Dùng tiền lẻ qua trạm BOT trên QL5: Xem xét giảm phí khi địa phương yêu cầu

Người dân bất bình vì “phí chồng phí”

Chiều 4/9 vừa qua, nhiều tài xế lưu thông qua trạm thu phí BOT số 1 QL5, thuộc địa phận xã Lạc Hồng, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên sử dụng tiền lẻ để trả phí sử dụng đường bộ và đỗ xe tại trạm khiến giao thông bị ùn tắc kéo dài trong giờ cao điểm. Hành động này của các chủ phương tiện được cho là nhằm phản đối việc thu phí trên Quốc lộ 5 với mức cao và mục đích thu phí để hoàn vốn cho Dự án đường ô tô cao tốc Hà Nội-Hải Phòng.

Phần lớn người dân đều cho rằng, dân đã nộp phí bảo trì đường bộ rồi nay còn phải chịu thêm phí để bảo trì tiếp cho QL5 và hoàn vốn cho cao tốc Hà Nội-Hải Phòng nữa thì không chấp nhận được.

Trước khi có cao tốc Hà Nội-Hải Phòng, các phương tiện đi trên QL5 vẫn phải nộp phí với mức 10.000 đồng/lượt/trạm/xe tiêu chuẩn. Nhưng nay, mức phí này tăng gấp nhiều lần và dao động từ 40.000-180.000 đồng/lượt (tùy loại xe). Hiện nay, lượng phương tiện lớn nhất lưu thông trên tuyến Quốc lộ 5 là xe tải.

Năm 2007, Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định số 1621 về một số cơ chế chính sách thí điểm đầu tư Dự án đường ô tô cao tốc Hà Nội-Hải Phòng, trong đó nêu việc Vidifi được quản lý, thu phí trên QL5 từ khi Bộ GTVT bàn giao cho đến hết thời gian kinh doanh BOT Dự án cao tốc Hà Nội-Hải Phòng với mức thu theo quy định của Bộ Tài chính. Đến tháng 1/2009, theo chỉ đạo của Chính phủ, Bộ GTVT tiến hành bàn giao nguyên trạng 2 trạm thu phí trên QL5 cho Vidifi. Theo đó, Vidifi được thu phí trên Quốc lộ 5 trong gần 29 năm.

Có thể thấy, làn sóng phản đối thu phí BOT của người dân, doanh nghiệp vận tải đang bùng nổ tại nhiều địa phương và nếu không có sự giải thích thỏa đáng từ cơ quan chức năng để người dân hiểu và chia sẻ thì làn sóng này sẽ không thể chấm dứt.

Vì sao thu phí Quốc lộ 5 trả cho cao tốc Hà Nội-Hải Phòng?

Trở lại với Dự án cao tốc Hà Nội-Hải Phòng, năm 2002, Dự án đường ô tô cao tốc Hà Nội-Hải Phòng được Chính phủ chủ trương xây dựng theo hình thức BOT (xây dựng-kinh doanh-chuyển giao). Tuy nhiên, sau 5 năm khởi động, dự án vẫn không tìm được nguồn vốn để triển khai trong khi đó năm 2007 QL5 đã quá tải, vì vậy Chính phủ giao cho Ngân hàng Phát triển Việt Nam (VDB) huy động vốn để cho vay và triển khai dự án.

Tại thời điểm đó, Thủ tướng Chính phủ đồng ý cho VDB góp vốn để thành lập Tổng Công ty phát triển hạ tầng và đầu tư tài chính (Vidifi) và giao làm chủ đầu tư dự án. Với tổng mức đầu tư 2 tỷ USD, Dự án cao tốc Hà Nội-Hải Phòng là dự án giao thông trọng điểm quốc gia có tổng mức đầu tư lớn nhất từ trước tới nay.

Theo Nghị định 108/2006/NĐ-CP ngày 22/9/2006, Nhà nước đứng ra GPMB và bàn giao mặt bằng sạch để nhà đầu tư triển khai dự án, nhưng do chưa có vốn, nên 4.000 tỷ đồng tiền GPMB đã được Vidifi “ứng” trước. Sau đó, được Nhà nước cam kết hỗ trợ một số chính sách đặc thù cho dự án.

Trong quá trình triển khai, dự án cao tốc Hà Nội-Hải Phòng đã tăng tổng mức đầu tư thêm hơn 20.000 tỷ đồng, nâng tổng mức đầu tư của dự án này lên tới 44.500 tỷ đồng (khoảng 2 tỷ USD – ban đầu là 24.566 tỷ đồng). Con số tăng thêm này được Vidifi giải thích là do thay đổi thiết kế dự án và trượt giá.

Cụ thể, giá trị xây lắp con đường gần 30.000 tỷ đồng, tiền lãi phải trả trong thời gian xây dựng gần 8.000 tỷ, GPMB 4.000 tỷ đồng, thuế giá trị gia tăng khoảng 3.200 tỷ đồng.

