Thiết lập khung pháp lý điều chỉnh các quan hệ xã hội trong lâm nghiệp

Qua 12 năm thực hiện, Luật BV&PTR năm 2004 đã tạo khuôn khổ pháp lý quan trọng điều chỉnh các quan hệ xã hội trong lĩnh vực BV&PTR theo mục tiêu quản lý chuyển từ nền lâm nghiệp lấy quốc doanh là chủ yếu sang nền lâm nghiệp nhân dân, đa dạng hóa các thành phần kinh tế tham gia. Kinh tế lâm nghiệp từ chủ yếu dựa vào khai thác, lợi dụng rừng tự nhiên sang bảo vệ, phục hồi rừng tự nhiên và trồng rừng mới, gắn phát triển kinh tế lâm nghiệp với phát huy vai trò môi trường sinh thái, quốc phòng an ninh và an sinh xã hội.

Nhờ đó, diện tích rừng từ 12.306 triệu ha với độ che phủ rừng 37% năm 2004 tăng lên đến năm 2015 diện tích rừng là 14.061 triệu ha với độ che phủ rừng 40,84%; sản lượng gỗ rừng trồng hằng năm đạt khoảng 17 triệu m³, kim ngạch xuất khẩu lâm sản đạt 7,1 tỷ USD.

Mặc dù đạt được một số thành tựu quan trọng, nhưng đến nay Luật BV&PTR năm 2004 đã bộc lộ những tồn tại, hạn chế trong ngăn chặn tình trạng phá rừng, suy giảm rừng tự nhiên, lấn chiếm đất rừng còn diễn ra phức tạp; sản xuất lâm nghiệp bị chia cắt thành các giai đoạn riêng lẻ, hiệu quả sản xuất kinh doanh thấp. Công nghiệp chế biến lâm sản chủ yếu nhỏ lẻ, công nghệ lạc hậu, năng suất, giá trị gia tăng thấp; đóng góp của ngành lâm nghiệp trong nền kinh tế của cả nước rất thấp, thu nhập của người làm nghề rừng thấp...

Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường trình bày Tờ trình dự án Luật BV&PTR (sửa đổi) đã khẳng định sự cần thiết xây dựng và ban hành Luật này; cho biết mục đích xây dựng dự án Luật là thiết lập khung pháp lý điều chỉnh các quan hệ xã hội trong lâm nghiệp là ngành kinh tế, xã hội, bao gồm các hoạt động về quản lý, bảo vệ, phát triển, sử dụng rừng, kinh doanh, chế biến và thương mại lâm sản theo định hướng thị trường và hội nhập quốc tế.

Có cơ cấu quản lý, sản xuất kinh doanh hợp lý, ổn định theo hướng hiện đại, phát triển bền vững cả về kinh tế, xã hội, môi trường; góp phần nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống người làm nghề rừng và công cuộc xây dựng nông thôn mới, ứng phó với biến đổi khí hậu và quốc phòng, an ninh.

Quan điểm xây dựng dự án Luật là thể chế hóa đầy đủ, kịp thời chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước về lâm nghiệp: Quản lý, BV&PTR bền vững là nền tảng cho phát triển lâm nghiệp trên cơ sở đẩy nhanh và làm sâu sắc hơn chủ trương xã hội hóa nghề rừng.

Đồng thời, thể chế hóa chế định sở hữu rừng theo quy định của Điều 53 Hiến pháp năm 2013 đồng bộ với các quy định về quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của chủ rừng, cơ quan quản lý Nhà nước về lâm nghiệp; thu hút các nguồn lực phát triển lâm nghiệp bền vững.

Định khung cơ chế, chính sách tạo nguồn và thu hút các nguồn lực xã hội đầu tư cho lâm nghiệp, hài hòa các lợi ích của Nhà nước, chủ rừng và cộng đồng dân cư; tăng trưởng kinh tế, xóa đói, giảm nghèo và bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu.

