Giấy phép con chằng chịt, sao DN vẫn thờ ơ?

Điều kiện vận tải hành khách là vấn đề gây nhiều tranh cãi thời gian qua

Mới đây, khi Bộ Kế hoạch và Đầu tư tập hợp tất cả điều kiện kinh doanh còn hiệu lực (trước khi luật Đầu tư sửa đổi chính thức đi vào cuộc sống), con số điều kiện cụ thể đã lên tới… 6.000 cho 267 ngành nghề, được trình bày trong gần 900 trang.

“Chưa kể các quy định về trình tự, thủ tục, thời gian để đáp ứng đủ giấy phép, nếu liệt kê hết phải gấp 5-6 lần cái 900 trang này”, TS Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, phát biểu tại hội thảo sáng 6/4 về vấn đề điều kiện kinh doanh.

Được biết cách đây vài ngày, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã yêu cầu các Bộ, ngành liên quan đề xuất phương án đơn giản hóa điều kiện đầu tư kinh doanh tương ứng với từng ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện thuộc lĩnh vực quản lý, gửi Bộ KHĐT tổng hợp theo quy định.

Những điều kiện khó hiểu

TS Nguyễn Đình Cung đưa ra hình ảnh chiếc cột điện chằng chịt dây dợ bên cạnh người kinh doanh còm cõi, khổ sở. Rất nhiều trong số đó nằm tại các Thông tư. Mỗi năm Quốc hội ban hành khoảng 20 bộ luật, Nghị định khoảng 100, nhưng Thông tư khoảng 700. Luật và nghị định ít khi thay đổi, nhưng thông tư đổi liên tục, thay đổi quá nhiều, tạo rủi ro cho người kinh doanh

Không ít điều kiện được đặt ra mà không hề có luận cứ khoa học hay thực tiễn nào để giải thích.

Ông Cung dẫn chứng kinh doanh xuất khẩu gạo, doanh nghiệp phải có 1 kho chuyên dùng với sức chứa ít nhất 5.000 tấn thóc; 1 cơ sở xay, xát gạo với công suất 10 tấn thóc/giờ. Ngoài ra, kho và cơ sở xay xát phải nằm ở địa bàn có vựa lúa xuất khẩu hoặc cảng biển mới được cấp giấy chứng nhận…

“Việc doanh nghiệp có kho hay không ảnh hưởng gì tới an ninh quốc gia, cộng đồng… Tức là điều kiện không phù hợp, tại sao vẫn có?” ông Cung tự đặt câu hỏi. Nó gây ra tình trạng bất bình đẳng trong tiếp cận cơ hội kinh doanh, gây thiệt thòi cho DN siêu nhỏ, nhỏ và vừa, cho DN tư nhân trong nước.

GS Micheal Woods, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban năng suất Australia cũng đánh giá đó là điều kiện “khó hiểu”. Các quy định có thể tạo ra gánh nặng không cần thiết cho doanh nghiệp, làm giảm các động lực sáng tạo và tăng trưởng; làm giảm năng suất lao động, năng lực cạnh tranh quốc gia và hiệu quả phân bổ nguồn lực.

Vấn đề tương tự cũng đặt ra với hàng loạt điều kiện kinh doanh khác. Chẳng hạn, quy định một doanh nghiệp cung cấp dịch vụ vận tải bằng đường bộ tối thiểu phải có 20 ô tô nếu ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh ở vùng sâu, vùng xa thì 5 chiếc.

 “Cơ chế ấy không khuyến khích, thậm chí thui chột sáng tạo, loại bỏ những cách làm khác, cách làm mới. Bởi vì sáng tạo, khác và mới bị coi là không phù hợp với pháp luật, thậm chí là vi phạm pháp luật” – ông Cung nhấn mạnh.

Sự thờ ơ đáng ngại

Thực trạng các điều kiện kinh doanh đã đáng ngại, nhưng có lẽ còn đáng ngại hơn nữa là sự thờ ơ của cộng đồng doanh nghiệp. Mới đây, Bộ KHĐT đã tập hợp, công bố và lấy ý kiến về các điều kiện kinh doanh cũng như Nghị định liên quan. Thế nhưng, chỉ có 18 trong số hơn 400 nghìn doanh nghiệp góp ý vào dự thảo Nghị định. Và trừ Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, chưa một hiệp hội nào lên tiếng.

“Tôi rất bức xúc về thực trạng điều kiện kinh doanh ngày càng làm khó doanh nghiệp nhưng tại sao người dân vẫn âm thầm làm theo mà không có ý kiến, hay có mà chúng ta không biết? Tại sao cộng đồng doanh nghiệp vẫn còn thờ ơ với việc góp ý, nhận xét, kiến nghị đối với pháp luật về điều kiện kinh doanh?", ông Cung đặt vấn đề.

Ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế VCCI cho hay doanh nghiệp “cảm thấy nản vì đã từng nói nhiều, góp ý nhiều nhưng chuyển biến ít”. Ông nhắc lại cuộc làm việc với 100 doanh nghiệp về các điều kiện kinh doanh của ngành in sau khi Nghị định số 60/2014/NĐ-CP của Chính phủ quy định về hoạt động in có hiệu lực vào cuối năm ngoái.

“Các doanh nghiệp rất bức xúc vì Nghị định này đưa ra hai yêu cầu rất khó giải thích lý do. Một là mở rộng hoạt động in phải được cấp phép và hai là hoạt động nhập khẩu thiết bị in phải có giấy phép. Đây cũng là những giấy phép đã được bãi bỏ từ năm 2000, theo chỉ đạo của Chính phủ. Các doanh nghiệp ngành in nói, nhờ bãi bỏ giấy phép mà họ có được cơ hội để hội nhập, là một trong số ít ngành tham dự vào chuỗi sản xuất của Canon, Samsung,… Không hiểu tại sao các giấy phép này lại được đặt lại”, ông Đậu Anh Tuấn đặt câu hỏi.

Trong khi đó, các hiệp hội ngành nghề cũng có “động lực” để nói không với những thay đổi. Đó là tư tưởng “ăn cây nào, rào cây ấy”, hơn thế lại phải bảo vệ quyền lợi cho các hội viên hiện tại. “Với tư duy này, barie càng vững, càng nhiều điều kiện kinh doanh thì các doanh nghiệp hiện hữu càng có lợi”, ông Bùi Anh Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đăng ký doanh nghiệp chia sẻ quan điểm.

Điều đáng mừng là bất chấp những khó khăn trên, các đại diện từ Bộ KHĐT vẫn cho rằng các điều kiện kinh doanh không còn phù hợp với Hiến pháp và luật sẽ phải được bãi bỏ kể từ ngày 1/7 tới đây, mà trước hết là điều kiện kinh doanh tại các thông tư, theo đúng quy định của Luật Đầu tư.

Thành Đạt