Xứng đáng với vai trò đầu tầu của nền kinh tế

Ảnh minh họa

Khó khăn chồng chất khó khăn

Khi mới tiếp quản, toàn thành phố chỉ có 9 xí nghiệp công nghiệp quốc doanh với khoảng gần 7.000 công nhân làm việc, hoạt động sản xuất nhỏ yếu. Từ năm 1955-1960, ngành công nghiệp tập trung phục hồi sản xuất; 1961-1965 là giai đoạn thực hiện Kế hoạch 5 năm lần thứ nhất; năm 1964-1972 là thời kỳ miền Bắc vừa đấu tranh chống lại sự leo thang đánh phá của đế quốc Mỹ, vừa bền bỉ hăng say lao động, hoàn thành nhiệm vụ hậu phương lớn đối với tiền tuyến lớn.

Trong điều kiện rất khó khăn nhưng sản xuất công nghiệp vẫn được duy trì. Có thể nói đây là thời kỳ công nghiệp phát triển trong bối cảnh đầy cam go và thử thách, đan xen giữa hòa bình và chiến tranh.

Các nhà máy, xí nghiệp phải kết hợp sản xuất và chiến đấu nhằm tạo dựng cơ sở ban đầu cho sự nghiệp công nghiệp hóa và đảm bảo cung cấp các mặt hàng thiết yếu ổn định đời sống nhân dân trong chiến tranh, góp phần chi viện giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Đến năm 1975, Hà Nội đã có gần 600 cơ sở sản xuất, với khoảng hơn 200.000 lao động công nghiệp, giá trị sản xuất công nghiệp tăng bình quân giai đoạn 1956-1975 đạt 8,9%.

Hàng loạt các xí nghiệp, nhà máy lớn ra đời, sự hình thành các khu công nghiệp tập trung đầu tiên tại khu vực Thượng Đình, Minh Khai, Yên Viên, Đông Anh, sản xuất nhiều sản phẩm quan trọng như máy tiện, máy phay, biến thế, động cơ diezen, phụ tùng ô tô, máy búa, máy đột dập, động cơ điện cỡ nhỏ, trong đó đặc biệt đã có sản phẩm của ngành dệt may tham gia xuất khẩu.

Giai đoạn 1975-1986 là giai đoạn đầy khó khăn của ngành công nghiệp Thủ đô sau ngày thống nhất, khi mà cơ chế quản lý chưa được đổi mới, các nguồn viện trợ của Liên Xô và các nước XHCN bị cắt giảm. Cả nước còn phải đối mặt với chiến tranh biên giới Tây Nam và phía Bắc cùng với sự bao vây cấm vận bên ngoài. Công nghiệp Hà Nội gặp khó khăn nghiêm trọng do thiếu vật tư, nguyên liệu và năng lượng.

Trong khó khăn, Hà Nội đã tìm cách thoát ra bằng việc xác định mục tiêu chuyển dịch cơ cấu công nghiệp theo hướng nâng cao chất lượng, tập trung vào hàng tiêu dùng, chế biến thực phẩm, vật liệu xây dựng và tiểu thủ công nghiệp; thực hiện có hiệu quả phương châm Trung ương và địa phương, nhà nước và nhân dân cùng làm, mở rộng quyền tự chủ của các nhà máy, xí nghiệp.

Việc đưa tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất công nghiệp được coi trọng, Hà Nội lúc đó đã nghiên cứu, tạo ra hơn 70 công nghệ mới áp dụng vào sản xuất, do đó chất lượng một số sản phẩm như hàng dệt, xe đạp, quạt điện… được nâng cao. Trên cơ sở đó, vừa đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước, vừa phát triển thêm thị trường nước ngoài, tăng hàng xuất khẩu, công nghiệp Hà Nội đã dần từng bước được phục hồi, tốc độ tăng bình quân giá trị sản xuất công nghiệp 1975-1986 đạt 10,3%/năm.

Bước ngoặt “Đổi mới”

Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI (1986) là một dấu mốc lịch sử quan trọng trên con đường đổi mới toàn diện của nước ta. Cơ chế chính sách kinh tế nhiều thành phần đã đi vào cuộc sống, khơi dậy nhiều tiềm năng phát triển.

Đầu những năm 1990, các xí nghiệp, công ty tư nhân hoạt động theo Luật Doanh nghiệp tư nhân và Luật Công ty đã ra đời và nhanh chóng phát triển.

