Hát Xoan trở thành Di sản thế giới: Tự hào và trách nhiệm

Đoàn Việt Nam tại cuộc họp của UNESCO ở Bali, Indonesia. Ảnh: baophutho.com.vn

Vượt lên 23 hồ sơ trình UNESCO xem xét là di sản phi vật thể cần được bảo tồn khẩn cấp trong phiên họp lần này, hồ sơ Hát Xoan Phú Thọ được đánh giá là bộ hồ sơ hoàn thiện nhất, thỏa mãn tất cả các tiêu chí bắt buộc của cơ quan khoa học tư vấn và là bộ hồ sơ khả quan nhất để UNESCO xem xét công nhận.

Theo nhận xét của các thành viên Ủy ban liên chính phủ về bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO, Hồ sơ Hát xoan Phú Thọ đã hội đủ các tiêu chuẩn cần thiết để UNESCO công nhận.

Đó là: Hát Xoan vừa có giá trị về mặt nghệ thuật, vừa thể hiện bản sắc của cộng đồng, đồng thời Việt Nam cũng đã nêu tốt các biện pháp cụ thể để bảo tồn, khôi phục Hát Xoan. Chính phủ đóng vai trò quan trọng trong chỉ đạo, điều hành công tác bảo tồn. Hồ sơ đã chứng minh được sự ủng hộ của cộng đồng địa phương trong việc bảo vệ Hát Xoan và đề nghị công nhận hát xoan là di sản phi vật thể của thế giới. Tại Việt Nam, Hát Xoan có mặt trong các danh sách nghiên cứu và bảo tồn của nhạc viện, viện nghiên cứu văn hóa và nghệ thuật thuộc Bộ VHTT&DL cũng như trong các hệ thống nghiên cứu và bảo tồn của tỉnh Phú Thọ từ nhiều năm qua.

Như vậy, cùng với Nhã nhạc Cung đình Huế, Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên, Ca trù, Quan họ Bắc Ninh, Hội Gióng, Hát Xoan Phú Thọ là di sản văn hóa phi vật thể thứ 6 của Việt Nam được UNESCO công nhận là di sản thế giới.

Hát Xoan là lối hát thờ thần Thành Hoàng, thuộc dân ca nghi lễ phong tục gắn với hội mùa của người dân Phú Thọ. Thường vào mùa xuân, các phường Xoan lần lượt khai xuân ở đình, miếu. Vào ngày mùng 5 Âm lịch hàng năm thường hát ở Đền Hùng.

Nguồn gốc của Hát Xoan gắn liền với những giai thoại của thời đại Vua Hùng dựng nước. Các làng Xoan gốc đều là những ngôi làng cổ nằm trên địa bàn trung tâm nước Văn Lang. Vì vậy, Hát Xoan còn bảo lưu được nhiều yếu tố văn hóa cổ của thời đại bình minh dựng nước... Hát Xoan Phú Thọ được vinh danh là sự đóng góp xứng đáng của Việt Nam để làm nên sự đa dạng, phong phú của Kho tàng di sản văn hoá nhân loại.

Theo Nhạc sĩ Đặng Hoành Loan, Hát Xoan là một hình thức âm nhạc cổ truyền, kết hợp giữa văn hóa, lịch sử và nghệ thuật. Điều quan trọng trước tiên bây giờ là phải bảo tồn được tính toàn vẹn của Hát Xoan, bởi chỉ một chút “cải biên” Hát Xoan sẽ mất dần bản chất.

Tự hào về di sản, thế hệ trẻ ở Phú Thọ cũng bày tỏ trách nhiệm của mình trong việc bảo tồn giá trị độc đáo của Hát Xoan.

Bạn Nguyễn Thị Hồng Nhung (18 tuổi) phường Xoan An Thái, học sinh Trường Trung học phổ thông Việt Trì, người thuộc thế hệ thứ tư trong một gia đình biết hát Xoan cho rằng trách nhiệm của thế hệ trẻ ở Phú Thọ là phải góp phần gìn giữ và phát huy giá trị của Hát Xoan, vốn quý trong kho tàng nghệ thuật dân tộc.

Trả lời Báo Phú Thọ về tin vui này, ông Hà Kế San, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ, cho biết để bảo tồn và phát huy giá trị của Hát Xoan, địa phương phải có chương trình hành động một cách cụ thể thiết thực.

Trước mắt cần duy trì thường xuyên tổ chức hoạt động của 4 phường Xoan gốc: Kim Đới, Thét, Phù Đức và An Thái (thuộc xã Kim Đức và xã Phượng Lâu, thành phố Việt Trì); tổ chức các cuộc liên hoan, giao lưu, hội thi, hội diễn để giới thiệu Hát Xoan tới đông đảo quần chúng nhân dân; lập các dự án phát triển du lịch, gắn Hát Xoan với các tour, tuyến du lịch về với cội nguồn đất Tổ Hùng Vương.

Giới thiệu quảng bá Hát Xoan bằng nhiều hình thức: Tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng; xuất bản, in ấn tài liệu, trưng bày giới thiệu Di sản Hát Xoan tại Bảo tàng Hùng Vương; Mở chuyên mục dạy hát dân ca Xoan trên sóng phát thanh truyền hình; tổ chức các lớp truyền dạy Hát Xoan đưa Hát Xoan vào trường học trong chương trình “Trường học thân thiện, học sinh tích cực”; xây dựng Đề án bảo tồn di sản Hát Xoan; thành lập Quỹ hỗ trợ tài chính, kinh phí để truyền dạy, luyện tập, xuất bản các ấn phẩm văn hóa…

Đây là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu, là biện pháp để bảo tồn, gìn giữ, phát huy giá trị di sản của địa phương.

Mai Hồng