Sáng nghiệp gia truyền-rạng danh nghề Việt

Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Ngọc Trọng. Ảnh Huy Anh

Xưa kia, những sản phẩm chạm bạc, tam khí ở làng gò đồng Đại Bái, Bắc Ninh- một ngôi làng nổi tiếng và độc quyền về đồ khảm tam khí- đã trở thành vật phẩm “ngự dụng” và từng được đem tham dự Hội chợ đấu xảo tại Pháp. Dòng họ Nguyễn Ngọc từ khi sinh cơ, lập nghiệp có rất nhiều người theo nghề, sống bằng nghề truyền thống chạm bạc, khảm tam khí, trong đó có gia đình nghệ nhân Nguyễn Ngọc Trọng.

Nghệ nhân Nguyễn Ngọc Trọng kể rằng, từ khi 12 tuổi đã cùng hai người anh tìm đến đất kinh kỳ để hội tụ tại phường nghề gò đồng, khảm ghép tam khí, chạm bạc trên phố Hàng Đồng. Thời kỳ đó, nhiều gia đình trung lưu ở Hà Nội có thói quen sử dụng đồ dùng bằng bạc nên nghề chạm bạc ở đây có cơ hội phát triển, vốn liếng nghề truyền thống của làng Đại Bái qua dòng họ Nguyễn Ngọc được phát triển tại Thủ đô từ đây.

Sau ngày hòa bình lập lại, ông Nguyễn Ngọc Trọng vào làm việc tại Hợp tác xã Tinh Hoa – một trong những nơi hội tụ nhiều nghệ nhân tài hoa đến từ các làng nghề Đồng Xâm (Thái Bình), Châu Khê (Hải Dương)… Trải qua những năm tháng công tác ông vừa học hỏi được những kinh nghiệm nghệ nhân làng nghề truyền thống vừa có cơ hội giao lưu, tiếp xúc với nhiều nhà văn hóa và nền văn hóa các nước. Đó cũng chính là cơ hội giúp ông rèn rũa tay nghề và càng ngày tay nghề của ông càng được thăng hoa.

Sau này, ông Nguyễn Ngọc Trọng bắt đầu chuyên tâm vào công việc tại xưởng thủ công mỹ nghệ ngay tại ngõ Tiến Bộ, phố Khâm Thiên. Những sản phẩm tinh xảo, mang dấu ấn riêng bắt đầu ra đời và được nhiều người tìm đến từ đó. Ngay từ năm 1986, ông được trao tặng danh hiệu nghệ nhân bàn tay vàng. Đến năm 2010, ông là một trong 14 nghệ nhân tiêu biểu của TP. Hà Nội được Đảng và Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú.

Nghệ nhân chia sẻ, khảm tam khí, ngũ khí là nghệ thuật phối kết hợp các loại kim loại quý như vàng, bạc trên đồ đồng. Quy trình làm nghề là vẽ phong cảnh, vẽ nhân vật hay họa tiết trên sản phẩm đồng đúc rồi đục sâu các mẫu. Quy trình thứ hai là việc ghép hình vàng, bạc, kim loại quý khác vào những mẫu đã nện đục, nện búa rồi mài, dũa, đánh bóng cho lên màu… Để trở thành tác phẩm nghệ thuật hoàn chỉnh, sản phẩm phải sinh động, nổi bật và có chiều sâu đường nét, mảng khối.

Điểm nhấn trong những sản phẩm của nghệ nhân Nguyễn Ngọc Trọng chính là vẻ đẹp sang trọng, tinh túy và có dấu ấn riêng, cầu kỳ, tỉ mỉ, từ tranh phong cảnh biêu biểu cho đất nước và con người Việt Nam, những mặt trống đồng giả cổ, bộ ấm tách bằng đồng cầu kỳ hay mâm bồng, khay, đũa, bút ấm, câu đối, tranh đến vòng cổ, hoa tai là những vật dụng trang sức của phụ nữ … Nhiều tác phẩm của ông từng tham gia nhiều hội chợ, triển lãm lớn trong nước và quốc tế, giành nhiều huy chương tại các kỳ hội chợ trong cả nước.

Với Hà Nội, nghệ nhân Nguyễn Ngọc Trọng đã có nhiều tác phẩm có giá trị kinh tế mỹ thuật cao, như Cúp bạc biểu tượng Thăng Long-Hà Nội để tặng thành phố Toulouse (Pháp) nhân ngày văn hóa Hà Nội-Toulouse. Ông còn đảm nhiệm việc thực hiện công trình “Thư gửi mai sau”, tác phẩm được chạm đồng với những nội dung quan trọng dịp kỷ niệm 1000 năm Thăng Long-Hà Nội”. Bức thư sẽ được mở vào năm 2110 là thông điệp về truyền thống, tình cảm, niềm tự hào của người dân Thủ đô nói riêng và cả nước nói chung gửi tới thế hệ sau.

Năm nay, vào đúng dịp kỷ niệm 60 năm ngày Giải phóng Thủ đô, nghệ nhân ưu tú Nguyễn Ngọc Trọng còn được TP. Hà Nội vinh danh là 1 trong 10 công dân Thủ đô ưu tú Thủ đô năm 2014.

Vinh dự ấy đã được truyền tới những người con của ông cùng những người cháu trong dòng họ. Đến nay, nghệ nhân vẫn giữ được nếp nhà “cha truyền con nối” để giữ vững và phát triển nghề, đó cũng là niềm vui, niềm tự hào của nghệ nhân khi luôn giữ được lửa truyền thống của người nghệ nhân chạm bạc, khảm kim khí. Thế hệ nghệ nhân mới chính là con, cháu trong dòng họ đang kế thừa và nối nghiệp cha ông với 6 người con, cháu là thợ giỏi, hội viên Hội nghệ nhân Hà Nội. Người con trai thứ của ông là nghệ nhân Nguyễn Ngọc Anh cũng quyết tâm theo cha giữ gìn nghề tổ với xưởng sản xuất được mở tại chính quê hương làng nghề.

Ông cho biết, nghề khảm tam khí, ngũ khí rất công phu, tốn nhiều thời gian, tâm sức và cả tiền bạc, để đào tạo thành nghề cho mỗi một học viên, mất khoảng từ 3 đến 7 năm làm hoàn thiện được một sản phẩm. Để thành nghề, thì người thợ cần có đam mê, cần cù, tỉ mỉ và phải có kiên nhẫn và thích thú với nghề thì mới theo được…

Hiện nay, tại cụm công nghiệp làng nghề Đại Bái, Bắc Ninh, gia đình nghệ nhân ưu tú Nguyễn Ngọc Trọng đã được chính quyền địa phương cấp 1000 m2 đất, dự định trong thời gian tới ông sẽ mở xưởng truyền dạy nghề cho thế hệ nghệ nhân trẻ yêu nghề.

Huy Anh