Đại tướng làm báo

Báo Điện tử Chính phủ xin ghi lại những câu chuyện về Đại tướng-Nhà báo Võ Nguyên Giáp thông qua lời kể của Trung tướng Phạm Hồng Cư, người được Đại tướng tin cậy giao phó thực hiện cuốn sách “Đại tướng Võ Nguyên Giáp thời trẻ”.

Nhà báo Võ Nguyên Giáp thời trai trẻ. Ảnh tư liệu

Bài báo đầu tiên của Đại tướng Võ Nguyên Giáp được ông viết khi còn là học sinh Trường Quốc học Huế. Trong phong trào đòi trả tự do cho cụ Phan Bội Châu và để tang cụ Phan Chu Trinh, Võ Nguyên Giáp đã viết bài báo nhan đề “Đả đảo tên bạo chúa Trường Quốc học”. Đây là bài báo được viết bằng tiếng Pháp, đăng trên tờ I’Annam của luật sư Phan Văn Trường xuất bản tại Sài Gòn, một tờ báo dũng cảm công khai đả kích thực dân Pháp.

Sau đó, Võ Nguyên Giáp vào làm biên tập ở báo Tiếng Dân của cụ Huỳnh Thúc Kháng.

Tiếng Dân là một tờ báo lớn ở Trung Kỳ có xu hướng tiến bộ. Đây là giai đoạn học nghề làm báo của Võ Nguyên Giáp. Ông viết nhiều thể loại, dưới nhiều bút danh. Vào thời gian này, ông đã có loạt bài tuyên truyền chủ nghĩa Marx. Mặc dù đã khôn khéo cân nhắc chữ nghĩa nhưng nhiều lần bài viết của Võ Nguyên Giáp bị nhà cầm quyền Pháp xóa trắng từng cột báo sau khi kiểm duyệt.

Giai đoạn hoạt động báo chí sôi nổi nhất của Đại tướng Võ Nguyên Giáp là thời kỳ Mặt trận Dân chủ (1936-1939). Thời kỳ này Đảng ta triệt để tận dụng mọi khả năng hoạt động công khai của báo chí để đấu tranh đòi dân sinh, dân chủ, đòi đặc xá chính trị phạm, ủng hộ Mặt trận Bình dân Pháp… Võ Nguyên Giáp là người khởi xướng ra tờ báo cách mạng công khai đầu tiên, chớp thời cơ ra báo sớm nhất. Đó là tờ “Hồn trẻ tập mới” (mua lại bản quyền của tờ "Hồn trẻ" của Hướng đạo sinh vì thua lỗ, phải tạm ngừng xuất bản). Tờ báo kịp thời ra mắt ngày 6/6/1936, chỉ 2 ngày sau khi Chính phủ Mặt trận Bình dân Pháp do Leon Blum làm Thủ tướng lên nắm quyền.

Tờ "Tiếng dân", tờ báo Đại tướng từng làm biên tập. Ảnh tư liệu

Tuy vậy, báo ra được 5 số thì bị nhà cầm quyền thực dân đóng cửa. Thế nhưng “Hồn trẻ” đã trở thành tiếng chuông báo hiệu phong trào hoạt động báo chí công khai của Mặt trận Dân chủ.

Ngay lúc đó, Võ Nguyên Giáp lại chuyển sang làm báo tiếng Pháp, vì theo đạo luật của chính quyền thực dân, ra báo tiếng Pháp chỉ phải nộp tờ khai, còn ra báo tiếng Việt thì phải qua nhiều thủ tục phiền phức kéo dài. Và Võ Nguyên Giáp đã cộng tác với Nguyễn Thế Rục, là đảng viên Đảng Cộng sản Pháp, học viên Trường Đại học Phương Đông của Quốc tế Cộng sản. Hai ông đã cùng nhau xuất bản tờ "Le Travail" (Lao Động).

Tờ báo ra mắt độc giả ngày 16/9/1936 và “sống” được 7 tháng với 30 số báo. Tới ngày 16/4/1937, tờ báo bị nhà cầm quyền đóng cửa. Võ Nguyên Giáp là biên tập viên chính của "Le Travail", đảm nhiệm nhiều đề tài. Ông đi sâu vào phản ánh cuộc đấu tranh của nông dân, công nhân thời kỳ đó.

