TPHCM: Nhiều đoàn nghệ thuật mong “an cư, lạc nghiệp”

Các nghệ sĩ nhà hát cải lương Trần Hữu Trang tập luyện một vở diễn. Ảnh: Hội nghệ sĩ sân khấu

Báo SGGP dẫn khảo sát của Ban Văn hóa - Xã hội HĐND TPHCM cho thấy việc đầu tư cho lĩnh vực văn hóa nghệ thuật chuyên nghiệp  tại TPHCM chưa được chú trọng đang đẩy các đoàn nghệ thuật vào tình trạng “lay lắt”, “hắt hiu”.

Hàng chục năm “ở nhờ”

TPHCM hiện chỉ có duy nhất một nhà hát mới được xây dựng là rạp Hưng Đạo, đã giao cho đơn vị nghệ thuật Nhà hát cải lương Trần Hữu Trang. Nhưng công trình này vướng phải hàng loạt lỗi thiết kế, nhiều hạng mục chưa sử dụng đã hết hạn bảo hành, một số thiết bị kỹ thuật mới sử dụng đã hư hỏng.

Với Nhà hát Nghệ thuật Phương Nam (gồm đoàn xiếc và đoàn múa rối), Đề án công trình Nhà hát Xiếc đa năng ở Phú Thọ, quận 11 đã có từ 16 năm trước, nhưng đến nay nhà hát vẫn không có nhà. Rạp xiếc dời từ công viên 23-9 về công viên Gia Định, với tình trạng rạp bạt di động đã hơn 20 năm tuổi đời, nhà hát phải sử dụng các container làm văn phòng cho nhân viên tránh nắng mưa.

Trụ sở chính của nhà hát hiện thời là rạp Nhân Dân ở quận 5 với phòng ốc cũ kỹ và một sân khấu xuống cấp, ẩm thấp, không thể phục vụ công tác biểu diễn. Điểm diễn múa rối nước (thuê mặt bằng) nằm bên trong Bảo tàng Lịch sử TPHCM, quận 1, múa rối cạn không có điểm diễn cố định.

Nhà hát Giao hưởng - Nhạc - Vũ kịch TPHCM (HBSO). Hiện nay, văn phòng HBSO ở dưới tầng hầm Nhà hát Thành phố, dàn nhạc, dàn hợp xướng tập tại rạp Thanh Vân, nơi đây cũng là kho nhạc cụ của nhà hát. Riêng các nghệ sĩ múa phải lần lượt di chuyển điểm tập (đi thuê) từ Trường Múa TPHCM đến Liên hiệp Các hội văn học nghệ thuật TPHCM, nhưng hiện nay đoàn múa HBSO cũng không có chỗ để tập luyện.

Cách đây nhiều năm, HBSO được thành phố đầu tư mua một dàn nhạc cụ hiện đại nhất Việt Nam với kinh phí 2 triệu USD, để chuẩn bị cho việc ra mắt nhà hát HBSO tại số 23 Lê Duẩn, quận 1. Nhưng sau nhiều năm, dự án nhà hát tại địa điểm này bị thay đổi, với ý tưởng mới sẽ xây dựng nhà hát tại Công viên 23-9 tiếp đó chuyển sang Thủ Thiêm, quận 2. Như vậy, tính đến nay, dự án xây dựng nhà hát HBSO đã kéo dài 23 năm.

NSƯT Trần Vương Thạch, Giám đốc HBSO nói: “Để xây dựng sự nghiệp cần có nguồn nhân lực. Khi đã xây dựng được nguồn nhân lực chất lượng, có được hàng loạt tác phẩm, kịch mục trình diễn, thì chúng tôi lại không có nhà hát - điểm diễn. Chúng tôi mong mỏi phải sớm có nhà hát thì mới có thể phát huy, phát triển được nghệ thuật biểu diễn”.

Bất cập chuyện biên chế

Hiện nay, hầu hết các nghệ sĩ chuyên nghiệp đang làm việc trong các đoàn nghệ thuật đều phải làm nghề tay trái vì đồng lương không đủ trang trải cuộc sống.

Nghệ sĩ cải lương, hát bội, múa rối, xiếc, múa, nhạc công, nhạc trưởng... phải tất bật kiếm thêm từ việc dạy học, chạy show lẻ, diễn hát chầu theo mùa, kinh doanh hàng quán, mua bán trên mạng, may gia công, chạy xe ôm... hoặc nhờ vào kinh tế gia đình hỗ trợ để giữ nghề.

Thời gian qua, Nhà hát Cải lương Trần Hữu Trang rất muốn đào tạo thêm nghệ sĩ trẻ để tìm kiếm những tài năng thực sự bổ sung vào lực lượng giỏi nghề, nhưng vì vướng chỉ tiêu biên chế được duyệt nên đành bất lực.

Ngoài ra, khó khăn lớn của nhà hát chính là việc thiếu kịch bản hay, do đội ngũ, lực lượng làm nghề (tác giả, đạo diễn) ngày càng khan hiếm. Sân khấu cải lương truyền thống ngày càng khó khăn, thu nhập đời sống không cao, không có chế độ đãi ngộ nên đã không hấp dẫn, thu hút được đội ngũ tâm huyết.

Mặc khác, do nguồn kinh phí có hạn nên nhà hát không hấp dẫn được diễn viên, tác giả, đạo diễn giỏi, cũng như không có điều kiện đầu tư những chương trình nghệ thuật hoành tráng có sức cạnh tranh cao.

Phía HBSO, tình hình nhân sự còn căng hơn. Định biên chỉ có 73 người, nhưng nhân sự nhà hát lên đến con số 142. Vì thế nhà hát phải ký thêm hàng chục hợp đồng ngoài quỹ lương và căng mình tự cân đối kinh phí để bù đắp các khoản lương theo quy định cho những trường hợp này. Dù rằng, từ nhiều năm qua, HBSO là đơn vị nghệ thuật duy trì tổ chức được 3 đêm diễn/tháng, có bán vé và có nhiều chương trình “cháy” vé (doanh thu bán vé 3 tỷ đồng/năm), nhưng chi phí dành cho nhân sự ngoài biên chế quá nhiều khiến đời sống nghệ sĩ loại hình nghệ thuật đỉnh cao cũng không cao.

NSND - đạo diễn Trần Ngọc Giàu, giám đốc Nhà hát Cải lương Trần Hữu Trang, cho biết: “Cải lương là đặc sản của TPHCM. Hiện nay, nếu không nhìn Nhà hát cải lương Trần Hữu Trang như một địa chỉ tiêu biểu để gìn giữ các sân khấu cải lương tại TPHCM, thì ắt hẳn nhà hát sẽ gặp khó khăn. Cần thiết phải có tầm nhìn văn hóa sâu rộng hơn, phải xem cải lương như một di sản của thành phố, phải có chiến lược đầu tư lâu dài. Và khi đó, Nhà hát cải lương Trần Hữu Trang sẽ như là một bảo tàng, đồng thời đảm nhiệm cả công tác nghiên cứu, đào tạo, góp sức gìn giữ và phát huy giá trị loại hình nghệ thuật truyền thống này”.

PN