Giải pháp để cộng đồng DN vực dậy nền kinh tế sau dịch COVID-19?

Những năm qua, hoạt động đầu tư của SCIC được triển khai theo hướng thận trọng, gắn với thị trường, giúp bảo toàn giá trị và tăng trưởng vốn Nhà nước.

Tại buổi làm việc vào tháng 5/2021 với các bộ, ngành, đánh giá kết quả đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020 và dự kiến kế hoạch giai đoạn 2021-2026, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, nguồn vốn Nhà nước sẽ đóng vai trò “vốn mồi” dẫn dắt các nguồn vốn khác.

Hiện nay, vốn Nhà nước gồm nhiều nguồn như ngân sách nhà nước và thông qua kênh ngân hàng thương mại hay các doanh nghiệp có vốn Nhà nước (trong đó có SCIC). Trong số “vốn mồi” nói trên, nguồn vốn tại SCIC được đề xuất đầu tư vào các dự án quan trọng, tạo động lực cho nền kinh tế và góp phần thu hút vốn đầu tư tư nhân.

Việc đầu tư mạng lưới đường cao tốc trên cả nước nhằm kết nối giao thông, tạo điều kiện cho kinh tế phát triển, theo Quy hoạch tổng thể phát triển mạng lưới đường bộ giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, Việt Nam cần 29 tỷ USD để hoàn thành 5.000 km đường cao tốc. Để có đủ nguồn vốn khổng lồ này, Ngân hàng Thế giới (WB) cho rằng: “Việc thu hút 29 tỷ USD cho việc phát triển đường cao tốc trong vòng 10 năm là một nỗ lực lớn của Việt Nam. Nguồn vốn từ SCIC sẽ có vai trò “vốn mồi” để thu hút thêm vốn tư nhân đầu tư vào dự án đường bộ cao tốc. Có thể xem vốn của SCIC như một chất xúc tác để mời thêm các bên cho vay vào thị trường hoặc cho phép các bên cho vay hiện tại cung cấp nhiều nguồn lực hơn cho Việt Nam”.

Tại toạ đàm “Giải pháp đầu tư đường bộ cao tốc - Lựa chọn kênh tiếp cận” do Tạp chí Kinh tế Việt Nam tổ chức ngày 25/10/2021, trên cơ sở đề xuất của đại diện doanh nghiệp, chuyên gia, ngân hàng, chuyên gia kinh tế Cấn Văn Lực đã tóm tắt hàng loạt kiến nghị gửi tới Chính phủ, ban, bộ, ngành, cơ quan quản lý trong thời gian tới để giúp huy động đa dạng nguồn vốn, bảo đảm phát triển cơ sở hạ tầng giao thông trong thời gian tới. Trong đó, ông Lực đề xuất nâng cao vai trò của SCIC trong đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng.

Cũng tại toạ đàm, đề cập đến “vốn mồi” trong việc huy động nguồn vốn hoàn thành mục tiêu 5.000 km đường bộ cao tốc, ông Lê Song Lai, Phó Tổng giám đốc SCIC cho biết: Quy hoạch tổng thể phát triển mạng lưới đường bộ giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 xác định, phải xã hội hóa nguồn vốn theo hình thức PPP (đã được quy định trong Luật Đối tác công- tư), trong đó, kênh vốn Nhà nước đóng vai trò “vốn mồi”.  Tại quy hoạch này, vai trò cung cấp “vốn mồi” của SCIC được thể hiện qua việc giảm thiểu rủi ro tài chính, tăng khả năng huy động nguồn vốn vay.

“Thông thường, dự án PPP yêu cầu mức vốn chủ sở hữu tối thiểu 15% và nhà đầu tư tham gia dự án sẽ chỉ đáp ứng mức đó. Nếu SCIC tham gia, có thể nâng tỉ lệ vốn chủ sở hữu lên và dưới góc độ của ngân hàng sẽ giảm thiểu rủi ro, tăng khả năng huy vốn vay hơn. Với cơ cấu vốn chủ sở hữu được nâng lên, rủi ro giảm thiểu thì lãi suất huy động vốn vay cũng sẽ tốt hơn cho nhà đầu tư. Ngoài ra, vai trò vốn mồi của SCIC thể hiện sự tham gia cùng nhà đầu tư tư nhân tại những dự án có quy mô vốn quá lớn, tư nhân không thể thu xếp được đủ vốn”, ông Lai cho biết.

Cùng với đó, trong vai trò là nhà đầu tư Chính phủ, SCIC nhận thức rõ và đầy đủ trách nhiệm của mình đối với việc đóng góp vào sự phát triển kinh tế xã hội.

Theo ông Lai, sau 15 năm thành lập, với việc đầu tư cho các DN, dự án tại Việt Nam, SCIC đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm trong thẩm định, đánh giá và triển khai các dự án đầu tư.