Ngay sau đó, Võ Nguyên Giáp tham gia “Ủy ban Hành động bán hợp pháp” của Đảng do đồng chí Trường Chinh phụ trách. Ủy ban có trách nhiệm chỉ đạo thực hiện đường lối chính trị của Đảng đối với báo chí công khai. Hàng chục tờ báo của Mặt trận Dân chủ, của các đoàn thể nối tiếp nhau ra đời như các tờ: Thời thế, Bạn dân, Tin tức, Đời nay, Ngày mới, Thế giới… Báo tiếng Pháp thì có: Rassemblement (Tập hợp), En Avant (Tiến lên), Notre Voix (Tiếng nói của chúng ta). Khi đó, Võ Nguyên Giáp viết báo tiếng Pháp là chính, đồng thời, ông cũng tham gia viết báo tiếng Việt.

Bác Hồ khi ấy ở Trung Quốc đã gửi bài dưới bút danh P.C.Lin để bắt liên lạc với Trung ương Đảng và góp ý kiến chỉ đạo phong trào Mặt trận Dân chủ.

Tại Hội nghị báo giới Bắc Kỳ do Xứ ủy lãnh đạo và tổ chức họp tại Hà Nội ngày 24/4/1937, đồng chí Võ Nguyên Giáp đã được cử làm Chủ tịch, đồng chí Trần Huy Liệu làm Phó Chủ tịch. Trước đó, Võ Nguyên Giáp cũng đã đại diện cho báo giới Bắc Kỳ vào Huế để dự Hội nghị báo giới Trung Kỳ.

Giai đoạn Mặt trận Dân chủ đã đánh dấu sự trưởng thành, nhạy bén, sắc sảo, vững vàng và thạo nghề làm báo của Võ Nguyên Giáp. Sau này, ông đã nhận xét rằng: “Nghề báo là một nghệ thuật đầy hứng thú. Làm một số báo giống như tổ chức một trận đánh hiệp đồng”.

Tháng 9/1939, chiến tranh thế giới thứ 2 bùng nổ. Giữa năm 1940, đồng chí Võ Nguyên Giáp và đồng chí Phạm Văn Đồng được Đảng cử sang Trung Quốc gặp Bác Hồ tại Côn Minh, rồi đến đầu năm 1941 theo Bác trở về nước. Sau Hội nghị Trung ương 8, thành lập Mặt trận Việt Minh và Bác Hồ ra báo Việt Nam Độc lập. Đồng chí Võ Nguyên Giáp đã được phân công viết các bài báo trên Việt Nam Độc lập. Sau khi được Bác Hồ duyệt bài, đồng chí Võ Nguyên Giáp đã thấm nhuần được rõ yêu cầu viết báo của Bác: Ngắn gọn, dễ hiểu, súc tích, thiết thực!

Đại tướng tiếp nữ nhà báo Mỹ Catherine Karnow năm 1994. Nguồn ảnh: VnExpress

Tháng 12/1944, Bác Hồ giao cho đồng chí Võ Nguyên Giáp thành lập đội quân chủ lực đầu tiên: Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân. Tờ báo của Đội mang tên “Tiếng súng reo”. Khi thống nhất các lực lượng vũ trang của Đảng thành Quân giải phóng Việt Nam, đồng chí Võ Nguyên Giáp đã thành lập báo Quân giải phóng.

Tháng 6/1945, khi thành lập Khu giải phóng Việt Bắc, Võ Nguyên Giáp được cử làm Thường trực Ủy ban giải phóng, ông đã ra báo "Nước Nam mới". Tờ báo phát hành được 7 số thì Cách mạng tháng Tám thành công.

Nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa thành lập, đồng chí Võ Nguyên Giáp được phân công nhiều việc quan trọng, công tác vô cùng bận rộn nhưng ông vẫn viết bài cho các báo: Cờ Giải phóng, Cứu quốc, Sao vàng.

Bước vào hai cuộc kháng chiến của dân tộc, Đại tướng Võ Nguyên Giáp ở cương vị Tổng Chỉ huy, Tổng Chính ủy rồi Tổng Tư lệnh, Bí thư Quân ủy Trung ương nhưng ông vẫn thường xuyên viết bài cho các báo của Đảng, của Mặt trận, của các đoàn thể và luôn quan tâm đặc biệt đến hoạt động báo chí, xuất bản trong lực lượng vũ trang nhân dân, luôn coi báo chí là một “vũ khí sắc bén” trong cuộc đấu tranh cách mạng dân tộc.

Liên Phương (ghi)