Nhiều ngành nghề truyền thống đã được phục hồi như nghề kim hoàn, chạm khắc gỗ, khảm trai, đúc đồng,.. Lần đầu tiên, đã có một số doanh nghiệp tiếp cận với công nghệ mới từ các nước tư bản như: Xe đạp Xuân Hòa, Bia Việt Hà, Xà phòng Hà Nội... Các DN vốn đầu tư nước ngoài FDI đã xuất hiện như Liên doanh ô tô Hòa Bình, Hải Hà Kotobuki, Nhà máy Bia Đông Nam Á…

Trên đà phát triển, công nghiệp Hà Nội đã đề ra phương hướng phát triển mới là ưu tiên những ngành nghề đòi hỏi công nghệ và chất xám cao, phát triển có chọn lọc 5 nhóm ngành chủ lực là điện – điện tử - thông tin; cơ kim khí; dệt may; chế biến thực phẩm và vật liệu mới; kết hợp với các ngành nghề truyền thống, huy động tiềm năng và liên kết các thành phần kinh tế trong nước, đồng thời mở rộng hợp tác và liên kết liên doanh với ngoài nước; Tốc độ tăng giá trị sản xuất công nghiệp bình quân đạt 15,4%/năm trong giai đoạn 1986-2008.

Triển vọng to lớn khi mở rộng địa giới

Năm 2008, thực hiện Nghị quyết số 15 của Quốc hội khóa XII, Thủ đô Hà Nội chính thức được điều chỉnh, mở rộng địa giới hành chính, mở ra triển vọng to lớn để Thành phố phát triển nhanh, toàn diện và bền vững trong tương lai, tạo ra nhiều động lực và cơ hội cho phát triển công nghiệp và thương mại Thủ đô.

Công nghiệp Hà Nội tiếp tục phát triển và lớn mạnh không ngừng, đến nay đã có khoảng 100.000 cơ sở sản xuất, với hơn 700.000 lao động. Các DN công nghiệp tiếp tục phát triển mạnh trên các ngành thế mạnh như: Thực phẩm, dệt may, hóa nhựa, cơ khí chế tạo, điện tử, công nghệ thông tin…

Các sản phẩm công nghiệp xuất khẩu thế mạnh như dệt may, điện tử, thủ công mỹ nghệ vẫn duy trì được tăng trưởng ổn định với kim ngạch trên 1 tỷ USD. Tiểu thủ công nghiệp và làng nghề không ngừng phát triển, hiện nay Hà Nội có 1.350 làng nghề và làng có nghề.

Trong đó UBND Thành phố đã công nhận 281 làng đạt tiêu chuẩn, chiếm 20,5% tổng số làng có nghề của Thành phố. Có 47 nghề trên tổng số 52 nghề của toàn quốc, trong đó có một số nhóm ngành nghề đang có xu hướng phát triển nhanh như gốm sứ, khảm trai, mây tre đan, sơn mài, điêu khắc…

Hoạt động thương mại trên địa bàn luôn duy trì được mức tăng trưởng khá. Tình hình cung cầu hàng hóa được đảm bảo, chương trình bình ổn giá các mặt hàng thiết yếu đã được triển khai có hiệu quả góp phần làm cho giá cả thị trường ổn định, không xẩy ra hiện tượng thiếu hàng, gây sốt giá đặc biệt là trong các dịp lễ, Tết. Hệ thống hạ tầng thương mại được được đầu tư phát triển với 25 trung tâm thương mại, 129 siêu thị, 418 chợ và 489 cửa hàng kinh doanh xăng dầu đang hoạt động. Công tác hội nhập kinh tế quốc tế được chú trọng, góp phần vào phát triển kinh tế - xã hội của Thành phố; Uy tín và vị thế của Hà Nội từng bước được nâng lên so với các tỉnh, thành trong cả nước cũng như trong khu vực và quốc tế.

Giá trị sản xuất công nghiệp TP Hà Nội trung bình từ năm 2008 đến nay đạt khoảng 300 nghìn tỷ đồng/năm, trong đó riêng năm 2013 đã đạt hơn 400 nghìn tỷ đồng, tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 16,2%/năm.

Tổng mức lưu chuyển hàng hóa bán lẻ trung bình giai đoạn 2008-2014 đạt hơn 250 nghìn tỷ đồng/năm, tốc độ tăng trưởng bình quân tổng mức lưu chuyển hàng hóa bán lẻ là 24,4%/năm.

Kim ngạch xuất khẩu giai đoạn 2008-2014 đạt bình quân 9.000 triệu USD/năm, với mức tăng trưởng bình quân 15,25%/năm.

Trung Hiếu