Thay vì chặt bỏ, hãy trồng xen!

Trồng xen cây sầu riêng trong vườn cà phê giúp tăng thêm thu nhập cho nông dân từ 40-80%. Ảnh minh họa

‘Cạnh tranh’ khốc liệt giữa các loại cây trồng

Việt Nam là quốc gia có lợi thế về nông nghiệp, thể hiện qua việc rất nhiều sản phẩm nông nghiệp phổ biến như hồ tiêu, điều, cà phê, cao su, sắn (khoai mì)… luôn nằm trong top những quốc gia xuất khẩu lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, lợi thế này cũng đồng nghĩa với việc giữa các loại cây trồng này luôn có sự cạnh tranh khốc liệt. Cũng chính vì sự cạnh tranh này dẫn đến tình trạng người nông dân chặt cây này để trồng cây kia - vấn đề “nóng” của ngành nông nghiệp những năm qua.

Vì sao các cơ quan chức năng luôn khuyến cáo người dân không nên chặt điều để trồng cao su khi giá cao su lên cao, không nên chặt cao su để trồng tiêu khi giá cao su xuống thấp, nhưng khuyến cáo chỉ dừng lại ở khuyến cáo? Câu trả lời rất đơn giản: Nông dân là chủ thể sản xuất, họ sẽ quyết định trồng cây gì, nuôi con nào trong mỗi mùa vụ để tăng thêm nguồn thu nhập. Thế nên việc chặt bỏ cây này, trồng cây kia là vì nông dân đang cố gắng tìm một sản phẩm có thể mang lại giá trị kinh tế nhiều hơn.

Để giải quyết khúc mắc này, Chính phủ đã có Quyết định số 899/QĐ-TTg về việc phê duyệt Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững. Bộ NN&PTNT là cơ quan chịu trách nhiệm về Đề án này.

Đây là một nhiệm vụ không dễ dàng, vì nếu không có một giải pháp căn cơ, người nông dân sẽ tiếp tục điệp khúc chặt-trồng khi chạy theo giá bán của các mặt hàng nông nghiệp vốn không ổn định trên thị trường.

Chính vì vậy, việc đưa ra giải pháp giúp nông dân tăng giá trị kinh tế trên một diện tích trồng trọt sẽ thuyết phục người nông dân hạn chế, tiến tới chấm dứt tình trạng chặt-trồng không hợp lý như thời gian qua.

Trồng xen canh - giải pháp ổn định và lâu dài

Vùng đất đỏ basalt Tây Nguyên rất thích hợp với cây công nghiệp dài ngày như cà phê, cao su, hồ tiêu, ca cao… Thời gian qua, khi giá cà phê xuống thấp, nông dân có xu hướng chặt bỏ để trồng cao su, hồ tiêu, nhưng đến khi cao su và hồ tiêu bắt đầu cho thu hoạch thì giá hai mặt hàng này lại giảm sâu. Vậy là người nông dân thêm một lần nữa “đau đầu” khi phải lựa chọn có nên chặt cao su và hồ tiêu để trồng loại cây khác và nên trồng cây nào để giúp ổn định kinh tế gia đình.

Để giải bài toán này, giải pháp mà Viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên (WASI) đưa ra là trồng xen canh trong vườn cà phê.

Thực nghiệm trồng xen canh của WASI cho thấy, trồng xen cây sầu riêng trong vườn cà phê giúp tăng thêm thu nhập từ 40-80%; trồng xen cây bơ thu nhập tăng từ 50-90%; trồng tiêu bám trên cây che bóng trong vườn cà phê (như muồng đen, keo dậu Cuba) thu nhập tăng từ 40-120%.

Còn Sở NN&PTNT Đồng Nai lại chọn phương án làm cánh đồng lớn cho cây ca cao trong vườn điều, vì thế, bước đầu, tỉnh kết hợp với Công ty BamBoo Capital để triển khai tại huyện Trảng Bom với diện tích 1.000 ha.

Ông Huỳnh Thành Vinh, Giám đốc Sở NN&PTNT Đồng Nai cho biết, những năm trước đây, do giá điều không ổn định, người dân đã chuyển đổi vườn điều sang cây trồng khác. Bây giờ, với việc trồng ca cao xen vườn điều, tức là không cần chặt bỏ điều mà vẫn có thể trồng thêm ca cao trong khoảng đất trống, sẽ giúp nông dân tăng thêm giá trị gia tăng trên một đơn vị diện tích.

Việc Đồng Nai mạnh dạn áp dụng phương án trồng xen canh cacao với điều là vì thực tế đã chứng minh hiệu quả của phương án này. Tại hội nghị triển khai dự án cánh đồng lớn liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ cacao xen điều tại Trảng Bom vừa được tổ chức vào ngày 21/3, những nông dân đang tham gia vào mô hình thực nghiệm trồng cacao xen điều cho biết, việc trồng xen này giúp họ tăng doanh thu cao gấp nhiều lần nếu chỉ trồng riêng điều.

Ông Phạm Thành Lập (xã An Hòa, huyện Trảng Bom) chia sẻ, trước đây, vườn điều của gia đình cho doanh thu mỗi năm khoảng 60 triệu đồng, thì nay, trồng xen ca cao, doanh thu tăng hơn 3 lần. Đáng nói hơn là hiệu quả của việc trồng xen này giúp ông không còn phải băn khoăn, đắn đo có nên chặt điều để trồng cây khác khi giá điều xuống thấp nữa!.

Vũ Hạ