Nền móng vững chắc đầu tư vốn Nhà nước

Những năm qua, hoạt động đầu tư của SCIC được triển khai theo hướng thận trọng, gắn với thị trường, giúp bảo toàn giá trị và tăng trưởng vốn Nhà nước. Với nguồn vốn điều lệ được cấp và nguồn lực tài chính tích lũy trong quá trình kinh doanh, đến ngày 15/9/2021, SCIC đã giải ngân đầu tư với tổng số tiền hơn 37.651 tỷ đồng. Trong đó, đầu tư góp vốn, mua cổ phần tại các doanh nghiệp đã tiếp nhận đạt 16.812 tỷ đồng.

Nhiều khoản đầu tư hiện hữu của SCIC đem lại hiệu quả cao cho Nhà nước như: Đầu tư để mua cổ phần phát hành thêm của Vinaconex với số tiền 1.600 tỷ đồng đã đem lại doanh thu trên 4.600 tỷ đồng, lợi nhuận trên 3.000 tỷ đồng sau khi SCIC thực hiện thoái toàn bộ vốn tại doanh nghiệp này; đầu tư hiện hữu vào CTCP Sữa Việt Nam (Vinamilk) với giá trị 6.700 tỷ đồng; trong đó đã bán gần 9% số cổ phần trong các năm 2016-2017, thu về 20.280 tỷ đồng và giá trị thị trường số cổ phần còn lại trong danh mục là 54.354 tỷ đồng; đầu tư hiện hữu vào CTCP Nhựa Bình Minh với giá trị 96,3 tỷ đồng, đã thoái toàn bộ và thu về 929 tỷ đồng, hiệu quả gấp 10 lần.

Ngoài ra, SCIC còn đầu tư mới 12.908 tỷ đồng, góp vốn thành lập DN, đầu tư dự án và đầu tư mua cổ phiếu, trái phiếu của các DN. Một số khoản đầu tư mới đạt kết quả tốt như: Đầu tư vào Công ty Hạ tầng và Bất động sản Việt Nam (VIID) hiệu quả đạt gần 240 tỷ đồng; đầu tư vào Công ty cổ phần Đầu tư và tư vấn đầu tư Việt Nam (29 Liễu Giai) dự kiến tổng hiệu quả thu về đến cuối năm 2021 là hơn 1.800 tỷ đồng; đầu tư trở thành cổ đông chiến lược của Ngân hàng Quân đội (MB) với hiệu quả thu được ước tính là 6.995 tỷ đồng (trong đó cổ tức lũy kế 333 tỷ đồng, chênh lệch giá trị thị trường so với giá vốn là 6.662 tỷ đồng). Các khoản đầu tư nói trên được SCIC thực hiện hoàn toàn theo cơ chế thị trường, trên cơ sở định giá và phân tích đầu tư bài bản, nhờ đó, hiệu quả đầu tư đạt được khá tốt.

Cần cơ chế thúc đẩy đầu tư  

Sau thương vụ SCIC đầu tư mua cổ phiếu Vietnam Airlines, nhiều chuyên gia cho rằng đã đến lúc cần tính tới một cơ chế linh hoạt hơn để cho phép Nhà nước đầu tư vào doanh nghiệp.

Theo TS. Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), để có thể đảm nhận vai trò dẫn dắt các ngành kinh tế trọng yếu, việc thúc đẩy hoạt động đầu tư của các doanh nghiệp nhà nước đóng vai trò quan trọng. Để SCIC hoạt động độc lập với vai trò nhà đầu tư của Chính phủ, cần thực hiện tăng vốn cho SCIC để tạo nguồn đầu tư cho khu vực doanh nghiệp nhà nước.

Theo Nghị định số 91/2015/NĐ-CP về đầu tư vốn Nhà nước vào DN và quản lý, sử dụng vốn, tài sản tại DN, lợi nhuận sau thuế của doanh nghiệp nhà nước chỉ được trích một phần nhỏ (tối đa 30%) vào quỹ đầu tư phát triển của DN, còn lại toàn bộ nộp ngân sách Nhà nước. Trong khi nhiệm vụ đầu tư vào các lĩnh vực kinh tế trọng yếu đòi hỏi phải có sự tích luỹ vốn lớn. Nếu chỉ trông chờ vào quỹ đầu tư phát triển thì sẽ chậm tích lũy, không đáp ứng được yêu cầu.

Theo một số chuyên gia, cơ chế chính sách hiện nay cần có sự điều chỉnh để cho phép SCIC được phép gia tăng phần giữ lại cho doanh nghiệp (có thể từ lợi nhuận sau thuế doanh nghiệp giữ lại, thu từ cổ phần hóa và thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp…). Điều này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng cho phép SCIC chủ động, linh hoạt trong việc ra quyết định đầu tư dựa trên những nguyên tắc, cơ chế thị trường, cùng cộng đồng DN vực dậy nền kinh tế sau đại dịch COVID-19.

Lê Sơn