Chung tay gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống Tây Nguyên

Nghệ nhân Quảng Ngãi tái hiện lễ khao lề thế lính Trường Sa. Ảnh: Chinhphu.vn

Ngày hội văn hoá, thể thao và du lịch các dân tộc Việt Nam khu vực miền Trung -Tây Nguyên diễn ra tại Phú Yên từ ngày 1 - 3/7, đã để lại nhiều ấn tượng tốt đẹp trong lòng du khách.

Trong đêm khai mạc, hàng nghìn khán giả rất phấn chấn khi được hoà mình cùng nhịp chiêng, tiếng trống rộn rã của màn hoà tấu chiêng xoang do những nghệ nhân Bana đến từ tỉnh Kon Tum biểu diễn. Những chàng trai cô gái khép vòng xoay quanh cây nêu trong nhịp chiêng rộn ràng, hòa với màn nhảy múa của con rối mà người Bana gọi là “Đấng phiêu nhân”.

Đạo diễn toàn bộ chương trình này là nghệ nhân Y Blơn, nay đang ở tuổi 60. Điều đáng nói là trong đoàn biểu diễn nghệ thuật này có hơn 20 người và họ đều là con trai, con gái, con cháu nội, ngoại của Y Blơn.

Nghệ nhân Y Blơn cho biết mình đã biết hát dân ca Bana khi từ lúc 5 tuổi, do mẹ dạy. Khi lớn lên, ông lại truyền dạy những gì mình học được cho con, cháu. Đứa nào chưa biết hát, ông dạy hát, chưa biết làm và sử dụng nhạc cụ dân tộc ông dạy làm, đứa nào chưa biết múa xoang ông dạy múa... Cứ mỗi dịp liên hoan văn hoá được tổ chức tại địa phương, khu vực, hay trung ương, ông lại tập hợp con, cháu luyện tập và đưa đi biểu diễn để giới thiệu những cái hay, cái đẹp của dân tộc mình.

Cũng trong đợt liên hoan này, lần đầu tiên lễ hội Katê truyền thống của người Chăm do những nghệ nhân đến từ tỉnh Ninh Thuận biểu diễn. Người đóng vai trò Sư Cả trong lễ hội Katê là chàng trai Cửu Đặng Long An.

Mới hơn 25 tuổi nhưng An đã làm các nghi lễ với vai trò một Sư Cả một cách thuần thục. Từ rất nhỏ đã được cha là Sư Cả Cửu Lạc, một nghệ nhân đánh trống nức tiếng làng Chăm Bắc Bình dạy cho cách đánh trống Ghi năng, trống Baranưng, các nghi thức lễ hội Katê của đồng bào Chăm... Với An, được trình diễn lễ hội dân tộc mình cho bạn bè khắp nơi biết nét độc đáo của văn hoá Chăm là một vinh dự, tự hào.

Những ngày hội văn hoá, thể thao và du lịch miền Trung - Tây Nguyên một lần nữa mang lại cho chúng ta một cái nhìn rõ nét hơn, được tiếp cận sự phong phú, đa dạng và độc đáo văn hoá các dân tộc.

Tuy nhiên, để việc gìn giữ phát huy các giá trị văn hoá truyền thống, cần sự nổ lực của ngành Văn hoá từ trung ương đến địa phương và các ngành liên quan. Nhưng quan trọng nhất vẫn là ý thức gìn giữ của mỗi người dân trong cộng đồng các dân tộc.

Bà Nguyễn Thị Phương, Phó Giám đốc Trung tâm Văn hoá tỉnh Bình Thuận cho biết, đã có sáng kiến thành lập các “Câu lạc bộ cùng sở thích”, tập hợp những nghệ nhân Chăm yêu thích nhiều bộ môn nghệ thuật khác nhau và tổ chức họ thành những đội, nhóm và mời nghệ nhân về truyền dạy. Chính những đội, nhóm này sẽ phục vụ du khách tại các khu nghỉ dưỡng của tỉnh để giới thiệu về văn hoá Chăm. Qua đây, nghệ nhân vừa có thể gìn giữ, phát huy được vốn văn hoá truyền thống của dân tộc Chăm vừa có thể sống được với nghề một cách đầy đủ thì không gì bằng.

Còn theo ông Đỗ Quang Sực, Phó Giám đốc Trung tâm văn hoá triển lãm tỉnh Kon Tum, hiện tỉnh chưa có những chính sách để đầu tư cho các gia đình như Y Blơn. Nhưng qua thực tế cho thấy, muốn bảo tồn và phát huy những giá trị văn hoá truyền thống của đồng bào các dân tộc, rất cần những gia đình như Y Blơn.

Cũng theo ông Sực, hiện nay tỉnh thường xuyên tổ chức liên hoan cồng chiêng. Đây là dịp thu hút người dân đến với các sinh hoạt văn hoá, đặc biệt là giới trẻ. Từ đam mê, họ tự tìm đến học và gìn giữ. Ông Sực cho rằng, người làm văn hoá không nên can thiệp quá sâu vào các hoạt động, mà chỉ nên tạo thêm nhiều cơ hội cho họ và định hướng họ về những đặc trưng văn hoá của đồng bào, để chính họ tự quyết trong việc gìn giữ và phát huy nó như thế nào. 

Hiện nay, ngành Văn hoá Phú Yên đang tính đến việc lựa chọn những nghệ nhân tiêu biểu truyền dạy lại cho những thanh niên trong làng yêu thích và có tâm huyết văn hoá truyền thống làm hạt nhân để nhân rộng trong cộng đồng.

Nam Minh