Đến tháng 12/2015, Dự án đường ô tô cao tốc Hà Nội-Hải Phòng hoàn thành được Hội đồng Nghiệm thu Nhà nước nghiệm thu, Kiểm toán Nhà nước kiểm toán, quyết toán các gói thầu. Theo đó, thời gian thu phí (cả đường cao tốc và QL5) là 28 năm 8 tháng 27 ngày, sau đó sẽ bàn giao cả 2 đường cho Nhà nước.

Theo chủ trương của Chính phủ, năm 2009 Bộ GTVT bàn giao nguyên trạng 2 trạm thu phí trên Quốc lộ 5 cho Vidifi thu phí và coi đây là một chính sách đặc thù, là 1 khoản vốn góp của Nhà nước vào Dự án cao tốc Hà Nội-Hải Phòng, thực hiện theo hình thức đối tác công-tư (PPP). Vidifi được quản lý, thu phí trên Quốc lộ 5 từ khi Bộ GTVT bàn giao cho đến hết thời gian kinh doanh BOT Dự án đường ô tô cao tốc Hà Nội-Hải Phòng với mức thu theo quy định của Bộ Tài chính.

Ông Đào Văn Chiến, Chủ tịch HĐQT Vidifi thông tin: Sau 2 năm đưa cao tốc Hà Nội-Hải Phòng vào khai thác, bình quân số tiền phí thu được là 5,5 tỷ đồng/ngày, trong khi tiền lãi phải trả là 8 tỷ đồng. Nhà nước cam kết hỗ trợ trực tiếp từ ngân sách 23%, trong đó có 4.000 tỷ đồng tiền giải phóng mặt bằng, nhưng 8 năm nay Nhà nước chưa có gì.

“Vidifi thu phí trên QL5 thực chất là phần vốn góp của Nhà nước vào dự án chứ không phải là thu phí BOT. Nếu không giao cho Vidifi thu thì Nhà nước sẽ thu phí QL5 và lấy tiền đó góp cùng Vidifi làm cao tốc Hà Nội-Hải Phòng”, ông Chiến khẳng định.

Mặt khác, Thủ tướng Chính phủ đã giao nhiệm vụ cho Vidifi phải quản lý, sửa chữa QL5 trong giai đoạn 2018-2020.

Xem xét miễn giảm phí khi có yêu cầu của địa phương

Trong văn bản Vidifi gửi đến báo chí ngày 6/9 có nêu rõ, theo doanh nghiệp này những ngày qua, một số tài xế lái xe tải qua trạm thu phí QL5 "cố tình có hành vi gây mất trật tự" để cản trở hoạt động thu phí và gây ùn tắc giao thông kéo dài trên tuyến đường này.

Vidifi đã có văn bản gửi Bộ Công an và công an các địa phương tuyến QL5 đi qua, đề nghị vào cuộc điều tra làm rõ và lập lại trật tự, bảo đảm an toàn giao thông trên QL5.

Tuy nhiên, doanh nghiệp này cũng khẳng định, người dân có quyền sử dụng tiền lẻ để trả phí sử dụng đường bộ khi qua trạm, điều này không vi phạm pháp luật. Vidifi nhận tiền lẻ bình thường và bố trí nhân viên thu tiền, đưa vé cho chủ phương tiện theo đúng quy định.

Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Ngọc Đông cũng cho biết, việc tổ chức thu phí trên QL5 là đúng quy định, mức phí áp dụng đã được Bộ Tài chính phê duyệt.

“Tiền lẻ được phép sử dụng, vì vậy việc chủ phương tiện dùng tiền lẻ để thanh toán không vi phạm pháp luật và được đơn vị thu phí chấp thuận. Ban Quản lý trạm thu phí sẽ phối hợp với lực lượng chức năng phân luồng phương tiện đỗ vào làn riêng và bố trí người đếm tiền, phát vé cho chủ phương tiện”, ông Đông khẳng định.

Về phía Tổng cục Đường bộ Việt Nam, Tổng Cục trưởng Nguyễn Văn Huyện cho biết, Trạm thu phí trên QL5 nằm trong những trạm mà Tổng cục đang rà soát về mức phí và hoạt động thu phí. Tuy nhiên, việc miễn/giảm phí phải có đề xuất của địa phương.

Liên quan tới những ý kiến cho rằng thu phí trên QL5 để hoàn vốn cao tốc Hà Nội-Hải Phòng là không hợp lý, ông Nguyễn Đức Kiên, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội nhấn mạnh, những ý kiến đó có vẻ rất hay nếu ở góc độ dân tuý nhưng ngân sách nhà nước đang nợ nhà đầu tư 4.000 tỉ đồng chi phí giải phóng mặt bằng nên bây giờ phải cho thu.

Đại diện Uỷ ban Kinh tế Quốc hội của Quốc hội nhận định, các dự án BOT có sai sót nhưng trong quá trình triển khai trong 5 năm, những sai sót đó đã được Chính phủ từng bước sửa sai khắc phục và có giải pháp phòng chống.

Phan Trang