Kế thừa những quy định còn phù hợp của Luật năm 2004, bổ sung, hoàn thiện, luật hóa những quy định dưới luật đã được kiểm nghiệm phù hợp với thực tiễn; bảo đảm tính liên tục, tính thống nhất và đồng bộ giữa quy định của Luật này với các luật khác có liên quan; nội luật hóa các điều ước quốc tế có liên quan phù hợp với điều kiện của Việt Nam.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường, bố cục của dự án Luật có 12 chương, 97 điều, so với Luật BV&PTR năm 2004 thì bổ sung 4 chương mới: Chế biến, thương mại lâm sản; hợp tác quốc tế trong lâm nghiệp; giá rừng, đầu tư, tài chính trong lâm nghiệp; quản lý Nhà nước về lâm nghiệp. Dự thảo Luật kế thừa 8 điều; sửa đổi 60 điều; bổ sung mới 29 điều; bỏ 19 điều.

Cụ thể, kết cấu nội dung của dự án Luật như sau: Chương I: Những quy định chung, gồm 9 điều, từ Điều 1 đến Điều 9. Chương II: Quy hoạch lâm nghiệp quốc gia, gồm 9 điều, từ Điều 10 đến Điều 18. Chương III: Quản lý rừng, gồm 15 điều, từ Điều 19 đến Điều 33. Chương IV: Quyền và nghĩa vụ của chủ rừng, gồm 16 điều, từ Điều 34 đến Điều 49. Chương V: Bảo vệ rừng, gồm 10 điều, từ Điều 50 đến Điều 59. Chương VI: Phát triển rừng, gồm 6 điều, từ Điều 60 đến Điều 65. Chương VII: Sử dụng rừng, gồm 12 điều, từ Điều 66 đến Điều 77. Chương VIII: Chế biến, thương mại lâm sản, gồm 4 điều, từ Điều 78 đến Điều 81. Chương IX: Hợp tác quốc tế trong lâm nghiệp, gồm 3 điều, từ Điều 82 đến Điều 84. Chương X: Giá rừng, đầu tư, tài chính trong lâm nghiệp, gồm 6 điều, từ Điều 85 đến Điều 90. Chương XI: Quản lý Nhà nước về lâm nghiệp, gồm 5 điều, từ Điều 91 đến Điều 95. Chương XII: Điều khoản thi hành, gồm 2 điều, từ Điều 96 đến Điều 97.

Báo cáo thẩm tra dự án Luật BV&PTR (sửa đổi) do Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Phan Xuân Dũng trình bày nhận định: Hồ sơ dự án Luật BV&PTR (sửa đổi) của Chính phủ trình Quốc hội đã được chuẩn bị công phu, đúng với quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Ban soạn thảo đã đánh giá, tổng kết 12 năm việc thực hiện Luật năm 2004; đã tham khảo kinh nghiệm xây dựng pháp luật về BV&PTR của một số quốc gia và đánh giá tác động của việc ban hành Luật.

Cơ quan chủ trì soạn thảo đã tổ chức nghiên cứu và có dự kiến nội dung tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật về các ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và ý kiến thẩm tra sơ bộ của Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường; đã chuẩn bị kỹ lưỡng dự thảo các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Luật kèm theo. Hồ sơ dự án Luật trình Quốc hội đã được chuẩn bị đầy đủ và gửi tới các vị đại biểu Quốc hội.

Ông Phan Xuân Dũng khẳng định, sau kỳ họp thứ 3, Ủy ban sẽ phối hợp với Ban soạn thảo và các cơ quan có liên quan để tiếp tục hoàn thiện dự án Luật cũng như chỉnh sửa về ngôn ngữ, kỹ thuật lập pháp trình Quốc hội xem xét, thông qua.

* Chiều cùng ngày, Quốc hội nghe Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật Cảnh vệ và thảo luận về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự án luật này.

Nguyễn Hoàng