Yếu tố lạ ở xã phát hiện 42 người nhiễm HIV tại Phú Thọ

TS. Hoàng Đình Cảnh, Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế). Ảnh: VGP/Thùy Chi

Để hiểu rõ hơn về vấn đề này, phóng viên Báo Điện tử Chính phủ có bài phỏng vấn TS. Hoàng Đình Cảnh, Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế).

Xin ông cho biết rõ hơn về việc phát hiện 42 người nhiễm HIV ở xã Kim Thượng?

TS. Hoàng Đình Cảnh: Qua hệ thống giám sát thường xuyên những năm gần đây, xã Kim Thượng (huyện Tân Sơn, Phú Thọ) mỗi năm phát hiện một vài ca nhiễm HIV. Trường hợp nhiễm đầu tiên ở xã xảy ra vào năm 2012, nhưng từ 2017 tăng nhanh.

Giữa năm 2018, có một người bệnh trong xã Kim Thượng tử vong do HIV khi điều trị tại bệnh viện. Vì vậy, tỉnh Phú Thọ đã tổ chức điều tra, nghiên cứu chuyên biệt, cử đoàn về Kim Thượng khảo sát, lấy 490 mẫu máu của những người dân địa phương để xét nghiệm và phát hiện được 42 ca dương tính với HIV.

Như vậy, đây không phải là “tự nhiên” hay nhiều người dân xã Kim Thượng “bỗng dưng” nhiễm HIV như thông tin phản ánh ban đầu, mà là sự vào cuộc giám sát chuyên biệt của cơ quan chức năng tỉnh Phú Thọ trên cơ sở phát hiện bất thường từ giám sát thường quy.

42 người mắc này là bị nhiễm kéo dài trong một thời gian, một quá trình và ngành y tế địa phương cũng đã có sự chủ động vào cuộc.

Dư luận đang hoang mang với con số 42 người nhiễm HIV ở một xã miền núi, vậy điều này có bất thường không, thưa ông?

TS. Hoàng Đình Cảnh: Về mặt số lượng, xã Kim Thượng có số lượng người nhiễm HIV cao, nằm trong nhóm xã có số mắc cao, nhưng chưa phải đặc biệt.

Toàn quốc có 60 xã, có trên 50 người nhiễm HIV. Phường có số mắc HIV cao nhất cả nước là một phường ở quận 8 TPHCM với 701 người nhiễm HIV, trong đó có 125 người chết. Xã cao nhất là xã ở huyện Mường Lay (tỉnh Điện Biên) có 142 người nhiễm HIV.

Ở huyện Tân Sơn (Phú Thọ), cũng có 3 xã có số mắc tương đồng nhau về số người mắc HIV: Xã Minh Đài 46 người nhiễm, xã Mỹ Thuận 31 người nhiễm, xã Kim Thượng có 42 người nhiễm, xã Thu Cúc 24 người nhiễm, xã Xuân Đài 21 người nhiễm…

Như vậy xã Kim Thượng nằm ở nhóm cao nhưng chưa phải cao nhất.Tân Sơn là huyện có số người nhiễm HIV đứng thứ 5 trong số 13 huyện của tỉnh Phú Thọ.

Qua khảo sát thực tế ở Kim Thượng, xin ông chia sẻ tình hình người nhiễm HIV ở địa phương này có gì bất thường không?

TS. Hoàng Đình Cảnh: Về mặt dịch tễ, đúng là có khá nhiều vấn đề cần phải chú ý, chúng tôi đang đề nghị Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương nghiên cứu để báo cáo rõ thêm.

Ví dụ, người nhiễm HIV ở Kim Thượng chiếm phần lớn là phụ nữ (26/42), trong khi tính chung cả nước thì tỷ lệ phụ nữ nhiễm HIV chiếm 1/3 tổng số ca. Hơn nữa, độ tuổi của những bệnh nhân nhiễm HIV ở xã này cũng khá lạ, có nhiều cháu còn rất nhỏ, ngược lại có cụ 80 tuổi cũng mắc bệnh.

Chúng tôi đã ghi nhận trường hợp một cháu bé 18 tháng tuổi nhiễm HIV dù mẹ bé không hề nhiễm, chứng tỏ nhiễm qua đường máu. Cạnh nhà cháu bé có 2 vợ chồng nhiễm HIV, bị bệnh vảy nến nhưng không biết mình nhiễm.

Có người nhiễm HIV, khi chúng tôi tiếp cận, họ tự cho rằng có thể họ bị nhiễm HIV trong thời gian đi làm dưới Hà Nội. Một người khác khẳng định không phải nhiễm HIV do tiêm, truyền từ nhà một y sĩ trên địa bàn như đồn thổi…

Tóm lại, bức tranh chung thì Kim Thượng là một xã phát hiện số người nhiễm HIV cao, là một ổ dịch tiềm tàng, cảnh báo cho cộng đồng, các xã khác. Điều nguy hiểm nhất với dịch HIV là có bệnh nhân, có dịch mà không biết, khi đã không biết người mắc bệnh thì nó sẽ lây lan rất mạnh.

Dư luận đang băn khoăn việc 42 người nhiễm HIV ở Kim Thượng bị lây nhiễm qua con đường sử dụng chung dịch vụ y tế tư nhân ở nhà một y sĩ trên địa bàn. Ông có thể giải đáp những băn khoăn này?

TS. Hoàng Đình Cảnh: HIV lây nhiễm qua 3 con đường: máu, quan hệ tình dục, truyền từ mẹ sang con.

42 người bệnh ở Kim Thượng nhiễm HIV lây qua con đường nào, từ bao giờ, rất khó để xác định. Thông tin về việc họ có thể bị lây nhiễm do dùng chung bơm kim tiêm ở nhà một y sĩ địa phương, cũng không loại trừ trường hợp “tát nước theo mưa” để vu tội cho một người nào đó.

Chúng tôi chỉ có thể khẳng định, hiện chưa có cơ sở để khẳng định có hay không việc lây truyền HIV qua đường sử dụng chung dịch vụ y tế.

Xác minh rõ việc này là nhiệm vụ rất cấp thiết. Bộ Y tế và tỉnh Phú Thọ đã thống nhất chỉ đạo quyết liệt theo 2 hướng. Hướng thứ nhất, đề nghị Công an vào cuộc, tiến hành điều tra. Hướng còn lại là nghiên cứu về mặt dịch tễ học và biện chứng.Bộ Y tế đã chỉ đạo Viện Vệ sinh dịch tễ trung ương thiết lập nghiên cứu, đánh giá.

Để làm được các việc này không phải là một sớm, một chiều. Kết luận vụ việc này cần hết sức thận trọng, chính xác trên cơ sở các bằng chứng khoa học, vì nó liên quan đến danh dự và “sinh mạng” một con người.

Nếu kết luận cuối cùng là bị lây nhiễm HIV do tiêm hành nghề y tư nhân thì sẽ phải xử lý hình sự về tội thực hiện sai các quy định về chuyên môn gây hậu quả nghiêm trọng (Điều 325 Bộ luật hình sự). Thế nên, phải làm chắc chắn, kết luận đúng người, không để oan sai.Tôi cho rằng, vấn đề bây giờ là phải giải quyết, lấy quyền lợi, sức khỏe người dân là mục tiêu đầu tiên.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

Thùy Chi (thực hiện)