm tin. Và khi đó lợi cho ta, lợi cho bạn, lợi cả đôi đường…!

TS.Nguyễn Minh Phong